Bài 1: Quản trị công ty - lá chắn và bệ phóng cho doanh nghiệp Việt trong kỷ nguyên hội nhập

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, quản trị công ty không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là công cụ chiến lược giúp doanh nghiệp Việt nâng cao hiệu quả hoạt động và gia tăng giá trị nội tại. Từ việc xây dựng niềm tin với nhà đầu tư đến tối ưu hóa nguồn lực, quản trị công ty đang trở thành “lá chắn sống” bảo vệ doanh nghiệp trước rủi ro và “bệ phóng” để vươn xa. Vậy, quản trị công ty đóng vai trò như thế nào trong hành trình phát triển bền vững của doanh nghiệp Việt.

Quản trị công ty tốt giúp doanh nghiệp hiệu quả và gia tăng giá trị

Nền tảng xây dựng niềm tin và sức cạnh tranh

Cùng với khát vọng nâng hạng thị trường chứng khoán lên nhóm mới nổi, theo dự báo của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam đang đứng trước cơ hội thu hút 25 tỷ USD vốn đầu tư quốc tế vào năm 2030. Tuy nhiên, để tận dụng thời cơ này, doanh nghiệp Việt cần một nền tảng quản trị vững chắc. Ông Vũ Chí Dũng, Trưởng Ban Pháp chế Đối ngoại của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) khẳng định, quản trị công ty là yếu tố quyết định để doanh nghiệp không chỉ tồn tại mà còn phát triển trong kỷ nguyên cạnh tranh khốc liệt. Với tiềm năng mang về 5-8 tỷ USD trong ngắn hạn nếu nâng hạng thành công, quản trị tốt là “điều kiện tiên quyết” để doanh nghiệp khẳng định vị thế.

Theo ông Vũ Chí Dũng, quản trị công ty là nền móng cho niềm tin và sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt. Sự minh bạch trong tài chính và báo cáo phi tài chính không chỉ củng cố lòng tin từ nhà đầu tư mà còn giảm thiểu rủi ro thông tin sai lệch hay gian lận. Thực tế, với vốn hóa thị trường chứng khoán đạt 5,4 triệu tỷ đồng (tương đương 218 tỷ USD), chiếm 47% GDP năm 2024, theo bà Nam Anh, Giám đốc Phòng Quản lý Niêm yết của HOSE, minh bạch là yếu tố sống còn để doanh nghiệp thu hút vốn quốc tế.

Bà Nam Anh cũng cho rằng, khi doanh nghiệp công khai thông tin một cách đầy đủ, chính xác và kịp thời – như yêu cầu của Thông tư 96/2020/TT-BTC của Bộ Tài chính – chi phí huy động vốn của doanh nghiệp sẽ giảm đáng kể, đồng thời giá trị cổ phiếu trên thị trường được nâng cao. Ví dụ, 75% trong số 493 doanh nghiệp niêm yết trên HOSE tuân thủ công bố tài liệu Đại hội đồng cổ đông đúng hạn 21 ngày, tạo điều kiện xây dựng niềm tin với cổ đông. Điều này tạo nên một vòng tròn tích cực: niềm tin tăng, đầu tư đổ về, và doanh nghiệp có thêm nguồn lực để phát triển.

Mang đến góc nhìn quốc tế khi chia sẻ kinh nghiệm từ Thụy Sĩ, ông Andri Meier, Phó trưởng Cơ quan Hợp tác Phát triển, Đại sứ quán Thụy Sĩ tại Việt Nam, cho biết từ năm 2008, việc áp dụng các thực hành quản trị vượt xa quy định pháp luật đã giúp doanh nghiệp Thụy Sĩ gia tăng uy tín và sức hút với dòng vốn quốc tế. Đối với Việt Nam, ông Meier nhấn mạnh, quản trị công ty không chỉ là công cụ để đón đầu cơ hội mà còn là điều kiện tiên quyết trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.

Từ thực tế quan sát của mình, bà Nam Anh bổ sung thêm rằng, một doanh nghiệp có quản trị tốt sẽ thu hút nhà đầu tư sẵn sàng mua cổ phiếu, từ đó nâng cao giá trị nội tại và củng cố vị thế trên thị trường. Chẳng hạn, những doanh nghiệp lớn dẫn đầu về điểm thông lệ – với điểm trung bình quản trị đạt 50,60/140 năm 2024 – đã chứng minh được sức hút với nhà đầu tư nước ngoài. Nhờ vậy, quản trị công ty trở thành nền tảng để doanh nghiệp Việt xây dựng sức cạnh tranh, sẵn sàng bước ra “biển lớn”.

