Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ: Có “bò” cần lo làm “chuồng”

Bảo hộ trước, xuất khẩu sau

Việc vải thiều Lục Ngạn của tỉnh Bắc Giang là sản phẩm đầu tiên chính thức được bảo hộ chỉ dẫn địa lý tại Nhật Bản đã mở ra nhiều cơ hội mới cho việc xuất khẩu, tiêu thụ vải thiều Việt Nam ở nhiều thị trường khác trong thời gian vừa qua. Từ đây cũng cho thấy vai trò của SHTT, vốn được coi là công cụ hỗ trợ cho các sản phẩm Việt Nam có thêm lợi thế cạnh tranh và xuất khẩu.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp Việt cũng đã dần thấy được tầm quan trọng của việc bảo hộ quyền SHTT khi xuất khẩu hàng hóa. Đơn cử như với Tổng công ty Thương mại Hà Nội (Hapro), ông Lê Anh Tuấn - Phó Tổng giám đốc Hapro thông tin, doanh nghiệp này đã tập trung phát triển một số mặt hàng xuất khẩu để trực tiếp vào một số chuỗi siêu thị, trung tâm thương mại lớn tại nước ngoài như: Gạo Hapro Đồng Tháp, hạt điều Hapro… những sản phẩm này luôn được đăng ký SHTT tại các nước, nhằm khẳng định tên tuổi, vị thế đối với người tiêu dùng.

Nhiều doanh nghiệp Việt còn thờ ơ với việc đăng ký bảo hộ quyền SHTT tại thị trường quốc tế

Trong khi theo bà Đoàn Thị Hường - Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Kangaroo cũng cho biết, các doanh nghiệp đều có suy nghĩ xuất khẩu hàng trước rồi mới tính đến chuyện bảo hộ thương hiệu. Tuy nhiên theo kinh nghiệm của Kangaroo, kể cả chưa xuất khẩu cũng phải đảm bảo thương hiệu của mình được bảo hộ.

Có thể thấy, mặc dù đã có chuyển biến tích cực, nhưng thực tế phần lớn nhãn hiệu Việt được đăng ký quyền SHTT tại thị trường nước ngoài đến từ doanh nghiệp lớn, trong khi đại bộ phận DNNVV và kể cả những doanh nghiệp đã có hoạt động xuất khẩu vẫn chưa thực sự quan tâm đến vấn đề này. Minh chứng là theo thống kê của Cục SHTT (Bộ Khoa học và Công nghệ), số lượng đơn đăng ký nhãn hiệu quốc gia/đơn đăng ký nhãn hiệu nộp trực tiếp tại Cục là khoảng 50.000, nhưng chỉ có khoảng 280 đơn đăng ký quốc tế.

Theo các chuyên gia, ở nước ngoài, khi làm ra một sản phẩm, doanh nghiệp sẽ nghĩ ngay đến chuyện đăng ký bảo hộ; còn ở Việt Nam thì chỉ khi sản phẩm nổi tiếng, có ảnh hưởng tích cực, doanh nghiệp mới nghĩ tới chuyện đăng ký SHTT. Hơn nữa, nhiều doanh nghiệp còn “ngây thơ” cho rằng, chỉ cần đăng ký bảo hộ ở một quốc gia thì sản phẩm sẽ được bảo hộ ở tất cả các quốc gia khác. Trong khi đó, đã có quy định cụ thể rằng doanh nghiệp đăng ký ở đâu thì chỉ được bảo hộ ở đó.

Ông Tăng Đức Khương - Trưởng phòng thực thi quyền SHTT, CTCP Sở hữu công nghiệp Investip cũng cho biết thêm, mặc dù Việt Nam đã tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do, nhưng doanh nghiệp vẫn chưa nhận thức được tầm quan trọng của bảo hộ quyền SHTT khi xuất khẩu và chỉ tìm đến các đơn vị tư vấn khi có sự việc xảy ra. Doanh nghiệp đã mất rất nhiều thời gian, công sức gây dựng thương hiệu nhưng khi không đăng ký quyền SHTT, trường hợp bị doanh nghiệp khác lấy mất, chỉ có thể kiện hoặc mua lại nhưng kiện thì mất rất nhiều thời gian và chi phí.

