Chìa khoá để phát triển cho vay tín chấp

Ông Đỗ Hoàng Phong

Ông đã từng nói các TCTD có thể cho vay tín chấp mà không quá lo rủi ro, trong khi thị trường có rất nhiều rủi ro, ông có thể nói rõ hơn không?

Trong tình hình hiện nay, các TCTD cho vay tín chấp dựa vào nhiều yếu tố để có thể giải ngân cho vay như độ tuổi, hộ khẩu thường trú, mức lương… Nhưng một khâu quan trọng không thể bỏ qua là việc chấm điểm khách hàng vay vì đây chính là yếu tố để TCTD đánh giá mức độ tín nhiệm và khả năng trả nợ của người vay. Điểm tín dụng được tạo ra từ quá trình chấm điểm tự động dựa vào các thông tin từ hồ sơ vay vốn TCTD và báo cáo tín dụng của CIC. Điểm tín dụng không chỉ giúp TCTD cắt giảm chi phí, xác định được mức độ rủi ro của khách hàng mà còn giúp người dân có thêm cơ hội tiếp cận với nguồn vốn cho vay tiêu dùng tín chấp với chi phí thấp, nhanh chóng và công bằng hơn.

Riêng đối với mô hình Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND), các tổ chức tài chính vi mô, họ vẫn có thể tham gia cho vay tín chấp nếu các tổ chức này chuẩn bị đầy đủ thông tin cơ sở dữ liệu để thực hiện chấm điểm tín dụng khách hàng hoặc thông qua CIC để tra cứu điểm tín dụng của khách hàng. Hiện tại, cả nước có gần 1.200 QTDND, trong đó mới có khoảng hơn 400 Quỹ tham gia vào hệ thống thông tin tín dụng (TTTD) của CIC và bắt đầu khai thác sử dụng các sản phẩm dịch vụ của CIC. Việc sử dụng sản phẩm của CIC vào phát triển cho vay tín chấp còn là chặng đường dài và cần phải tổ chức các khoá đào tạo, tập huấn sử dụng đối với các TCTD nhỏ như vậy.

Qua báo cáo TTTD do CIC thực hiện, hiệu quả hoạt động của các QTDND hiện nay ra sao, thưa ông?

Về hiệu quả hoạt động của các QTDND, tôi xin phép để các cơ quan, tổ chức khác đánh giá. Ở đây tôi chỉ nói về góc độ báo cáo TTTD của các QTDND hiện vẫn còn yếu, thiếu. Số lượng đơn vị thực hiện báo cáo chỉ mới được gần 40%, nhưng chất lượng báo cáo cũng chưa được chuẩn xác. Một phần, do cơ sở dữ liệu cũng như cơ sở hạ tầng thông tin của các QTDND và tổ chức tài chính vi mô còn yếu kém, chưa thể so sánh được với các NHTM.

Theo tôi, để các QTDND thực hiện tốt việc báo cáo TTTD thì cần phải đưa vào điều kiện cấp phép hoạt động đối với các QTDND một điều kiện tiên quyết là mọi hoạt động giao dịch của QTDND phải được thực hiện trên một phần mềm ứng dụng về hạch toán kế toán chuẩn trên một nền tảng công nghệ tối thiểu, có thể quản lý và lưu trữ các chỉ tiêu thông tin của khách hàng vay.

Thông tin về các DN thiếu minh bạch nên các TCTD ngại cho vay

Việc cho vay tín chấp dựa trên điểm tín dụng hay xếp hạng tín dụng đã trở thành phổ biến tại các nước phát triển, nhưng đối với Việt Nam hoạt động này còn nhiều hạn chế, ông nghĩ sao về điều này?

Ở các nước phát triển, hoạt động cho vay tiêu dùng tín chấp rất dễ dàng vì các TCTD có thể khai thác thông tin, điểm tín dụng của khách hàng vay khá dễ dàng. Còn ở Việt Nam, điều này khá khó khăn, do thông tin về khách hàng vay thiếu minh bạch. Đặc biệt, đối với các khách hàng vay là DN, thông tin về báo cáo tài chính chưa qua kiểm toán chiếm đa số, nhất là các DNNVV. Chính vì vậy, TCTD không nên phụ thuộc quá nhiều vào các báo cáo này để xếp hạng tín dụng, mà thay vào đó các TCTD nên tập trung vào thông tin phi tài chính, lịch sử quan hệ tín dụng của khách hàng để đánh giá mức độ tín nhiệm của khách hàng vay.

Ông đánh giá như thế nào về việc xếp hạng tín dụng nội bộ của các TCTD hiện nay trong việc cho vay tín chấp?

Mỗi TCTD đều có hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ, qua đó, TCTD có thể áp dụng những chính sách tín dụng riêng đối với từng nhóm khách hàng. Cụ thể, với những khách hàng có mức xếp hạng tín dụng cao (hay rủi ro thấp) thì có thể cho vay tín chấp. Ngược lại với những khách hàng có mức xếp hạng tín dụng thấp đòi hỏi phải có tài sản thế chấp và chịu mức lãi suất cao hơn. Tuy nhiên, quy trình áp dụng trong quá trình thẩm định và quyết định cho vay tín chấp vẫn còn rất nhiều sơ hở do chưa khai thác triệt để sản phẩm dịch vụ từ CIC. Thực tế, một khách hàng có thể dễ dàng tiếp cận tín dụng tại nhiều nơi nếu các TCTD không kiểm tra kỹ lịch sử quan hệ tín dụng, đánh giá mức độ tín nhiệm của khách hàng. Từ đó, rủi ro xảy ra đối với khách hàng là hoàn toàn có thể xảy ra.

Cũng có nhiều người đặt câu hỏi về mức độ tin cậy của kết quả xếp hạng tín dụng, chấm điểm tín dụng của CIC, khi mà vẫn có trường hợp “điều chỉnh” về xếp hạng tín nhiệm DN, ông nói gì về điều này?

Tôi thừa nhận các TCTD đã bắt đầu tiếp cận được tiêu chuẩn chung của quốc tế trong hoạt động xếp hạng tín dụng nội bộ. Tuy nhiên, cơ sở dữ liệu riêng rẽ của từng TCTD hiện nay là chưa đầy đủ. Để hỗ trợ các TCTD thực hiện việc này, CIC cung cấp kết quả xếp hạng tín dụng của các khách hàng vay để các TCTD làm cơ sở tham khảo đối chiếu với kết quả xếp hạng nội bộ của mình, tìm ra một kết quả tương đồng trong quá trình cho vay. Về việc điều chỉnh dữ liệu tại CIC cũng có một quy trình chặt chẽ. Chỉ có đơn vị báo cáo TTTD mới có thể đề nghị CIC điều chỉnh dữ liệu sai sót đã báo cáo cho CIC. Việc đề nghị chỉnh sửa sai sót phải có lý do, bằng chứng cụ thể thì mới có thể điều chỉnh được dữ liệu và chỉ có Tổng giám đốc hoặc người được uỷ quyền của TCTD mới có quyền ký văn bản đề nghị điều chỉnh.

Xin cảm ơn ông!