Đề nghị điều tra đối với thép cán nóng nhập khẩu có đảm bảo các yếu tố pháp lý?

Theo dữ liệu Hải quan, các công ty con do Hòa Phát sở hữu và có quyền kiểm soát gần như tuyệt đối (hơn 99,9%) đã nhập khẩu HRC từ Trung Quốc trong giai đoạn từ năm 2019 đến hết tháng 3/2024 với lượng nhập khẩu ngày càng tăng.

Cụ thể, lượng HRC nhập khẩu từ Trung Quốc của các công ty con của Hòa Phát trong năm 2022 và 2023 lần lượt là 9.776 tấn và 305.400 tấn, tăng 295.624 tấn, tăng 3024% so với năm 2022.

Trong 3 tháng đầu năm 2024, các công ty con của Hòa Phát tiếp tục nhập khẩu 140.065 tấn HRC từ Trung Quốc, tăng 30.528 tấn, tăng 28% so với cùng kỳ năm 2023. Chi tiết như sau:

Nguồn: Dữ liệu Hải quan

Khoản 1 Điều 69, Khoản 1 Điều 70 của Luật Quản lý ngoại Thương số 05/2017/QH14 (Luật QLNT 2017), Khoản 1 Điều 5 Nghị định 10/2018/NĐ-CP (Nghị định 10/2018) về định nghĩa “ngành sản xuất trong nước”, và Điều 4, Hiệp định Chống bán phá giá của WTO (WTO ADA) đều nêu rõ rằng: Tổ chức, cá nhân đại diện cho ngành sản xuất trong nước có quyền nộp hồ sơ yêu cầu áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng hóa nhập khẩu.

Tuy nhiên, trong trường hợp nhà sản xuất trong nước trực tiếp nhập khẩu hàng hóa bị điều tra hoặc có mối quan hệ với các nhà xuất khẩu hoặc nhập khẩu hàng hóa bị điều tra thì nhà sản xuất này có thể không được xem là nhà sản xuất trong nước.

Như vậy, Hòa Phát hoặc một trong số công ty con của Hòa Phát không đủ tư cách đại diện hợp pháp cho ngành sản xuất trong nước để nộp hồ sơ yêu cầu điều tra chống bán phá giá đối với HRC nhập khẩu từ Trung Quốc.

Bởi vì, Hòa Phát hoặc một trong số các công ty con của Hòa Phát có mối quan hệ với nhau đều nhập khẩu HRC từ Trung Quốc trong giai đoạn từ năm 2019 đến hết tháng 3/2024.

Điều đáng nói, các mác thép HRC mà các công ty con của Hòa Phát nhập khẩu từ Trung Quốc đều là các chủng loại HRC phổ biến và hoàn toàn nằm trong năng lực sản xuất của Hòa Phát. Trong khi, so sánh lượng HRC do các công ty con của Hòa Phát nhập khẩu từ Trung Quốc và lượng HRC do Hòa Phát bán tại Việt Nam, tỷ lệ của năm 2023 là 19% và 3 tháng đầu năm 2024 là 30%. Đây là tỷ lệ khá cao.

Lượng HRC do các công ty con của Hòa Phát nhập khẩu từ Trung Quốc và lượng HRC do Hòa Phát bán tại Việt Nam từ ngày 1/1/2023 đến ngày 31/3/2024

Nguồn: Dữ liệu Hải quan, Báo cáo Hiệp hội Thép Việt Nam

Dẫn chứng thêm, đại diện Tập đoàn Hoa Sen cho rằng, khi gia nhập WTO, Việt Nam cam kết rằng các văn bản quy phạm pháp luật của Việt Nam về việc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại sẽ phù hợp với các quy định của WTO.

Điều 6, Luật Điều ước quốc tế 2016 cũng nêu rõ: “Điều ước quốc tế và quy định của pháp luật trong nước: Trường hợp văn bản quy phạm pháp luật và điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định của điều ước quốc tế đó, trừ Hiến pháp”.

Như vậy, Việt Nam bắt buộc phải tuân thủ các quy định và hướng dẫn của WTO trong quá trình điều tra chống bán phá giá đối với hàng hóa nhập khẩu.

