Cây tre Việt Nam và tinh thần doanh nhân Việt

TS. Vũ Tiến Lộc

Đất nước ta đã bước sang năm 2021 với một tâm thế mới với một trạng thái mới. Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã phát biểu: “Chưa bao giờ đất nước có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín như ngày nay”. Qua một năm nhiều bão tố, một năm lao đao vì dịch bệnh, đã có lúc tưởng chừng nền kinh tế khó có thể gượng được trước nguy cơ suy thoái, khủng hoảng rộng chưa từng có mà cả thế giới đang rơi vào. Nhưng nền kinh tế đã sớm phục hồi và phục hồi nhanh. Thế giới đã công nhận Việt Nam kiên cường.

Đó là những thành quả rất quan trọng và không dễ dàng đạt được. Đó là điểm tựa để vươn lên. Trong thành quả đó có sự đóng góp lớn lao của cộng đồng DN. Đằng sau bức tranh nền kinh tế là hoạt động của cộng đồng DN. Nỗ lực vươn lên của DN Việt Nam đã đưa Việt Nam ghi tên trên bản đồ thế giới.

Một lần nữa cho thấy cộng đồng DN là động lực của nền kinh tế, một lần nữa lại có thêm một năng lực cạnh tranh cốt lõi nữa được đưa ra. Việt Nam là một quốc gia có sự tăng trưởng về số lượng DN ở top đầu thế giới. Quy mô của DN Việt Nam cũng tăng khá nhanh đã xuất hiện những DN lớn được thế giới xếp hạng. DN Việt Nam cũng đã tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Trong danh sách 2.000 công ty lớn nhất toàn cầu Global 2000 của Forbes (Mỹ) đã xuất hiện tên những DN Việt như Vietcombank, BIDV, VietinBank, Vin Group, Hòa Phát, Techcombank, VPBank, THACO… DN tư nhân Việt Nam đã làm được những công trình đòi hỏi vốn lớn, trình độ kỹ thuật và công nghệ cao như sân bay, cảng biển, ô tô và những sản phẩm phần mềm ngang ngửa thế giới… mang thương hiệu Việt Nam như Vinfast, Sun Group, VNPT, Viettel...

Lũy thành từ đó mà nên

Trong cơn đại dịch Covid-19 làm cả thế giới khủng hoảng, một lần nữa sức sống bền bỉ, kiên cường, khả năng chống chịu, khả năng thích ứng của các DN Việt Nam trong điều kiện khó khăn, khủng hoảng lại bừng dậy. Cộng đồng DN Việt Nam như những cây tre bền bỉ kiên cường, dù bão to gió giật cũng không đổ gãy, uyển chuyển linh hoạt tìm cách làm mới, hướng đi mới nên dù trong điều kiện khó khăn mấy cũng vẫn sống và vươn dậy tạo nên cộng đồng DN Việt Nam.

Đa phần DN Việt đều có quy mô nhỏ

Khả năng thích ứng của nền kinh tế suy cho cùng chính là khả năng thích ứng, khả năng chống chịu của cộng đồng DN. Chính cộng đồng DN Việt Nam đang cho thế giới thấy khả năng chống chịu, sự kiên cường và khả năng thích ứng, khả năng phục hồi và đứng dậy của Việt Nam. Đó là điểm sáng của năm qua, một năm mà năng lực cạnh tranh cốt lõi (sự kiên cường, sức chống chịu và thích ứng) của DN Việt của nền kinh tế Việt Nam đã phát lộ.

DN Việt còn mạnh ở tinh thần khởi nghiệp. Thời gian qua, rõ nhất là trong lĩnh vực công nghệ thông tin đã có những sản phẩm, những nền tảng số hóa mà có nhiều DN Việt đi đầu tạo ra nền tảng số hóa có sức cạnh tranh. Khả năng tiếp cận công nghệ số của DN Việt cũng rất mạnh mẽ. Việt Nam là một nền kinh tế có sự phát triển về thương mại điện tử có tốc độ tăng hàng đầu khu vực.