Không phải đăng ký thành công là an toàn

Khẳng định “Không có một doanh nghiệp nào xây dựng thành công nếu không có quyết tâm bảo vệ thương hiệu”, PGS-TS. Nguyễn Quốc Thịnh - Đại học Thương mại cho rằng, việc chậm trễ đăng ký quyền SHTT khi xuất khẩu hàng hóa là một sai lầm của doanh nghiệp và cần nhanh chóng thay đổi.

Theo ông Thịnh, rào cản dẫn đến doanh nghiệp Việt không đăng ký nhãn hiệu là do nhận thức của chủ doanh nghiệp, nhiều doanh nghiệp nghĩ quy mô của mình còn bé, sản phẩm chưa chắc đã phát triển ở thị trường nước ngoài. Bên cạnh đó là các rào cản khác về pháp lý, ngôn ngữ, văn hóa và cả về kinh phí đối với DNNVV.

Theo TS. Trần Lê Hồng - Phó Cục trưởng Cục SHTT, Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện tại có rất nhiều kênh hỗ trợ doanh nghiệp đăng ký quyền SHTT tại thị trường nước ngoài. Đơn cử như hệ thống đăng ký quốc tế nhãn hiệu (Hệ thống Madrid do Tổ chức SHTT thế giới quản lý) sẽ giúp các doanh nghiệp chỉ cần nộp một đơn tại Cục SHTT để chỉ định việc đăng ký tới nhiều nước khác nhau trong Hệ thống Madrid.

Nhà nước cũng đang tích cực phát triển lĩnh vực SHTT ở quy mô vĩ mô thông qua việc gia nhập thêm các điều ước quốc tế về SHTT… Ngoài ra, Cục SHTT với vai trò cơ quan chủ quản đang nỗ lực trong công tác phổ biến kiến thức SHTT, nâng cao khả năng hỗ trợ các cá nhân, tổ chức trong việc đăng ký, giải quyết các vấn đề SHTT…

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng có thể thuê các bên tư vấn. Việt Nam hiện có khoảng 200 tổ chức đại diện, đều có thể đảm nhận việc đăng ký nhãn hiệu ra nước ngoài. PGS-TS. Lê Thị Thu Hà - Giám đốc Trung tâm Sáng tạo và Ươm tạo FIIS trường Đại học Ngoại thương cho rằng, các bên tư vấn sẽ là giải pháp tốt cho nhóm DNNVV và các doanh nghiệp không có bộ phận pháp chế am hiểu về SHTT, đội ngũ luật sư, chuyên gia SHTT sẽ bảo đảm hạn chế thấp nhất các rủi ro về SHTT khi doanh nghiệp tiến hành hoạt động xuất khẩu.

Tuy đối với đăng ký SHTT cần làm càng sớm càng tốt, sẽ có cơ hội thành công cao, nhưng theo chuyên gia, rủi ro là đăng ký sớm liệu có tương thích với kế hoạch kinh doanh sau này không, điều này doanh nghiệp cần cân nhắc. Chính vì vậy, chiến lược đăng ký SHTT ra thị trường quốc tế cần song hành cùng kế hoạch kinh doanh. Doanh nghiệp cần tra cứu thị trường về nhãn hiệu đó, tránh việc nộp đơn xong nhưng không được đăng ký, dẫn đến cả chiến lược kinh doanh phải đổ sông, đổ bể.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng nhấn mạnh, doanh nghiệp cần có chiến lược “chăm sóc” thương hiệu kể cả khi đã đăng ký thành công bởi không có sự an toàn nào là tuyệt đối. Trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp, hành vi xâm phạm quyền SHTT vẫn có thể xảy ra. Do đó, đỏi hỏi các doanh nghiệp phải có kế hoạch hành động và quản trị quyền SHTT sau khi hàng hóa đã được xuất khẩu.