Chuẩn hóa an toàn vốn: Bước tiến mới trong triển khai Basel III

Nâng tầm ngân hàng Việt

Trong bối cảnh toàn cầu hoá sâu rộng, ngành Ngân hàng Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải nâng cao năng lực quản trị rủi ro, nhằm đảm bảo an toàn hệ thống và tăng sức chống chịu trước các cú sốc thị trường. Việc áp dụng các chuẩn mực quốc tế không chỉ giúp tăng cường ổn định tài chính mà còn tạo nền tảng để các TCTD phát triển bền vững và hội nhập toàn diện.

Đó cũng là lý do mới đây NHNN ban hành Thông tư số 14/2025/TT-NHNN thay thế Thông tư số 41/2016/TT-NHNN quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với NHTM được xây dựng dựa trên các chuẩn mực Basel III, hướng tới việc tăng cường năng lực quản trị rủi ro và nâng cao khả năng cạnh tranh của các NHTM.

Ông Trần Phương - Phó tổng giám đốc BIDV, Phó Chủ nhiệm Ủy ban rủi ro Hiệp hội Ngân hàng đánh giá: Thông tư 14 có những thay đổi quan trọng trong khuôn khổ của Basel III. Đơn cử, theo quy định mới nâng tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu đối với vốn cổ phần lên 4,5% và quy định thêm mức đệm bảo toàn vốn (CCB) ≥ 2,5%; đệm phản chu kỳ (CCyB) từ 0-2,5%, từ đó nâng tổng mức an toàn vốn tối thiểu đối với vốn cổ phần lên 7% và tỷ lệ an toàn vốn và các bộ đệm cũng tăng lên tới tối thiểu 10,5%. Việc Basel III đưa ra các tỷ lệ an toàn riêng cho vốn cổ phần, vốn cấp 1 đã nhấn mạnh tầm quan trọng của chất lượng và sự lành mạnh của cấu trúc vốn tự có của các ngân hàng, thay vì chỉ quan tâm đến tổng giá trị vốn.

Việc triển khai Basel III là xu thế tất yếu nhằm nâng cao năng lực vốn, kiểm soát rủi ro thanh khoản và tăng khả năng chống chịu của ngân hàng trong các tình huống bất lợi nhất. Đây vừa là cơ hội để các ngân hàng củng cố nền tảng tài chính, vừa là thách thức trong việc đáp ứng các chuẩn mực quốc tế. Qua đó mở rộng cánh cửa hội nhập sâu vào thị trường tài chính toàn cầu.

Đồng quan điểm, TS. Lê Duy Bình - Giám đốc điều hành Economica Vietnam cho rằng, bất kỳ hệ thống tài chính nào cũng cần hướng tới các tiêu chuẩn cao về quản trị rủi ro, trong đó Basel III là một thông lệ quốc tế quan trọng, đang được áp dụng rộng rãi trên toàn cầu. Việc NHNN đưa các chuẩn mực này vào khung khổ pháp lý là bước đi đúng đắn, nhằm yêu cầu các TCTD phải chủ động đảm bảo an toàn, hiệu quả trong hoạt động, giữ vững an toàn của cả hệ thống.

Hơn thế, thực tế hiện nay hệ thống ngân hàng vẫn là kênh dẫn vốn chủ đạo, nếu “mạch máu” này hoạt động tốt thì sẽ đem lại lợi ích rất lớn cho nền kinh tế và ngược lại.

Bên cạnh đó, theo chuyên gia, khi áp dụng các chuẩn mực của Basel III, ngân hàng Việt cũng sẽ có cơ hội tiếp cận tốt hơn các nguồn vốn quốc tế, mở rộng phạm vi hoạt động tới các thị trường tài chính đang áp dụng tiêu chuẩn này.

Về phía các NHTM trong tâm thế chủ động, thời gian qua họ luôn tích cực chuẩn bị cho áp dụng Basel III. Nhiều nhà băng đã và đang triển khai tích cực và rất nhanh các bước đi cần thiết để chuẩn hóa toàn diện quản trị rủi ro theo chuẩn mực Basel III, hướng đến tăng trưởng mạnh mẽ hơn, bền vững hơn và hội nhập toàn diện. Các NHTM đã rà soát, đánh giá chênh lệch giữa chuẩn mực Basel III quốc tế và các định hướng Dự thảo thông tư của NHNN để xây dựng lộ trình triển khai; đẩy mạnh kế hoạch tăng vốn và nâng cao chất lượng nguồn vốn; tăng cường số hóa và củng cố hệ thống công nghệ, cơ sở dữ liệu chất lượng; triển khai các mô hình vốn nội bộ; chuẩn hóa công bố thông tin; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực...