Tất cả những điều đó cho thấy DN Việt Nam đang có năng lực cạnh tranh cốt lõi cần thiết cho giai đoạn mới. Đó là thích ứng, chống chịu, kiên cường, khả năng đi đầu, khả năng tiên phong và khả nang bứt phá trong cuộc cách mạng số này.

Và một điều rất đáng trân trọng nữa đối với nhiều DN, trong lúc cơn đại dịch ập đến, chuỗi cung ứng đứt gãy và dù lợi nhuận không còn, thậm chí thua lỗ, doanh thu sụt giảm, nhưng các DN vẫn cố gắng tới mức cao nhất chăm lo cho người lao động, tỷ lệ việc làm vẫn duy trì ở mức rất cao, cho thấy tình cảm và trách nhiệm xã hội của các doanh nhân - những người dám đánh đổi sự bình yên của cá nhân và gia đình mình để làm giàu cho đất nước và lo sinh kế cho dân.

Cộng đồng DN đã trụ được trong khó khăn, bên cạnh ý chí, nghị lực quyết tâm kiên cường và khả năng chống chịu tốt thì những biện pháp trợ giúp kịp thời từ Chính phủ là vô cùng quan trọng. Cộng đồng DN cảm ơn Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã lắng nghe và thấu hiểu tình hình DN, trong điều kiện ngân sách Nhà nước khó khăn, đã dành các gói tài khóa, tín dụng, với quy mô chưa từng có, để hỗ trợ DN, thể hiện tinh thần sẻ chia, đồng hành cùng DN.

Sự đồng hành của Chính phủ và chính sách hỗ trợ đã kịp thời cổ vũ, động viên tinh thần đối với cộng đồng DN Việt Nam. Thông điệp vô cùng tích cực về sự đồng hành từ Chính phủ đã được lan tỏa tới cộng đồng kinh doanh và đã khơi dậy niềm tin của người dân và DN. Từ đó trên phạm vi quốc tế, làn sóng dịch chuyển các chuỗi cung ứng toàn cầu đang nhắm chọn Việt Nam là điểm đến đầu tư kinh doanh an toàn và hiệu quả.

Dẫu vậy, các DN vẫn đang hết sức khó khăn và nhìn về năm 2021 và những năm tiếp theo thì chúng ta chưa thể yên tâm.

Dự án Cây tre Việt Nam

Cuộc chiến để chống suy giảm kinh tế chắc chắn sẽ kéo dài hơn cuộc chiến đẩy lùi dịch bệnh. Chưa ai dự báo được khi nào thì dịch bệnh sẽ qua đi, nhưng một điều chắc chắn là hệ lụy, ảnh hưởng của dịch bệnh tới nền kinh tế sẽ còn kéo dài và không thể khắc phục được ngay. Và khó khăn với DN còn chất chồng trước mắt. Không những vậy, trong bối cảnh dịch bệnh chưa qua, thiên tai cũng là rủi ro khó lường.

Mục tiêu đặt ra đạt được mức tăng trưởng kinh tế ở mức 6% - 6,5% và cải thiện được chất lượng tăng trưởng trong năm tới là rất gian nan. Và động lực chính để bảo đảm cho sự tăng trưởng chính là lực lượng DN và phải nâng cao sức cạnh tranh của cộng đồng DN, tạo lập sự liên kết giữa DN trong nước với nhau và trên thị trường quốc tế.

Vì vậy, sự đồng cam cộng khổ của cả hệ thống chính trị, của cả người lao động với DN để duy trì và phát triển sản xuất kinh doanh là rất quan trọng. Nhà nước phải tạo lập một môi trường cạnh tranh thực sự bình đẳng, lành mạnh và tiếp tục đồng hành cùng DN. Để vượt qua giai đoạn khó khăn này, các nước đang đua nhau hạ lãi suất, giảm chi phí và ban hành các gói kích thích kinh tế để hỗ trợ DN. Còn ở Việt Nam, các chi phí kinh doanh ngày càng lớn? Việc chúng ta chững lại trong Bảng xếp hạng môi trường kinh doanh toàn cầu năm 2019 vừa được Ngân hàng Thế giới công bố đã cảnh báo rằng dù Việt Nam đã có nhiều nỗ lực để vượt lên chính mình, nhưng các nền kinh tế khác đang thay đổi nhanh hơn và trở nên cạnh tranh hơn. Nếu không cải cách mạnh mẽ chúng ta sẽ tụt lại phía sau!

