Ban IV: Nếu tình trạng hoàn thuế kéo dài, nhiều doanh nghiệp sẽ phá sản

Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) thuộc Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ vừa gửi tới Thủ tướng Phạm Minh Chính báo cáo quý I/2023, tổng hợp phản ánh kiến nghị của doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp.

Tổng hợp ý kiến từ 30 hiệp hội doanh nghiệp, báo cáo nêu 2 nhóm vấn đề lớn mà các các doanh nghiệp đang gặp phải.

Nhiều doanh nghiệp chế biến gỗ đang lao đao vì bị chậm hoàn thuế.

Thứ nhất, việc hoàn thuế giá trị gia tăng chậm và kéo dài, mức thuế chưa hợp lý đối với ngành phân bón; khó khăn trong đóng thuế giá trị gia tăng cho các doanh nghiệp ngành giấy cần thu mua phế liệu và doanh nghiệp một số ngành cần thu gom cát sỏi, gạch đá; chậm cải thiện các chính sách thuế cho các doanh nghiệp kinh doanh các lĩnh vực kêu gọi xã hội hóa (như y tế, giáo dục...).

Thứ hai, một số chính sách hoặc khâu thực thi chính sách trong nước chưa theo kịp diễn biến thị trường quốc tế, gây khó khăn và ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của các ngành và các doanh nghiệp nội địa.

Cụ thể, theo phản ánh của các doanh nghiệp và hiệp hội doanh nghiệp ngành gỗ, quy trình hoàn thuế giá trị gia tăng đang kéo rất dài và không có thời hạn cụ thể khiến doanh nghiệp bị động, số tiền chờ hoàn của các doanh nghiệp lên hàng nghìn tỷ đồng nên trở thành điểm nghẽn, tạo ra áp lực về dòng tiền. Nếu tình trạng còn kéo dài, nhiều doanh nghiệp sẽ phải tuyên bố phá sản.

Các hiệp hội doanh nghiệp ngành gỗ phản ánh, quy trình giám sát nguồn gốc gỗ để bảo đảm gỗ hợp pháp đang dàn trải, nhiều khâu trong xét hoàn thuế là không phù hợp với thực tiễn. Quy trình này đang đẩy hết rủi ro từ khâu trồng rừng (chưa phát sinh thuế) hoặc các khâu mua bán gỗ nguyên liệu cho khâu sản xuất, xuất khẩu (yêu cầu chịu trách nhiệm minh bạch về toàn bộ hóa đơn, chứng từ liên quan chuỗi cung; chịu thuế giá trị gia tăng đầu vào và phải chờ xét hoàn thuế).

Cách làm này dẫn tới một thực trạng rất nóng vừa qua là sau khi cơ quan chức năng phát hiện sai phạm ở khâu rừng trồng và mua bán gỗ nguyên liệu tại một địa phương phía Bắc, tất cả các doanh nghiệp nhóm “nhà mua” nguyên liệu chế biến gỗ đã đồng loạt dừng nhập nguyên liệu “gỗ đầu vào cho sản xuất” ở các tỉnh phía Bắc, ảnh hưởng tức thì đến chuỗi cung ứng và sản xuất, kinh doanh cũng như đời sống của người lao động và hàng trăm hộ gia đình trồng rừng.

Bên cạnh đó, đang thiếu nhất quán trong quan điểm, quy định, cách làm về truy xuất nguồn gốc gỗ giữa các cơ quan quản lý (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài chính) đang gây khó cho quá trình thực thi của cả cán bộ công chức và sự tuân thủ của doanh nghiệp.

