Để không còn “nền kinh tế hai tốc độ”

Là đầu tàu kinh tế của cả nước, những năm vừa qua TP. Hồ Chí Minh đối diện với nhiều nút thắt để có thể thu hút mạnh mẽ nguồn vốn đầu tư và củng cố thêm cho vị trí đầu tàu kinh tế. Tuy nhiên, cơ hội đang quay lại cùng với làn sóng FDI thế hệ mới.

Vấn đề này đã được các chuyên gia, hiệp hội doanh nghiệp, nhà đầu tư nước ngoài thảo luận tại Diễn đàn hỗ trợ đầu tư với chủ đề “Nhà đầu tư tìm kiếm gì từ thị trường TP. Hồ Chí Minh?”, do Trung tâm Xúc tiến thương mại và đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) phối hợp cùng Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) tổ chức ngày 15/9.

Làn sóng đầu tư mới đang tìm đến

Ông Leif Schneider - Trưởng Tiểu ban pháp luật của Hiệp hội các Doanh nghiệp Châu Âu tại Việt Nam (Eurocham) đã đưa ra thông tin về danh sách kiểm tra của nhà đầu tư khi tiến hành tìm kiếm cơ hội tại thị trường Việt Nam. Theo đó, TP. Hồ Chí Minh liên tục đứng đầu về số liệu đầu tư nước ngoài tại Việt Nam với con số là 3,74 tỷ USD vào năm 2021. Ông Leif Schneider khẳng định, một làn sóng nhà đầu tư mới đang đến Việt Nam để tìm kiếm cơ hội và TP. Hồ Chí Minh có vị trí tốt để thu hút thị phần đầu tư này.

Số liệu thực tế đã chứng minh cho nhận định này. Trong 8 tháng năm 2022, TP. Hồ Chí Minh dẫn đầu cả nước với tổng vốn đầu tư đăng ký trên 2,7 tỷ USD, chiếm 16,1% tổng vốn đầu tư đăng ký và tăng 24,4% so với cùng kỳ năm 2021, theo số liệu của Tổng cục Thống kê. Nếu xét về số dự án mới và số lượt dự án góp vốn, mua cổ phần, TP. Hồ Chí Minh cũng dẫn đầu cả nước, chiếm lần lượt 42,2% và 67,3% nhờ có cơ sở hạ tầng thuận lợi.

Các tỉnh, thành phố lớn hấp dẫn nhà đầu tư nước ngoài nhờ lợi thế cơ sở hạ tầng.

Theo các nhà đầu tư và hiệp hội doanh nghiệp, con số này có thể tăng trưởng tốt hơn. Đó là do hiện nay các dự án đầu tư nước ngoài vẫn gặp khó khăn khi áp dụng quy định, quy tắc và thủ tục tại Việt Nam. Đặc biệt, nhà đầu tư thường phải đối mặt với thời gian không xác định của các thủ tục cấp phép hoặc phê duyệt dự án mua bán và sáp nhập (M&A).

Bên cạnh đó là yếu tố con người. Ông Leif Schneider nhận định, Việt Nam có những ưu thế về lực lượng lao động lớn với chi phí tương đối thấp. Nhưng với trình độ học vấn tổng thể chưa cao, bất đồng về ngôn ngữ đã gây khó khăn trong quá trình giao tiếp và ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình làm việc.

Từ đó ông đưa ra một số quan điểm nhằm xây dựng kế hoạch đầu tư vào Việt Nam một cách hiệu quả. Trong đó, yếu tố con người được xem là tiên quyết, thị trường lao động của Việt Nam sẽ phải thích ứng với yêu cầu ngày càng cao trong giáo dục và đào tạo. Ngoài ra, Việt Nam cần tiếp tục nỗ lực cải thiện cơ sở hạ tầng trong nước để hỗ trợ việc phát triển các hoạt động thương mại và sản xuất đang gia tăng trong vùng đô thị…

TS. Phan Hữu Thắng - nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài đánh giá, để thu hút vốn đầu tư hiệu quả cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện các nhiệm vụ hoàn thiện luật pháp, chính sách; rà soát, đánh giá các dự án đang hoạt động, từ đó xây dựng chiến lược, định vị lại lợi thế của Việt Nam.

