Chính phủ trình Quốc hội đầu tư thêm 729 km cao tốc Bắc - Nam phía đông

Cơ bản hoàn thành năm 2025

Toàn tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo quy hoạch dài 2.063 km (đã đưa vào khai thác 478 km, đang đầu tư 829 km, còn lại 756 km chưa đầu tư). Trước đó, Nghị quyết số 16/2021/QH15 của Quốc hội đã đề ra mục tiêu đến năm 2025 phải cơ bản hoàn thành toàn tuyến đường này.

Trình bày Tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể cho biết, Chính phủ đề nghị đầu tư thêm 729 km giai đoạn 2021-2025, trên các đoạn Bãi Vọt (Hà Tĩnh) - Cam Lộ (Quảng Trị), Quảng Ngãi - Nha Trang và Cần Thơ - Cà Mau, chia thành 12 dự án có thể vận hành khai thác độc lập. Đoạn còn lại 27 km gồm Hòa Liên - Túy Loan sẽ được triển khai theo dự án riêng và cầu Cần Thơ 2 được đầu tư sau năm 2025.

Bộ trưởng Giao thông Vận tải cho biết, giải pháp thiết kế của Dự án đã nghiên cứu, tính toán bảo đảm điều kiện thoát lũ, thích ứng với kịch bản về biến đổi khí hậu, nước biển dâng. Dự án áp dụng các công nghệ tiên tiến, hiện đại từ giai đoạn chuẩn bị dự án đến giai đoạn vận hành khai thác nhằm đẩy nhanh tiến độ, bảo đảm chất lượng, khai thác an toàn, thuận tiện cho người sử dụng và các cơ quan quản lý vận hành.

Việc thu phí dịch vụ được triển khai liên thông trên toàn bộ 12 dự án giai đoạn 2021 - 2025 và các dự án giai đoạn 2017 - 2020, áp dụng hình thức thu phí điện tử tự động không dừng, bố trí trạm tại các điểm ra, vào đường cao tốc, thu phí theo số km thực tế sử dụng.

Rút kinh nghiệm từ các dự án giai đoạn 2017 - 2020, nguồn cung ứng vật liệu được tính toán, chuẩn bị kỹ lưỡng ngay từ giai đoạn chuẩn bị dự án. Ngay sau khi được Quốc hội thông qua chủ trương, Chính phủ sẽ chỉ đạo Bộ Giao thông Vận tải phối hợp với các địa phương, đánh giá cụ thể về nhu cầu sử dụng, quy hoạch nguồn cung cấp vật liệu, hiện trạng khai thác.

“Trên cơ sở đó, sẽ phối hợp với các địa phương triển khai ngay việc điều chỉnh quy hoạch (nếu cần thiết), thực hiện nâng công suất, gia hạn các mỏ đang khai thác, cấp phép mỏ mới… bảo đảm đủ nguồn cung vật liệu cho Dự án; đồng thời, phối hợp với các cơ quan chức năng để quản lý chặt chẽ về giá vật liệu, xử lý nghiêm các tình trạng đầu cơ, nâng giá, gây khó khăn trong quá trình triển khai dự án”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể báo cáo.

Nguồn lực đến từ đầu tư công

Về hình thức đầu tư, Chính phủ kiến nghị triển khai theo hình thức đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn nhà nước. Điều này cũng phù hợp với Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, trong đó xác định việc đẩy nhanh tiến độ hoàn thành, giải ngân vốn đầu tư công, đặc biệt là các dự án quan trọng quốc gia là nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết, nhằm kích thích tổng cầu, tạo việc làm, tiêu thụ hàng hóa, tạo động lực, sức lan tỏa thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Do đó nguồn vốn cho Dự án sẽ sử dụng từ ngân sách. Cụ thể, sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 146.990 tỷ đồng, trong đó giai đoạn 2021 - 2025 bố trí khoảng 119.666 tỷ đồng (chiếm 81,4%).

Tại Nghị quyết số 29/2021/QH15 Quốc hội đã bố trí 47.169 tỷ đồng, phần còn thiếu (khoảng 72.497 tỷ đồng) Chính phủ kiến nghị cân đối từ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và từ nguồn vốn NSNN đã bố trí cho ngành giao thông vận tải trong giai đoạn 2021 - 2025. Giai đoạn 2026 - 2030 bố trí khoảng 27.324 tỷ đồng (chiếm 18,6%, gồm chi phí dự phòng và chi phí bảo hành công trình).

Trong trường hợp không phát sinh các tình huống phức tạp, dự kiến đến cuối năm 2025 có thể thông xe kỹ thuật toàn bộ các dự án thành phần và đưa vào khai thác một số đoạn tuyến. Với các đoạn tuyến phức tạp về kỹ thuật (các công trình cầu lớn, hầm lớn, xử lý đất yếu…) sẽ hoàn thành đưa vào khai thác năm 2026.

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế nhận định khả năng các ngân hàng thương mại cho nhà đầu tư vay vốn để thực hiện dự án theo phương thức PPP là rất thấp. Do đó, việc Chính phủ đề xuất đầu tư Dự án theo hình thức đầu tư công là có cơ sở.

Ủy ban Kinh tế cũng nhất trí việc bố trí ưu tiên bố trí vốn từ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội vì Dự án đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong giai đoạn tới. Tuy nhiên lưu ý Chính phủ cần bổ sung, làm rõ phương án điều hòa nguồn vốn đầu tư công trong Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 và nguồn vốn đầu tư công trong Chương trình này để ưu tiên vốn của Chương trình cho các dự án trọng điểm, có khả năng hấp thụ vốn và đẩy nhanh tiến độ, hoàn thành trong hai năm 2022 – 2023, cũng như sắp xếp lại Kế hoạch đầu tư công trung hạn để bố trí vốn thực hiện Dự án trong giai đoạn 2024 – 2025.

Liên quan đến dự kiến thực hiện nhượng quyền thu phí các dự án thành phần của Dự án sau khi hoàn thành, Ủy ban Kinh tế nêu thực tế cơ chế nhượng quyền thu phí, tổ chức thu phí các dự án đường cao tốc do nhà nước đầu tư đến nay vẫn chưa được ban hành. Bên cạnh đó, các quy định và công tác tổ chức thực hiện về thu phí tự động không dừng của các dự án giao thông BOT vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Vì vậy, đề nghị Chính phủ cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện quy định pháp luật, khắc phục những tồn tại, hạn chế về nội dung này.

Ngoài ra, qua kết quả thực hiện giám sát dự án xây dựng đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 cho thấy những khó khăn, vướng mắc về thiếu nguyên vật liệu, giá nguyên vật liệu tăng cao, bãi đổ thải... Vì vậy, Chính phủ cần có các giải pháp và chỉ đạo quyết liệt để xử lý những vấn đề nêu trên, tránh ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng Dự án.