DN Việt Nam, chủ yếu là các DN nhỏ và siêu nhỏ. Làm sao nâng cao năng lực của DN đặc biệt là các DN siêu nhỏ, nhỏ và vừa và 5 triệu hộ kinh doanh để họ có thể trụ vững trong thời kỳ Covid-19 và vươn lên trong thời kỳ hậu Covid đang trở thành nhiệm vụ hàng đầu.

Để nâng cao năng lực cạnh tranh của DN Việt, nhất là các DNNVV, có đủ sức trở thành đối tác có tiềm năng của các tập đoàn xuyên quốc gia, chúng tôi đã thống nhất thành lập chương trình đặc biệt hay còn gọi là sáng kiến nâng cao khả năng chống chịu của các DNNVV để đối phó với dịch bệnh và thiên tai. Có thể chương trình này mang tên là Dự án Cây tre Việt Nam, cây tre là hiện thân của DN Việt Nam, của con người Việt Nam. Dự án Cây tre Việt Nam giúp tạo nên được những DN Việt Nam có sức chống chịu tốt, kiên cường như cây tre và DN liên minh liên kết tạo mạng lưới nhóm DN, tạo nên cộng đồng DN liên kết cùng phát triển vững vàng như những lũy tre.

Định hình tương lai nền kinh tế

Để DN Việt Nam vững vàng, bước vào chuỗi giá trị toàn cầu, chúng tôi đề nghị xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển công nghiệp hỗ trợ và chương trình quốc gia nâng cao năng lực quản trị của cộng đồng DN, đẩy nhanh thực hiện các yêu cầu quốc tế hóa và số hóa, thực hiện các mô hình kinh doanh bền vững, sáng tạo và có trách nhiệm. Nhà nước kiến tạo cần có các đối tác đồng hành là cộng đồng DN sáng tạo và có trách nhiệm. VCCI sẵn sàng cùng các bộ, ngành, các hiệp hội xây dựng và triển khai chương trình quan trọng này.

Bên cạnh đó là chính sách hỗ trợ các DN có tiềm năng. Hỗ trợ DN tiềm năng sẽ không chỉ giúp nền kinh tế không đổ vỡ khi dịch bệnh mà còn định hình tương lai của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn phục hồi.

Và DN cần cơ chế và cần một điều giản dị là chính sự minh bạch hóa, đơn giản hóa để rút ngắn tối đa thời gian và chi phí thực hiện các thủ tục hành chính mới là giải pháp cứu cánh bền vững cho DN. Và cần sự nỗ lực cùng quyết tâm của cả hệ thống chính trị và nhiệm vụ đẩy mạnh cải cách đồng bộ về thể chế, cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực làm bệ đỡ cho DN lớn lên sẽ là yêu cầu quan trọng nhất, mở đường cho sự phát triển của nền kinh tế và cộng đồng DN ở tương lai.

Những yếu tố đó được phát huy tốt sẽ tạo nên khả năng cạnh tranh vững chắc cho nền kinh tế. Nếu tạo được hệ sinh thái, khơi dậy những điểm sáng này để nuôi dưỡng nó thì sẽ có cộng đồng DN Việt Nam vững vàng và lớn mạnh sánh vai cường quốc 5 châu. Cuộc sống sẽ ra sao nếu thiếu vắng cây tre, nền kinh tế sẽ ra sao nếu thiếu vắng DN Việt. Và cũng như tre, DN Việt Nam rồi sẽ lớn lên, cứng cáp, dẻo dai, vững chắc tạo nên thành lũy, tạo nên cộng đồng DN Việt Nam vững vàng, lớn mạnh.

