Cần chế tài đủ mạnh để nâng cao hiệu quả cho vay và thu hồi nợ

Vì sao cho vay tiêu dùng sụt giảm mạnh

Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký VNBA TS. Nguyễn Quốc Hùng cho biết, cho vay tiêu dùng được đánh giá là một lĩnh vực “nóng”. Số liệu thống kê đến cuối năm 2023 cho thấy, tỷ trọng dư nợ tín dụng tiêu dùng chiếm khoảng 21% tổng dư nợ tín dụng đối với nền kinh tế, đạt gần 2,9 triệu tỷ đồng. Nguồn vốn từ các ngân hàng đã đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng, phục vụ đời sống, hoạt động sản xuất kinh doanh của người dân, góp phần kích cầu, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế và thu hẹp một phần quy mô, sự ảnh hưởng của tín dụng đen.

Thời điểm hết tháng 2/2024, tốc độ tăng trưởng tín dụng tiêu dùng âm (giảm 2,5% so với ngày 31/12/2023). Quy mô dư nợ cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính ngày càng nhỏ. Tính đến cuối tháng 2/2024, dư nợ cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính khoảng 138,8 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 5% dư nợ tín dụng tiêu dùng toàn hệ thống.

Nguyên nhân tăng trưởng tín dụng tiêu dùng âm được TS. Nguyễn Quốc Hùng chỉ ra chủ yếu là do cầu tín dụng tiêu dùng giảm trong bối cảnh tình hình tăng trưởng kinh tế khó khăn tác động tới thu nhập của cá nhân và hộ gia đình, làm tăng nhu cầu tiết kiệm để dự phòng cho tương lai và giảm nhu cầu vay tín dụng ngân hàng để mở rộng chi tiêu. Bên cạnh đó, thời gian qua bùng phát các loại hình cho vay qua app với điều kiện cho vay nới lỏng, thủ tục đơn giản nhanh gọn, dễ tiếp cận, cho vay dễ dàng, không cần tài sản thế chấp… đã thu hút người dân vay qua các app mà không cần đến ngân hàng.

Một điểm đáng quan tâm đối với tín dụng tiêu dùng đó là chất lượng tài sản theo chiều hướng xấu. Số liệu đến cuối 2023 cho thấy, nợ xấu cho vay đời sống phục vụ tiêu dùng đạt 3,8% và đến nay nhích lên hơn 4%. Riêng nợ xấu tại các công ty tài chính dù giảm nhẹ từ mức 15% cuối năm 2023 đến nay còn khoảng 14,63%, nhưng đây vẫn là mức đáng báo động.

Trong khi đó, hoạt động xử lý, thu hồi nợ xấu của các TCTD, đặc biệt là của các công ty tài chính gặp rất nhiều khó khăn, nhiều công ty lâm vào tình trạng khó khăn, thậm chí thua lỗ do phải trích dự phòng rủi ro tăng cao. “Nợ xấu gia tăng ngoài những yếu tố khách quan với khó khăn chung của nền kinh tế, còn có những yếu tố chủ quan là khách hàng cố tình không trả nợ, thành lập các hội nhóm “bùng nợ” trên mạng xã hội, chống đối, vu khống cán bộ thu hồi nợ, ảnh hưởng xấu đến hình ảnh, uy tín của các ngân hàng, các công ty tài chính, ảnh hưởng lớn đến tâm lý của cán bộ thu hồi nợ”, ông Nguyễn Quốc Hùng nhấn mạnh.

Bàn cách nâng cao hiệu quả cho vay tiêu dùng

Một trong những giải pháp các đại biểu tham gia hội thảo đưa ra đó là phải có chế tài đủ mạnh đối với vấn đề bùng nợ, tràn lan các hội nhóm trên mạng xã hội.

Bộ Công an đã có những chiến dịch trấn áp tín dụng đen và nhiều tỉnh, thành phố nhưng kết quả vẫn hạn chế. Một phần do chế tài xử lý những đối tượng này chưa đủ sức răn đe nên dẫn tới vẫn còn coi thường pháp luật. Do vậy, đại diện của VNBA cho rằng, các cơ quan bảo vệ pháp luật cần vào cuộc và xử lý một cách triệt để. Nếu không có giải pháp cụ thể thì tỷ lệ nợ xấu có thể cao hơn rất nhiều. Như vậy, các ngân hàng, công ty tài chính tiêu dùng thận trọng cho vay vì không đảm bảo khả năng thu hồi vốn, ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn của người dân.

Ngoài đưa ra chế tài mạnh, ông Nguyễn Quốc Hùng cho rằng, về phía công ty tài chính tiêu dùng cũng như ngân hàng cần nâng cao chất lượng và tiến tới xử lý hiệu quả nợ xấu, đặc biệt trong bối cảnh xuất hiện tràn lan trên mạng xã hội vấn nạn người vay vốn bùng nợ hay bày cách không trả nợ ngân hàng. “Cần cho vay chặt chẽ hơn, tránh gây mất an toàn hệ thống. Việc nâng cao chất lượng cho vay tiêu dùng phục vụ nhu cầu đời sống người dân, giảm tín dụng đen là điều cần thiết”, ông Hùng nhấn mạnh.

Ngoài các giải pháp trên, đại diện VNBA đề xuất chấm điểm tín dụng người dân, tích hợp dữ liệu dân cư, để nhiều người vay vốn thấy hậu quả của việc “bùng nợ” khiến công việc làm ăn khác khó khăn và phải trả nợ ngân hàng.

Đồng quan điểm, ông Lê Quốc Ninh, Thành viên Hội đồng Thành viên kiêm Tổng Giám đốc Công ty Tài chính TNHH MB Shinsei (MC Credit) cho rằng, cần có chế tài nghiêm khắc để trấn áp thực trạng bùng nợ. Điều này gây ảnh hưởng xấu đến tín dụng cho vay tiêu dùng. “Đối với những khách hàng đã vay, chúng tôi cũng liên tục rà soát có quá trình trao đổi, hướng dẫn khách hàng trong trường hợp họ thực sự khó khăn để giảm điều kiện trả nợ thông qua chủ trương của NHNN”, ông Ninh chia sẻ.

Để nâng cao hiệu quả thu hồi nợ, một số đại biểu đề nghị gỡ nút thắt về hành lang pháp lý để các đơn vị thu hồi nợ thuận lợi hơn. Về vấn đề này, theo ông Darryl Dong, Đại diện cấp cao IFC Việt Nam, các cơ quan chức năng có vai trò giải quyết nợ xấu cần nhận thức được tầm quan trọng của việc xây dựng một khuôn khổ thể chế chặt chẽ, mạnh mẽ và thiết thực, dựa trên các nguyên tắc thị trường. “Việc phát triển các công ty mua bán, xử lý nợ xấu chuyên nghiệp, hình thành một thị trường mua bán nợ xấu năng động và chuyên nghiệp, đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong xử lý nợ xấu tiêu dùng hiệu quả”, đại diện IFC Việt Nam nhấn mạnh.