Công cụ quản lý rủi ro và tối ưu hóa hoạt động

Ngoài việc xây dựng niềm tin, quản trị công ty còn đóng vai trò như một “lá chắn sống” giúp doanh nghiệp quản lý rủi ro và vận hành hiệu quả. Ông Vũ Chí Dũng cho rằng, để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế như của FTSE Russell và MSCI, doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ mạnh mẽ, đảm bảo tuân thủ các quy định pháp lý ngày càng nghiêm ngặt, chẳng hạn Luật Chứng khoán 2019 và Nghị định 155/2020/NĐ-CP. Nếu thiếu đi “lá chắn” này, doanh nghiệp dễ rơi vào tình trạng vi phạm, mất uy tín và đối mặt với những tổn thất khó khắc phục. Chẳng hạn, việc không công bố thông tin đúng hạn hay thiếu minh bạch trong đánh giá Hội đồng Quản trị – vấn đề mà bà Nam Anh chỉ ra chỉ có 6% doanh nghiệp thực hiện chi tiết – có thể dẫn đến mất lòng tin từ cổ đông và nhà đầu tư.

Bà Nam Anh nhấn mạnh thêm rằng, quản trị công ty tốt giúp doanh nghiệp vận hành trơn tru, tối ưu hóa nguồn lực và bảo vệ quyền lợi cổ đông, từ quyền biểu quyết đến tính minh bạch trong các cuộc họp. Điều này không chỉ giảm rủi ro mà còn nâng cao hiệu quả hoạt động. Ví dụ, theo bà, trong khi 75% doanh nghiệp niêm yết tuân thủ công bố tài liệu Đại hội đồng cổ đông đúng hạn 21 ngày, việc áp dụng công nghệ họp trực tuyến vẫn thấp, chỉ đạt 11%. Điều này cho thấy tiềm năng cải thiện hiệu quả còn rất lớn nếu quản trị được áp dụng bài bản, đặc biệt khi so sánh với mức 83% doanh nghiệp ASEAN giám sát rủi ro biến đổi khí hậu, theo bà Hà Thị Kim Thanh, Chủ tịch VIOD. Ông Andri Meier đồng tình với quan điểm này và khẳng định rằng, quản trị công ty là “yếu tố cốt lõi” để doanh nghiệp quản lý rủi ro tốt hơn, từ đó tạo tiền đề cho sự phát triển lâu dài trong bối cảnh hội nhập.

Bệ phóng cho phát triển bền vững

Quan trọng hơn, quản trị công ty không chỉ dừng lại ở vai trò bảo vệ mà còn là “bệ phóng” để doanh nghiệp tiến xa trong kỷ nguyên hội nhập, đặc biệt khi phát triển bền vững trở thành xu hướng tất yếu. Ông Vũ Chí Dũng nhận định, các yêu cầu về ESG (môi trường, xã hội, quản trị) ngày càng quan trọng khi thị trường chứng khoán Việt Nam hướng tới nâng hạng. Nhà đầu tư toàn cầu không chỉ quan tâm đến lợi nhuận mà còn đánh giá cách doanh nghiệp ứng phó với biến đổi khí hậu và trách nhiệm xã hội. Việc tích hợp ESG vào quản trị công ty, theo ông, giúp doanh nghiệp gia tăng giá trị nội tại và đáp ứng kỳ vọng quốc tế, nhất là khi chỉ 28% doanh nghiệp Việt xác định được chủ đề ESG trọng yếu, theo bà Hà Thị Kim Thanh.

Bà Nam Anh thì cho rằng, doanh nghiệp đạt điểm cao về ESG sẽ thu hút các quỹ đầu tư lớn, đặc biệt khi 100% báo cáo tài chính và quản trị công ty từ năm 2025 phải công bố bằng tiếng Anh theo Thông tư 68/2023/TT-BTC. Thực tế, bà xác nhận rằng, báo cáo quý 4/2024 đã đạt tỷ lệ công bố song ngữ 100%, mở ra cơ hội tiếp cận nhà đầu tư quốc tế. Ông Andri Meier thì cho biết, quản trị công ty tích hợp ESG là “chìa khóa” để Việt Nam hiện thực hóa cam kết giảm phát thải carbon vào năm 2050, đồng thời mở ra cơ hội tiếp cận nguồn vốn xanh – một xu hướng mà Thụy Sĩ đã tận dụng hiệu quả từ năm 2008.

Cẩm nang Quản trị Công ty 2025 vừa được UBCKNN phối hợp với IFC công bố chính là công cụ thiết yếu để định hướng doanh nghiệp theo chuẩn mực G20/OECD 2023, từ quyền cổ đông đến phát triển bền vững. Với các hướng dẫn chi tiết về quyền biểu quyết, họp cổ đông và ESG, cẩm nang này giúp doanh nghiệp nâng điểm quản trị từ 50,60/140 lên mức mục tiêu 65/130 điểm ASEAN CG Scorecard vào năm 2026. Chính vì vậy, theo bà Hà Thị Kim Thanh, quản trị công ty không chỉ nâng cao hiệu quả mà còn đưa doanh nghiệp Việt lên một tầm cao mới trong cuộc đua toàn cầu.