BCI quý II/2025: Doanh nghiệp châu Âu vững tin vào triển vọng dài hạn

Kết quả BCI lần này cung cấp những góc nhìn thiết thực về sự biến chuyển trong môi trường thương mại - đầu tư tại Việt Nam. Từ lo ngại về các rủi ro thuế đối ứng, gánh nặng thủ tục hành chính cho đến tác động từ Hiệp định EVFTA, các doanh nghiệp châu Âu đang đối mặt đồng thời với cả cơ hội lẫn thách thức trong việc hoạch định chiến lược đầu tư tại Việt Nam.

Chủ tịch EuroCham, ông Bruno Jaspaert nhấn mạnh: “Các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam vẫn giữ vững niềm tin vào môi trường đầu tư nơi đây. Gần ba phần tư lãnh đạo doanh nghiệp (72%) sẵn sàng giới thiệu Việt Nam là điểm đến đầu tư - một xu hướng duy trì ổn định qua nhiều kỳ BCI gần đây. Điều đó thể hiện niềm tin sâu sắc vào tiềm năng dài hạn của Việt Nam”.

Niềm tin bền bỉ giữa làn sóng căng thẳng thương mại toàn cầu

Trong bối cảnh thương mại quốc tế ngày càng bất ổn và chuỗi cung ứng toàn cầu chịu nhiều áp lực, các doanh nghiệp châu Âu vẫn ghi nhận rõ năng lực phục hồi của thị trường Việt Nam. Một trong những yếu tố đáng chú ý là sự không chắc chắn liên quan tới các biện pháp thuế đối ứng từ phía Hoa Kỳ. Sau vòng đàm phán thương mại thứ ba giữa Việt Nam và Hoa Kỳ trong tháng 6 vừa qua nhưng chưa đạt được kết quả cụ thể, lo ngại về những điều chỉnh thuế quan khó lường tiếp tục tạo áp lực lên các kế hoạch trung và dài hạn, đặc biệt đối với những doanh nghiệp có chuỗi cung ứng xuyên biên giới.

Theo khảo sát BCI quý này, doanh nghiệp thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến chính sách thuế quan và nhấn mạnh đây là yếu tố cần được theo dõi sát sao để có thể đưa ra các điều chỉnh kịp thời. Tuy nhiên, trong thực tế vận hành, phần lớn doanh nghiệp chưa bị ảnh hưởng tài chính đáng kể.

Cụ thể, chỉ 15% doanh nghiệp ghi nhận những tổn thất tài chính do vi phạm hợp đồng, đơn hàng chậm hoặc bị hủy, hoặc phải tái đàm phán giá cả. Trong khi đó, có tới 70% doanh nghiệp cho biết chưa ghi nhận tác động tài chính tiêu cực nào, và 5% thậm chí báo cáo lợi nhuận ròng ở mức tích cực.

C/O - tấm hộ chiếu thương mại trong thời kỳ bất định

Trước những thách thức thương mại, Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) nổi lên như một công cụ chiến lược đảm bảo khả năng tiếp cận ưu đãi thuế quan, đồng thời củng cố uy tín doanh nghiệp trên thị trường quốc tế. Trong khảo sát BCI quý này, 56% doanh nghiệp - phần lớn là các tập đoàn lớn - cho biết họ nộp chứng từ C/O hàng tháng.

Thời gian xử lý C/O cũng là một yếu tố được quan tâm. Phần lớn doanh nghiệp nhận được C/O trong khoảng 3-5 ngày làm việc. Tuy nhiên, vẫn có 12% doanh nghiệp cho biết gặp tình trạng chậm trễ trên một tuần, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng và làm tăng chi phí. Ở chiều tích cực, 5% doanh nghiệp đã nhận được C/O trong vòng 24 giờ - một dấu hiệu cho thấy sự cải thiện của một số khâu thủ tục.

Kể từ ngày 5/5/2025, Bộ Công Thương đã chính thức tiếp quản quy trình cấp C/O với định hướng thúc đẩy chuyển đổi số. Động thái này nhận được sự ủng hộ từ doanh nghiệp vì hứa hẹn cắt giảm thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian xử lý và kết nối hiệu quả hơn với hệ thống hải quan điện tử.

Chủ tịch EuroCham đánh giá cao nỗ lực chuyển đổi số, cho rằng điều này không chỉ nhằm giảm thiểu giấy tờ mà còn là bước đi chiến lược để Việt Nam định vị là một đối tác thương mại đáng tin cậy. Ông nhấn mạnh: “Giấy chứng nhận xuất xứ không chỉ là tấm hộ chiếu để hưởng ưu đãi thuế quan, mà còn là biểu tượng của uy tín và niềm tin tại các thị trường đích”.

Từ thực tiễn đó, ông đề xuất Việt Nam cần tập trung phát triển chuỗi cung ứng nội địa mạnh và tăng tỷ lệ hàng hóa thực sự sản xuất tại chỗ để nâng cao khả năng cạnh tranh toàn cầu. Đồng thời, chuyển đổi số có thể giúp đẩy nhanh dòng chảy thương mại, giảm thiểu rào cản và tạo ra hệ sinh thái thương mại minh bạch, hiệu quả hơn.