Ông Trần Duy Đông, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư: Bước chuyển động cần thiết để DN phát triển bền vững Trong suốt quá trình phát triển của đất nước kể từ những năm bắt đầu đổi mới đến nay cho thấy trong mọi hoàn cảnh, cộng đồng DN đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân luôn năng động, sáng tạo, nhạy bén, linh hoạt vượt qua mọi khó khăn, thách thức góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của cả nước. Nhưng quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và trong năm 2020 cho thấy DN Việt Nam vẫn đang gặp khó khăn khi tham gia vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu và chưa tham gia được vào hệ sinh thái và chuỗi giá trị của các DN đầu chuỗi và DN nước ngoài. Sự liên kết giữa các khu vực DN còn yếu và rời rạc không chỉ ảnh hưởng tới sự phát triển bền vững của các DN mà còn giảm hiệu quả xuất khẩu, tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Hiện điều mà Chính phủ luôn trăn trở là làm sao để tăng cường liên kết giữa khu vực DN FDI, DN lớn với DN khu vực tư nhân trong nước; đồng thời thúc đẩy hỗ trợ các DNNVV Việt Nam lớn mạnh để có thể chủ động tham gia, chuyển dịch lên nấc thang cao hơn trong các chuỗi giá trị toàn cầu. Trong bối cảnh kinh tế trong nước và quốc tế vẫn đang ẩn chứa nhiều biến động khó lường, các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đã bước đầu phát huy tính hiệu quả và sự phát triển kinh tế số và chuyển đổi số ngày càng nhanh thì DN Việt Nam phải tham gia được vào chuỗi giá trì toàn cầu, tham gia vào chuỗi giá trị của các DN đầu chuỗi. Việc thúc đẩy hỗ trợ DN tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị bền vững đang được coi là một trong các giải pháp trọng yếu cho khu vực DN và cho tăng trưởng kinh tế đất nước. Vì vậy các bộ ngành và các địa phương cần triển khai hiệu quả các chính sách, giải pháp hỗ trợ phát triển DN, tiếp tục cải cách mạnh mẽ, tạo môi trường đầu tư và kinh doanh bình đẳng và thuận lợi nhất. Về phía DN, đặc biệt là các DNNVV cần tiếp tục phát huy sức sáng tạo và linh hoạt thích ứng với hoàn cảnh mới, nhanh nhạy tận dụng các cơ hội thị trường và phải dám chấp nhận rủi ro, huy động mọi nguồn lực đầu tư cải tiến công nghệ, nâng cao trình độ quản lý nguồn nhân lực chất lượng cao để có thể đáp ứng yêu cầu của các DN đối tác và tham gia sâu hơn vào các chuỗi giá trị trong nước và quốc tế. Các tập đoàn, DN lớn cần thể hiện tính tiên phong, dẫn dắt, đầu tư vào khoa học công nghệ và nhân lực để tạo ra một hệ sinh thái phát triển chung, tạo cơ hội cho DN nhỏ phát triển đồng thời nên chia sẻ thị trường và cơ hội cho doang nghiệp nhỏ. Cần chủ động nghiên cứu xu thế của thế giới, sự chuyển dịch trong bối cảnh hiện nay để đi trước một bước. Đồng thời, cũng cần tăng cường nội lực, liên tục đổi mới sáng tạo, phát huy vai trò đầu tầu; cần xây dựng chiến lược, tầm nhìn lớn với mục tiêu thiết lập vị thế mới của thương hiệu Việt trên thị trường trong và ngoài nước. Đối với DN FDI, cần xác định là một thành phần không thể tách rời của nền kinh tế Việt Nam. Chính phủ có chính sách khuyến khích thu hút, nhưng cũng yêu cầu các DN FDI cần xây dựng mối quan hệ tương hỗ với các thành phần DN khác trong nước với phương châm cùng lớn mạnh, cùng phát triển; tăng cường sự liên kết với các DN trong nước, thực hiện chuyển giao kiến thức, công nghệ cho các DN Việt Nam để tạo dựng hệ sinh thái DN hiệu quả, bền vững. Trong bối cảnh Việt Nam đã tham gia sâu vào các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và tác động mạnh từ dịch bệnh Covid-19 thì việc tham gia vào cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị là bước chuyển động cần thiết của DN và đây là yếu tố then chốt để DN có cơ hội phát triển bền vững. Do đó, cộng đồng DN cần thay đổi tư duy, đổi mới tầm nhìn để tận dụng cơ hội này.