Một thực tế thấy rõ là ngay sau khi Hòa Phát hoặc một trong số các công ty con của Hòa Phát nộp hồ sơ yêu cầu điều tra chống bán phá giá đối với HRC nhập khẩu từ Trung Quốc thì các công ty con của Hòa Phát chấm dứt ngay lập tức việc nhập khẩu HRC từ Trung Quốc trong tháng 5 và tháng 6/2024.

Hồ sơ có đảm bảo tính pháp lý?

Theo Điều 78, Luật QLNT 2017, biện pháp chống bán phá giá được áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu khi đáp ứng đủ 3 điều kiện.

Một là, hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam bị bán phá giá với biên độ bán phá giá được xác định cụ thể.

Hai là, ngành sản xuất trong nước bị thiệt hại đáng kể hoặc bị đe dọa gây ra thiệt hại đáng kể hoặc ngăn cản sự hình thành của ngành sản xuất trong nước.

Ba là, tồn tại mối quan hệ nhân quả giữa việc nhập khẩu hàng hóa bị bán phá giá với thiệt hại của ngành sản xuất trong nước.

Như vậy, Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh phải bị thiệt hại đáng kể hoặc bị đe dọa gây ra thiệt hại đáng kể thì hồ sơ yêu cầu điều tra chống bán phá giá đối với HRC nhập khẩu từ Trung Quốc và Ấn Độ mới đáp ứng được các quy định pháp lý của Luật QLNT 2017.

Tuy nhiên, số liệu thực tế về tình hình sản xuất kinh doanh của Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh trong giai đoạn từ năm 2019 đến hết 6 tháng đầu năm 2024 chứng minh rằng ngành sản xuất HRC tại Việt Nam hoàn toàn không bị thiệt hại.

Không có thiệt hại về sản lượng sản xuất, sản lượng bán hàng và hàng tồn kho

Nguồn: Báo cáo Hiệp hội Thép Việt Nam

Qua số liệu cho thấy, ngành sản xuất HRC Việt Nam hoàn toàn không bị thiệt hại khi sản lượng bán hàng và sản lượng sản xuất HRC của Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh có sự tăng trưởng tốt trong giai đoạn 2019 - 2023 với tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm lần lượt là 13,55% và 12,97%.

Trong 6 tháng đầu năm 2024, sản lượng bán hàng và sản lượng sản xuất HRC của Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh tăng lần lượt là 1% và 4% so với cùng kỳ năm 2023.

Từ biểu đồ trên, có thể thấy sản lượng sản xuất luôn ở mức xấp xỉ so với sản lượng bán hàng trong giai đoạn từ năm 2019 đến hết 6 tháng đầu năm 2024. Điều này chứng tỏ rằng Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh sản xuất HRC đến đâu bán hết đến đó, hoàn toàn không có chuyện không bán được hàng dẫn đến tăng lượng hàng tồn kho.

Như vậy, hoàn toàn không có thiệt hại đối với ngành sản xuất HRC tại Việt Nam về sản lượng bán hàng, sản lượng sản xuất và hàng tồn kho tính đến hết tháng 6/2024.

Không có thiệt hại về hiệu suất sử dụng công suất và nhân công

Hiệu suất sử dụng công suất của ngành sản xuất HRC Việt Nam từ năm 2022 đến hết tháng 6/2024

Nguồn: Báo cáo Hiệp hội Thép Việt Nam

Về hiệu suất sử dụng công suất của ngành sản xuất HRC tại Việt Nam trong năm 2022 và năm 2023 lần lượt là 74% và 82%, tỷ lệ tăng trưởng là 11%.

Trong 6 tháng đầu năm 2024, hiệu suất sử dụng công suất của ngành sản xuất HRC tại Việt Nam đạt 84%, tăng trưởng 5% so với cùng kỳ năm 2023.

Như vậy, hoàn toàn không có thiệt hại của ngành sản xuất HRC tại Việt Nam về hiệu suất sử dụng công suất vì (1) hiệu suất sử dụng công suất ổn định ở mức rất cao là trên 80%, và (2) hiệu suất sử dụng công suất tăng trưởng liên tục từ năm 2022 đến hết 6 tháng đầu năm 2024.

Về nhân công, không có thiệt hại liên quan đến việc cắt giảm lực lượng lao động của ngành sản xuất HRC tại Việt Nam vì sản lượng sản xuất, sản lượng bán hàng đều tăng trưởng tốt và liên tục trong giai đoạn từ năm 2019 đến hết 6 tháng đầu năm 2024. Đồng thời, hiệu suất sử dụng công suất của ngành sản xuất HRC tại Việt Nam luôn đạt mức rất cao là trên 80% và tăng trưởng liên tục.

