Cuộc đua tiền tỷ

	Thu hút vốn ngoại cho các dự án BOT và BT
	Tăng cường kiểm soát rủi ro khi cho vay dự án BOT, BT giao thông
	Vốn NH thúc đẩy hạ tầng giao thông

Cuộc đua trên thị trường xây dựng hạ tầng BT (Xây dựng - chuyển giao) và BOT (Xây dựng - vận hành - chuyển giao) đang ngày một nóng khi các chủ đầu tư tư nhân đang nhìn thấy nhiều cơ hội hấp dẫn. Xu thế đó rõ ràng mang đến những lợi ích lớn cho sự phát triển của nền kinh tế, nhưng đi kèm với đó là những bất cập lớn cần phải giải quyết sớm.

Tập đoàn Trung Nam mới đây đã trúng thầu dự án chống ngập trị giá 10.000 tỷ đồng tại TP.HCM; Licogi 16 trúng thầu dự án xây dựng đường Bình Tiên trị giá hàng trăm tỷ đồng, hay dự án Hạ Long - Vân Đồn, Bắc Giang - Lạng Sơn. Công ty địa ốc Phát Đạt trúng thầu dự án xây dựng cầu Thủ Thiêm số 4, hay trước đó, Công ty CII đã trúng thầu dự án BT hạ tầng tại Thủ Thiêm.

Ảnh minh họa

Sức hấp dẫn của thị trường hạ tầng cũng khiến Công ty địa ốc Hòa Bình nhảy vào lĩnh vực này với dự án đầu tiên là tham gia liên doanh nhà thầu xây dựng tuyến Metro số 1. Công ty TNHH MTV phát triển Công nghiệp Tân Thuận được giao làm chủ đầu tư thực hiện giai đoạn 1 dự án xây dựng nút giao thông Nguyễn Văn Linh - Nguyễn Hữu Thọ theo hình thức BOT. Tập đoàn Liên Thái Bình Dương của Jonathan Hạnh Nguyễn tham gia dự án nhà ga quốc tế thuộc sân bay Cam Ranh.

Trong các năm tới, có thể thấy xây dựng hạ tầng là một trong những ngành có tiềm năng phát triển bậc nhất Việt Nam với những dự án khủng có thể lên hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi dự án, như xây dựng sân bay, các cảng biển và đường cao tốc.

Theo ông Lê Quốc Bình, Tổng giám đốc của CII, từ năm 2016 trở đi, lợi nhuận của mảng kinh doanh hạ tầng giao thông (kèm theo thu phí) có thể sẽ cao hơn nữa khi CII đang nhắm tới các dự án lớn từ 10.000 tỷ đồng trở lên và không tham gia các dự án khiêm tốn 1.000-2.000 tỷ đồng. Nhờ những tín hiệu tích cực từ các dự án hạ tầng mà giá cổ phiếu của CII đã tăng liên tục từ mức 20.000 đồng cách đây 1 năm, lên đến 29.000 đồng như hiện nay.

Bấy lâu nay, “chiếc bánh hạ tầng” thường lọt vào tay các DNNN. Tuy vậy, hầu hết các DN này hoạt động kinh doanh khá tệ.

Ngoài lợi nhuận khá bền vững vì nhu cầu ngày một tăng, một yếu tố nữa khiến các nhà đầu tư thích tham gia vào các dự án BT, BOT là cơ hội nhận được các quỹ đất sạch mà không cần phải tốn thêm chi phí lớn để giải phóng mặt bằng, nhất là các lô đất vàng tại quận 2, phía Nam thành phố hay tại trung tâm thành phố.

Tuy nhiên, bên cạnh các tín hiệu tích cực, thì cũng bắt đầu nảy sinh các bất cập khi thị trường chứng kiến khá nhiều các chủ đầu tư không có năng lực cũng tham gia.

Nhiều DN trúng thầu không đủ nguồn lực tài chính, thậm chí thiếu kinh nghiệm triển khai nhưng vẫn nhận được các dự án hạ tầng khủng. Và điều này rõ ràng tiềm ẩn những rủi ro trong các năm tới nếu không có các kiểm soát phù hợp.

Những bất cập này đã được Kiểm toán Nhà nước và các cơ quan quản lý, chuyên gia nêu lên tại hội thảo về chính sách trong hoạt động đầu tư BOT tổ chức vừa qua. Theo số liệu từ NHNN, vốn ngân hàng đang đổ vào các dự án BOT rất lớn, chiếm 85-90% tổng đầu tư. Như vậy, mặc dù tham gia với tư cách nhà đầu tư nhưng thực chất, các DN chỉ bỏ vốn rất nhỏ. "Một số nhà đầu tư còn không đủ khả năng góp đủ số vốn như đã cam kết dẫn đến phải dừng thực hiện", đại diện NHNN nói thêm.

Ông Nguyễn Đức Kiên - Phó chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội cũng cho rằng việc các nhà đầu tư tư nhân không có đủ năng lực tài chính đang là một vấn đề lớn. Theo ông, sai lầm của cơ quan quản lý Nhà nước là bảo lãnh cho các nhà đầu tư để họ vay quá nhiều từ ngân hàng.

Còn một rủi ro dễ thấy nữa là đang xảy ra tình trạng cấp phép tràn lan, không theo quy hoạch trước đó của các cấp quản lý. Thậm chí đơn thuần dự án chỉ xuất phát từ một đề xuất từ phía các nhà đầu tư và sau đó được nghiên cứu bổ sung vào quy hoạch sau. Tất nhiên là nó có thể dẫn đến những xáo trộn mới và những ước tính hiệu quả của các dự án sẽ không còn được hiệu quả như trước khi nguồn cung dự án bắt đầu tăng lên.

Mặt khác, cơ chế đấu thầu vẫn còn kém minh bạch. Kiểm toán Nhà nước cho rằng đang có những bất cập trong việc lựa chọn nhà đầu tư. Điển hình là các dự án chủ yếu theo hình thức chỉ định chứ không đấu thầu, chỉ vì lý do muôn đời là "nhu cầu cấp bách". Về vấn đề này kiểm toán Nhà nước cho rằng Nhà nước nên tham gia ngay từ đầu khâu nghiên cứu tiền khả thi và khả thi, sau đó mới lựa chọn nhà đầu tư thay vì phó mặc hết cho tư nhân như hiện nay.