Vì vậy, các hiệp hội kiến nghị Bộ Tài chính cần có quy định để phân loại doanh nghiệp trong quá trình thực hiện thủ tục hoàn thuế giá trị gia tăng. Cụ thể, đối với các doanh nghiệp hoạt động lâu năm, có uy tín trong kinh doanh thì cho phép doanh nghiệp hoàn thuế trước, kiểm tra sau (hậu kiểm) để không bị gián đoạn sản xuất, xử phạt nghiêm các doanh nghiệp vi phạm để phân biệt và không làm ảnh hưởng đến các doanh nghiệp chấp hành tốt pháp luật; đối với doanh nghiệp mới thành lập, doanh nghiệp sản xuất các mặt hàng có tính rủi ro cao thì thực hiện kiểm tra, xác minh trước sau đó mới tiến hành hoàn thuế; đồng thời, các cơ quan chức năng phối hợp đánh giá lại khâu nguy cơ cao về gian lận thuế trong chuỗi để giám sát tập trung; xem xét làm rõ trách nhiệm của từng doanh nghiệp/hộ kinh doanh trong chuỗi và hình thức xử phạt với các doanh nghiệp/hộ kinh doanh trực tiếp vi phạm thay vì dồn chế tài vào doanh nghiệp ở khâu sản xuất cuối cùng.

Cũng liên quan đến thuế, Hiệp hội Giấy và bột giấy Việt Nam phản ánh khi thu mua giấy và phế liệu từ những kênh thu gom trong nước thì hầu hết không có hóa đơn, khó chứng minh nguồn gốc xuất xứ và hoàn thuế giá trị gia tăng 10%. Tổng cục Thuế cho phép làm các bảng kê nhưng tối đa không quá 100 triệu đồng. Đây là số tiền quá nhỏ so với nhu cầu thu mua tập trung của nhiều doanh nghiệp nên họ vẫn tiếp tục gặp khó khăn và tốn nhiều công sức làm chứng từ, bảng kê để đáp ứng các quy định hiện hành của pháp luật.

Các doanh nghiệp và Hiệp hội Giấy và bột giấy kiến nghị, cho phép doanh nghiệp được đóng thay thuế giá trị gia tăng cho các đầu mối thu mua phế liệu, sau đó tiến hành hoàn thuế giá trị gia tăng sau để giải quyết các vướng mắc về chứng minh nguồn gốc, xuất xứ, tạo thuận lợi cho việc thu mua, tái chế phế liệu, hướng đến sản xuất tuần hoàn theo đúng xu hướng hiện nay.

Hiệp hội Phân bón phản ánh bất cập liên quan đến xác định mức đánh thuế giá trị gia tăng với mặt hàng phân bón. Theo Luật số 71/2014/QH13 sửa đổi, bổ sung một số điều của các Luật về Thuế thì phân bón không thuộc đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng. Quy định này hướng đến hỗ trợ người nông dân thông qua việc giảm chi phí nguyên liệu đầu vào. Nhưng ở góc độ doanh nghiệp, khi phân bón là hàng hóa không chịu thuế giá trị gia tăng thì nguyên liệu đầu vào cho sản xuất không được khấu trừ, các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước sẽ buộc phải tính toàn bộ chi phí phát sinh về thuế giá trị gia tăng vào chi phí sản xuất, khiến giá thành tăng lên, qua đó làm giảm sức cạnh tranh của phân bón sản xuất trong nước so với phân bón nhập khẩu; đồng thời, các dự án đầu tư cho sản xuất phân bón không được hoàn thuế giá trị gia tăng cho trang thiết bị công nghệ cấu thành tài sản cố định của dự án khiến suất đầu tư dự án cao, làm giảm động lực của doanh nghiệp đối với việc nghiên cứu phát triển các sản phẩm có chất lượng tốt, tính năng đặc thù dựa trên việc sử dụng công nghệ cao, thân thiện môi trường.

Vì vậy, Hiệp hội Phân bón kiến nghị xem xét sửa đổi Luật số 71/2014/QH13 để áp thuế giá trị gia tăng đối với phân bón (ví dụ ở mức 5%) nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước.

Để giải quyết những nhóm vấn đề vướng mắc nêu trên, Ban IV cùng đại diện các hiệp hội doanh nghiệp đề xuất: Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính và các bộ chuyên ngành tiến hành các hoạt động đối thoại trọng tâm với doanh nghiệp ngay trong quý II hoặc rà soát theo chuyên đề để báo cáo Chính phủ các chính sách, quy định hiện hành gây khó khăn, vướng mắc trong thực thi, hoặc chưa theo sát với xu hướng chính sách, quy định quốc tế… từ đó cân nhắc các kế hoạch điều chỉnh, sửa đổi tổng thể để tạo đà cho doanh nghiệp phục hồi, bứt phá, tiếp tục hội nhập.