Xây dựng môi trường phát triển cho ngành hàng không

Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - TS Vũ Tiến Lộc khẳng định, vận tải hàng không đang tăng trưởng mạnh mẽ trên toàn cầu, trong đó tăng trưởng mạnh nhất là các nước đang phát triển. Việt Nam nằm trong những quốc gia có mức tăng trưởng nhanh nhất khu vực.

Tọa đàm: “Xây dựng môi trường phát triển cho ngành hàng không”

Tiềm năng lớn

Theo thống kê quốc tế, hàng không thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cứ 1% tăng trưởng của hàng không sẽ đồng hành tương ứng với 0,4 - 0,5% tăng trưởng GDP. Ở Việt Nam, trong những năm gần đây ngành hàng không đều tăng trưởng bình quân 14 - 15%, góp phần thúc đẩy tăng trưởng GDP từ 6,8 - 7%/năm.

Lấy ví dụ VietJet Air bắt đầu khai thác vào cuối năm 2011, Chủ tịch VCCI cho biết: “Thị trường hàng không trong nước đã có sự sang trang, thế độc quyền bị phá vỡ. Từ một loại phương tiện giao thông chỉ dành cho giới doanh nhân hay những người dân có thu nhập cao, hiện nay, hàng không đã trở nên thông dụng, cơ hội đi máy bay mở cửa với tất cả người dân”.

Theo dự báo của Hiệp hội Vận tải Hàng không quốc tế (IATA), Việt Nam sẽ trở thành thị trường hàng không phát triển nhanh thứ 5 thế giới, đạt 150 triệu lượt hành khách vận chuyển vào năm 2035. Còn ở trong nước, tỉ lệ người dân đi máy bay của Việt Nam đang tăng nhanh. Với dân số gần 100 triệu người, hàng không nội địa Việt Nam được IATA dự báo sẽ tăng trung bình 15%/năm trong thời gian tới.

Mặt khác, hiện nay Việt Nam đang chuyển dần nền kinh tế sản xuất công nghiệp sang sản xuất hàng hóa công nghệ cao, đó là những sản phẩm có nhu cầu vận chuyển hàng không rất lớn.

Tuy nhiên, theo TS Vũ Tiến Lộc tăng trưởng hàng không đang phải đối mặt với nhiều thách thức như quá tải về hạ tầng sân bay bến đỗ, an ninh trên các chuyến bay trong đó sự gia nhập của các hãng hàng không quy mô mới có thể tạo ra sự cạnh tranh “phi quy luật” từ đó đặt ra nhiều thách thức.

Ở góc độ nhà nghiên cứu, PGS. TS Nguyễn Thị Phương, Giảng viên Đại học Giao thông Vận tải cho rằng, điều kiện quan trọng nhất để Việt Nam phát triển hàng không là cơ sở vật chất, bao gồm hệ thống cảng, hệ thống tàu bay và kiểm soát không lưu. Trong đó, sân bay trung chuyển là yếu tố quan trọng để mở rộng vị thế ngành vận tải hàng không của Việt Nam. Nếu có những chính sách phát triển đầu tư các sân bay có tầm cỡ để trở thành sân bay trung chuyển cho hàng không của khu vực thì ngành hàng không Việt Nam sẽ phát triển mạnh mẽ hơn nữa.

Quang cảnh buổi tọa đàm

Xây dựng môi trường để hàng không phát triển bền vững

Theo TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), nền kinh tế có 3 đột phá: Đột phá về thể chế, đột phá về nguồn nhân lực và đột phá về kết cấu hạ tầng. Ba đột phá này đang hiện thân rất rõ nét ở ngành hàng không nhưng nó cũng chính là điểm nghẽn với ngành. Nhưng nếu chúng ta không quy được trách nhiệm mà cứ nói chung chung thì không giải quyết được vấn đề gì.

Trong khi đó, đối với điểm nghẽn hạ tầng, ông Lại Xuân Thanh – Chủ tịch HĐTV Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam cho biết, với tư cách là một doanh nghiệp Nhà nước chỉ giao một việc là phát triển kết cấu hạ tầng sân bay thì cảm nhận đầu tiên là chúng ta đang bị nghẽn - cảng hàng không sân bay chưa đáp ứng được các hãng hàng không.

"Nhìn lại chặng đường đã qua, chúng tôi thấy rằng, về cơ bản thị trường hàng không đã phát triển được theo xu hướng thị trường. Tuy nhiên, nếu triển khai được đầy đủ kế hoạch đã đề ra theo tiến độ thì sẽ đáp ứng tốt hơn. Nhưng câu chuyện ở đây còn liên quan tới việc làm chính sách, quy hoạch", ông Thanh chia sẻ và khẳng định, hàng không đang tắc nghẽn cục bộ mà điển hình là Cảng hàng không Tân Sân Nhất dẫn đến tắc nghẽn ở các cảng hàng không khác (vì phải có điểm đi - điểm đến). Chủ trương “giải” cứu đã có từ 3 năm nhưng đến nay vẫn chưa quyết cho ai làm chủ đầu tư.