Đảm bảo tính cạnh tranh của ngân hàng Việt Nam trên thị trường quốc tế

Dẫu đã có sự chủ động hướng tới các quy chuẩn quản trị cao hơn nhưng theo chuyên gia, các NHTM sẽ phải đối diện một số thách thức khi triển khai Basel III, có thể kể đến những thách thức về nguồn vốn để bảo đảm tỷ lệ an toàn vốn cũng như các mức đệm dự phòng theo chuẩn mực mới; dữ liệu định lượng có chất lượng cao; chuyển đổi mô hình kinh doanh, thay đổi cấu trúc nguồn vốn để phù hợp với việc áp dụng các tỷ lệ thanh khoản theo Basel III...

Theo TS. Lê Duy Bình, các NHTM Việt Nam hiện được phân hoá nhiều nhóm với năng lực khác nhau. Một số ngân hàng đã có sự chuẩn bị tốt về vốn, quản trị, công nghệ... sẵn sàng đáp ứng các yêu cầu cao hơn trong quản trị rủi ro trong khi nhiều ngân hàng khác chưa đạt yêu cầu. Do đó, cần xây dựng lộ trình rõ ràng và phù hợp cho từng nhóm ngân hàng trên con đường tiến tới Basel III. Tuy nhiên, cần khẳng định, việc áp dụng chuẩn mực Basel III là bắt buộc với tất cả, không phân biệt ngân hàng lớn hay nhỏ. Ngân hàng nào không đáp ứng được có thể phải sáp nhập hoặc tái cơ cấu để đảm bảo an toàn, ổn định hệ thống.

Từ thực tế triển khai tại ngân hàng, bà Bùi Thị Miền - Phó giám đốc Khối Quản trị rủi ro MB cho biết, hiện có vướng mắc từ việc các TCTD đang phải tự thu thập thông tin của các khách hàng DNNVV (lĩnh vực hoạt động, số lượng lao động, doanh thu, nguồn vốn) để phân loại DNNVV theo quy định pháp luật. Dẫn đến, kết quả phân loại phụ thuộc vào lượng thông tin thu thập. Vì vậy, đại diện ngân hàng này đề xuất, NHNN xây dựng kho lưu trữ dữ liệu tập trung với đối tượng SME này để đảm bảo triển khai thống nhất trong toàn bộ hệ thống ngân hàng và tối ưu nguồn lực.

Tại BIDV, ông Nguyễn Văn Thịnh, chuyên gia cấp cao triển khai Basel IFRS cấp 1, Ban Quản lý rủi ro đề xuất, về lộ trình triển khai cần phân nhóm ngân hàng theo quy mô, lộ trình áp dụng theo giai đoạn, khuyến khích các ngân hàng lớn tiên phong thử nghiệm. Mặt khác, phải thúc đẩy xây dựng cơ sở dữ liệu ngành và dữ liệu kinh tế vĩ mô nhằm chuẩn hóa dữ liệu để các ngân hàng có thể dùng chung; bổ sung hướng dẫn về hạch toán dữ liệu tổn thất. Ngoài ra, cần sớm ban hành hướng dẫn chi tiết đối với các nội dung phức tạp như về xây dựng, kiểm định mô hình… Phối hợp với tổ chức quốc tế như IMF, WB, ADB tổ chức khóa đào tạo, hội thảo chuyên sâu.

Để tạo thuận lợi hơn cho các TCTD, đại diện Techcombank, bà Lê Hồng Hạnh, Giám đốc cao cấp Quản trị và Giám sát Chính sách quản trị rủi ro toàn hàng - Khối Quản trị rủi ro kiến nghị, xây dựng hướng dẫn chi tiết về phương pháp đo lường cũng như các yêu cầu tối thiểu của phương pháp xếp hạng nội bộ để TCTD có thể áp dụng một cách đồng nhất và hiệu quả. Đối với các nội dung có khác biệt với các nguyên tắc từ Basel, cần đảm bảo tính phù hợp và an toàn thị trường cũng như tính cạnh tranh của các ngân hàng Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Về phía NHNN, ông Nguyễn Đức Long, Cục trưởng Cục An toàn các TCTD cho biết, việc xây dựng khuôn khổ pháp lý đồng bộ theo chuẩn mực Basel III là nhiệm vụ cần thiết nhằm tăng cường năng lực quản trị rủi ro, nâng cao sức chống chịu và bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong bối cảnh hội nhập tài chính quốc tế ngày càng sâu rộng. Thông tư mới có hiệu lực từ ngày 15/9/2025 và các ngân hàng sẽ bắt buộc áp dụng từ ngày 01/01/2030. Mặc dù lộ trình đã có nhưng việc triển khai thực tế sẽ còn đặt ra nhiều yêu cầu phức tạp, nhưng NHNN sẽ tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu, hoàn thiện các quy định liên quan, qua đó góp phần hiện thực hóa chủ trương của Đảng, Chính phủ về ổn định kinh tế vĩ mô, phát triển hệ thống tài chính bền vững và nâng cao hiệu quả giám sát ngân hàng phù hợp với thông lệ quốc tế.