Niềm tin chiến lược tiếp tục được củng cố

Niềm tin vào triển vọng dài hạn của Việt Nam đang được nâng cao rõ nét. Có đến 78% doanh nghiệp tham gia khảo sát kỳ vọng điều kiện kinh doanh sẽ cải thiện trong vòng 5 năm tới, tăng 7 điểm phần trăm so với quý trước. Sự cải thiện này cho thấy doanh nghiệp tin tưởng vào triển vọng tăng trưởng, ngay cả khi môi trường kinh doanh ngắn hạn vẫn tiềm ẩn bất định.

Theo ông Thue Quist Thomasen - CEO Decision Lab, mặc dù tỷ lệ doanh nghiệp tin tưởng vào sự ổn định kinh tế trong quý III/2025 đã giảm xuống 50% (giảm 8 điểm phần trăm so với quý trước), điều này không đồng nghĩa với tâm lý bi quan. Thay vào đó, sự điều chỉnh phản ánh thái độ thận trọng hơn trước tình hình quốc tế đầy biến động. Chỉ 11% doanh nghiệp dự báo triển vọng xấu đi - tăng nhẹ so với trước đó - cho thấy phần lớn doanh nghiệp vẫn đang “tạm dừng để quan sát”.

Tâm lý trung lập này được thể hiện qua số liệu: 39% doanh nghiệp giữ đánh giá trung lập trong ngắn hạn, trong khi 43% nhận định triển vọng là tốt hoặc xuất sắc.

Ngoài ra, niềm tin vào tương lai của Việt Nam còn được củng cố qua những khuyến nghị cụ thể từ cộng đồng doanh nghiệp. Trong Sách Trắng 2025, các doanh nghiệp châu Âu xác định rõ các ưu tiên như: cải thiện hạ tầng thiết yếu, tăng cường tính minh bạch pháp lý, đảm bảo thực thi luật pháp nhất quán, đơn giản hóa thủ tục hành chính, và cải thiện quy định về thị thực và giấy phép lao động. Tuy vậy, những lĩnh vực này hiện vẫn đang là điểm nghẽn kéo dài.

Còn khó khăn với thủ tục hành chính

Bất chấp tiến bộ trong cải cách vĩ mô, doanh nghiệp vẫn gặp nhiều khó khăn với các thủ tục hành chính phức tạp. Có tới 63% doanh nghiệp tham gia khảo sát xác định đây là rào cản lớn nhất - con số được duy trì ổn định qua nhiều kỳ khảo sát trước.

Ngoài ra, các vấn đề khác như thực thi pháp luật thiếu nhất quán (44%), quy trình hải quan phức tạp (34%) và sự không rõ ràng của khuôn khổ pháp lý cũng gây trở ngại cho doanh nghiệp trong việc hoạch định kế hoạch dài hạn.

Đặc biệt, việc xin giấy phép lao động cho người nước ngoài tiếp tục là điểm nghẽn nổi bật, được 33% doanh nghiệp phản ánh. Các thủ tục khác cũng gây khó khăn như: quy định phòng cháy chữa cháy (28%), đăng ký đầu tư và doanh nghiệp (28%), xuất nhập khẩu (28%), thuế (26%), quy định thị thực (21%) và quyền sở hữu đất đai (16%).

Những rào cản này làm kéo dài thời gian xử lý, gián đoạn hoạt động kinh doanh và gây ảnh hưởng đến khả năng ra quyết định chiến lược, đồng thời làm suy giảm năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong khu vực.

Trong bối cảnh đó, Chủ tịch EuroCham cho rằng việc tháo gỡ các điểm nghẽn không chỉ dừng lại ở cải cách hành chính mà cần hướng đến một khuôn khổ pháp lý minh bạch, nhất quán và có thể dự đoán. Đồng thời, phải có sự phân công rõ ràng và trách nhiệm giải trình của các cơ quan chức năng.

Việc triển khai hệ thống số hóa hành chính như VNeID cho doanh nghiệp là bước đi tích cực. Tuy nhiên, giai đoạn đầu cũng ghi nhận một số vướng mắc kỹ thuật, nhất là với doanh nghiệp FDI khi các đại diện pháp lý nước ngoài chưa có cơ chế phù hợp để đăng ký tài khoản. Điều này cho thấy cần có sự tham vấn đầy đủ, lộ trình triển khai phù hợp, nhất là đối với các hệ thống số hóa quy mô toàn quốc.

Chủ tịch Bruno Jaspaert bày tỏ tin tưởng rằng, với sự chỉ đạo sát sao từ Chính phủ và sự phối hợp giữa các bộ, ngành, các nút thắt hoàn toàn có thể được tháo gỡ. Ông khẳng định EuroCham luôn cam kết đồng hành trong tiến trình cải cách, từ thúc đẩy thủ tục hành chính, đảm bảo thực thi pháp luật nhất quán đến nâng cao cơ chế đối thoại công - tư.