Ông Thắng cũng lưu ý cần chú trọng điều chỉnh hoạt động xúc tiến đầu tư theo hướng thống nhất, có trọng tâm, trọng điểm, thể hiện tính liên ngành, liên vùng, gắn với thị trường, đối tác đầu tư và dự án cụ thể.

Để đón làn sóng đầu tư trong bối cảnh mới, TP. Hồ Chí Minh cần chuẩn bị sẵn nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu về chất lượng và số lượng cho nhiều lĩnh vực, tiếp tục đầu tư phát triển hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội đồng bộ, hiện đại để thu hút đầu tư nước ngoài.

Nhiều lợi thế để bứt phá

Ở làn sóng đầu tư FDI thứ 3, Việt Nam được kỳ vọng có thể tận dụng và tạo sự bứt phá với những lợi thế về địa chính trị kết nối các nền kinh tế thuận lợi, độ mở của Việt Nam cao với nhiều hiệp định thương mại tự do.

TS. Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC), cho biết vào năm 1987, tức 1 năm sau Đổi mới thông qua việc chuyển từ nền kinh tế tập trung, bao cấp sang nền kinh tế thị trường, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Đầu tư nước ngoài. Đây là điều đặc sắc trên thế giới bởi Luật Đầu tư nước ngoài khi ấy còn được thông qua trước cả Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp.

“Điều này cho thấy tầm nhìn của nhà hoạch định chính sách ở nước ta là muốn dùng đầu tư nước ngoài làm điểm đột phá, thúc đẩy kinh tế Việt Nam. Có thể nói, đây là chủ trương đúng đắn và mở cửa thu hút nền kinh tế Việt Nam là động lực quan trọng thời gian qua”, ông Lộc đánh giá.

Trải qua hơn 1/3 thế kỷ, Việt Nam vẫn là một trong các nền kinh tế hàng đầu về thu hút FDI. Bất chấp bối cảnh khó khăn, dòng đầu tư giảm sút, FDI vào Việt Nam vẫn tăng và hiện vẫn còn nhiều triển vọng.

Ông Lộc cho biết thêm, vốn FDI hiện có mặt tại 53 tỉnh, thành phố, tạo ra trên 50% sản lượng công nghiệp, chiếm hơn 70% kim ngạch xuất khẩu của cả nước, đưa Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Mặc dù FDI có nhiều đóng góp quan trọng, song TS. Vũ Tiến Lộc cũng nhìn nhận, Việt Nam mới chỉ vượt ngưỡng nước nghèo để trở thành nước có thu nhập trung bình thấp, trong khi chúng ta có khát vọng trở thành đất nước phát triển trong 20 năm nữa. Đặc biệt, nền công nghiệp Việt Nam, với sự trợ giúp của các doanh nghiệp FDI, nhưng chỉ dừng ở lắp ráp, gia công, đặc biệt không kết nối được doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nước với các tập đoàn toàn cầu.

“Chúng ta đã nói nhiều về nền kinh tế hai tốc độ, đó là tốc độ FDI và tốc độ doanh nghiệp trong nước. Hai tốc độ này chưa bắt kịp với nhau và doanh nghiệp trong nước không có cuộc “kết hôn” với doanh nghiệp FDI để tiến lên”, ông Lộc đặt vấn đề.

Theo đó, hiện các doanh nghiệp FDI vẫn phải nhập nguyên liệu, phụ tùng từ nước ngoài, trong khi chủ yếu trông cậy vào nguồn lao động dồi dào, chi phí rẻ, nguồn năng lượng, tài nguyên chi phí thấp… trong nước.

Mặc dù vậy ở làn sóng đầu tư thứ 3, TS. Vũ Tiến Lộc kỳ vọng Việt Nam có thể tận dụng và tạo sự bứt phá với những lợi thế về địa chính trị kết nối các nền kinh tế thuận lợi, độ mở của Việt Nam tốt và trong khu vực chỉ thua Singapore, HongKong.