"Chỉ thông qua chủ trương đầu tư - ai trình và trình ai cũng rất khó giải đáp. Tắc nghẽn hiện nay đang nằm ở quy trình, thủ tục hành chính", ông Thanh giãi bày và cho rằng: "Chúng tôi là doanh nghiệp được giao có trách nhiệm cải tạo mở rộng cảng hàng không. Năng lực có, chuyên môn có, tài chính có, đúng thẩm quyền có nhưng chưa được giao thì chưa thể thực hiện được".

Khuyến nghị để giải quyết thực trạng tắc nghẽn hiện nay, ông Phạm Ngọc Minh – Chủ tịch HĐQT Vietnam Airline cho rằng, điểm tắc nghẽn này nằm ở chính sách. "Nếu giao cho chúng tôi làm sân bay mới thì chúng tôi nhận ngay nhưng nếu chỉ nâng cấp đường băng, đường lăn, đường bi trong tổng thể cảng thì quả thực rất khó khăn để giải quyết bài toán tổng thể", ông Minh nói.

Giải đáp thêm về vấn đề này, ông Lại Xuân Thanh khẳng định: "Không phải tư nhân xây sân bay nhanh hơn chúng tôi, bởi chúng tôi có kinh nghiệm, có năng lực và không bao giờ chậm giải ngân. Sân bay Vân Đồn xây xong mất 27 tháng. Nếu giao chúng tôi xây nhà ga T3 sân bay Tân Sơn Nhất, theo kế hoạch sẽ chỉ mất 24 tháng" - ông Thanh chia sẻ và cho rằng: "Ở đây tôi muốn nói phải có sự bình đẳng của doanh nghiệp nhà nước so với doanh nghiệp tư nhân. Mảng dịch vụ tốt nhất thì lại không giao cho chúng tôi. Ví dụ, tại hãng hàng không thì nhà ga kinh doanh tốt nhất, trong nhà ga thì nhà ga hành khách tốt nhất và trong nhà ga hành khách là nhà ga hành khách quốc tế tốt nhất nhưng chúng tôi không được giao mà chỉ giữ lại cho chúng tôi đường băng, đường bi…".

"Xã hội hoá là một chủ trương lớn và chúng tôi tán thành nhưng tôi cho rằng phải bình đẳng chứ không phải làm teo tóp doanh nghiệp nhà nước đi" - ông Thanh nhấn mạnh.

Đối với hạ tầng hàng không, ông Đặng Tất Thắng, Phó Tổng giám đốc thường trực Bamboo Airways cho biết: "Nếu giao cho chúng tôi chỉ làm một phần trong cảng hàng không thì khó có thể giải quyết được ách tắc, nhưng nếu như bây giờ giao cho tôi mặt bằng sạch thì chúng tôi sẵn sàng đầu tư và làm hoàn thiện. Trước mắt, để hạn chế những ách tắc chúng tôi phải có giải pháp riêng, ví dụ như mở đường bay Hải Phòng - Quy Nhơn và rất nhiều tuyến khác. Rất nhiều người ở Nam Định, Hà Nam, Thái Bình, Quảng Ninh tỏ ra rất vui mừng khi họ không phải đi Hà Nội được bay" - ông Thắng chia sẻ.

Theo ông Lưu Bình Nhưỡng, Đại biểu Quốc hội - Phó Ban Dân nguyện của Quốc hội, trước hết, nhà nước nên xác định quan điểm rõ nhà nước không đi kiếm tiền mà phải tạo ra môi trường cho doanh nghiệp kiếm tiền. Tư duy nhà nước làm tiền dẫn tới 12 dự án thua lỗ đang phải giải quyết. Cơ quan nhà nước luôn phải phúc đáp nhu cầu doanh nghiệp, không thể hạn chế doanh nghiệp vì chưa đủ năng lực quản lý.

Theo ông Nhưỡng, vấn đề vướng hiện nay không phải là Luật mà là lợi ích. Ví dụ về thừa phát lại, trước đây cũng e ngại, nhưng chứng minh cho thấy tháo gỡ xong xã hội đã phát triển. "Nói vậy để thấy, không thể cứ mãi phân biệt doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhà nước mà phải là “doanh nghiệp Việt Nam" - ông Nhưỡng bày tỏ rõ quan điểm.

TS Vũ Tiến Lộc nhận định, nỗi khổ không chỉ của riêng ai, không chỉ doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhà nước, vấn đề bắt nguồn từ thể chế. “Thái độ của chúng ta với doanh nghiệp nhà nước đừng ưu ái cũng chẳng ưu tiên nhưng cần cởi trói. Không thể cho ưu ái rồi lại trói họ lại, bó tay bó chân chậm trễ ngay từ thủ tục xin cấp phép”, TS Vũ Tiến Lộc nhấn mạnh.

Chủ tịch VCCI khẳng định, tạo môi trường bình đẳng cho các DN là đường lối của Đảng, phát triển kinh tế là việc của toàn dân, không thể chỉ là của doanh nghiệp nhà nước. “Thị trường mênh mông, cơ hội lớn nhưng điểm nghẽn thì nhiều và từ nhiều phía, như hạ tầng cơ sở sân bay điểm đỗ ít, điểm nghẽn này cũng bắt đầu từ thể chế, các sân bay cơ sở cho phục vụ bay chưa phát triển là do chưa mở cửa cho tư nhân”, Chủ tịch VCCI nhấn mạnh.