Không có thiệt hại về giá bán

Trái lại, Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh đang hưởng lợi rất lớn khi bán HRC cho các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam khi một số thị trường xuất khẩu đặc thù như Hoa Kỳ và Mexico đang có một số yêu cầu đặc biệt về nguồn gốc xuất xứ của nguyên liệu để sản xuất thành phẩm.

Từ đó, khiến cho các doanh nghiệp tôn mạ và ống thép Việt Nam luôn phải sử dụng và chấp nhận mua HRC có nguồn gốc từ Việt Nam với giá cao để sản xuất các lô hàng xuất khẩu sang 2 thị trường này.

Hiểu rõ lợi thế này, Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh luôn bán HRC cho các doanh nghiệp Việt Nam với giá cao hơn so với giá nhập khẩu HRC từ Trung Quốc từ 10 - 20 USD/tấn, cao điểm có thể chênh lệch tới 40 - 50 USD/tấn, thậm chí 90 USD/tấn. Như vậy, hoàn toàn không có chuyện Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh bị thiệt hại về giá bán khi bán HRC tại Việt Nam, các doanh nghiệp nhận định.

Vì sao Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh phải giảm giá bán? Trao đổi vấn đề này, các doanh nghiệp cho rằng, giá bán HRC trên thế giới chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau, trong đó 02 yếu tố chính là: chi phí sản xuất HRC của từng quốc gia; quan hệ cung cầu HRC tại từng thời điểm.

Chi phí sản xuất ở mỗi quốc gia sẽ khác nhau và quan hệ cung cầu HRC trên thế giới thay đổi hàng ngày, dẫn đến giá HRC thế giới biến động hàng ngày. Giá bán HRC thế giới tăng hay giảm là kết quả khách quan theo quy luật cung cầu của cơ chế thị trường.

Việc Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh giảm giá bán hoàn toàn phù hợp với diễn biến giá bán HRC của thị trường thế giới và không phải là hệ quả trực tiếp gây ra bởi HRC nhập khẩu từ Trung Quốc và Ấn Độ.

Cho dù Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh giảm giá bán theo diễn biến giá HRC thế giới thì giá bán HRC của Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh cho các doanh nghiệp Việt Nam vẫn luôn luôn cao hơn từ 10 - 20 USD/tấn, cao điểm có thể cao hơn tới 40 - 50 USD/tấn, thậm chí 90 USD/tấn so với giá nhập khẩu HRC từ Trung Quốc như đã trình bày ở trên.

Tuy nhiên, nguyên nhân cốt lõi khiến cho lượng nhập khẩu HRC từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng mạnh nằm ở nguồn cung HRC nội địa không đáp ứng đủ nhu cầu HRC tại Việt Nam.

Nhu cầu HRC của Việt Nam trong năm 2022 và năm 2023 lần lượt là 11.525.018 tấn và 11.593.973 tấn. Tuy nhiên, tổng công suất thiết kế sản xuất HRC tại Việt Nam hiện nay chỉ là 8,2 triệu tấn/năm. Giả định Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh sản xuất tối đa công suất và chỉ bán HRC nội địa, không xuất khẩu HRC thì vẫn không đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ HRC tại Việt Nam.

Thực tế, nguồn cung HRC nội địa từ Hòa Phát và Formosa Hà Tĩnh trong năm 2022 và năm 2023 lần lượt là 4.887.820 tấn và 3.402.704 tấn, chỉ đáp ứng được lần lượt là 42% và 29% nhu cầu HRC tại Việt Nam.

Trong 06 tháng đầu năm 2023 và 06 tháng đầu năm 2024, nhu cầu HRC tại Việt Nam lần lượt là 4.992.657 tấn và 7.429.755 tấn, nguồn cung HRC nội địa lần lượt là 1.696.004 tấn và 2.131.026 tấn, chỉ đáp ứng được lần lượt là 34% và 29% nhu cầu HRC tại Việt Nam.

Tình hình nhu cầu HRC tại Việt Nam và khả năng đáp ứng của các nguồn cung HRC từ năm 2022 đến hết 6 tháng đầu năm 2024

Nguồn: Dữ liệu Hải quan và Báo cáo Hiệp hội Thép Việt Nam