“Đòn bẩy” tài chính để miền Trung phát triển

Thiếu cơ chế, chính sách

Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, cầu nối quan trọng trong giao lưu kinh tế, văn hóa với quốc tế; đồng thời là điểm trung chuyển hàng hóa của Tây Nguyên. Đây còn là cửa ngõ ra biển thuận lợi đối với các địa phương vùng Nam Lào, Đông bắc Thái Lan và Đông bắc Campuchia thông qua Hành lang kinh tế Đông - Tây.

Những năm gần đây, Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung tăng trưởng liên tục, song mức tăng có xu hướng thấp dần, ngày càng thấp hơn so với bình quân chung cả nước. Cùng với đó, quy mô kinh tế vùng còn nhỏ, năng suất lao động thấp… (dân số chiếm 6,7%; đóng góp 5,63% GDP cả nước, thấp hơn Vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ và Nam bộ; GRDP/người năm 2022 đạt 81 triệu đồng, thấp hơn trung bình cả nước 95,6 triệu đồng). Tuy nhiên việc phát triển còn phụ thuộc nhiều vào yếu tố đầu vào, đặc biệt là vốn đầu tư.

Cần thêm nguồn lực để Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung phát triển

Bên cạnh đó, ông Nguyễn Tiến Quang, Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đà Nẵng cho biết, cộng đồng doanh nghiệp tại miền Trung còn gặp nhiều khó khăn, bởi quy mô, sức mua thị trường còn thấp; doanh nghiệp có xu hướng nhỏ hóa khi số vốn, số lao động đăng ký của các doanh nghiệp thành lập mới hằng năm ngày càng giảm... Lại nữa, dù là khu vực có nhiều cảng biển, hàng không, trung điểm giao thông đường bộ của cả nước, song chi phí logistics còn cao; dịch vụ hỗ trợ kinh doanh chưa phát triển; nguồn nhân lực thiếu và yếu.

Đặc biệt, theo TS. Vũ Tiến Lộc, Ủy viên Ủy ban Kinh tế Quốc hội, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam cho rằng, Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung đang thiếu một “nhạc trưởng”, để có thể liên kết vùng, giúp cho vùng phát triển. Bên cạnh đó, cần phải phát huy vai trò đặc biệt của các doanh nghiệp để thu hút đầu tư. Ngoài ra, cũng cần xây dựng thiết chế vùng để phát triển.

Trong khi, TS. Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia nhận định, Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung chưa có chính sách, cơ chế đủ mạnh, hiệu quả để tạo đột phá. Bên cạnh đó, còn hạn chế về năng lực, kinh nghiệm quản lý và phát triển cơ sở hạ tầng. Đặc biệt, cơ cấu thu ngân sách chưa bền vững và phụ thuộc vào một số khoản thu có tính chất “một lần” như thu thuế nhà đất.

Phương án trái phiếu địa phương

Định hướng phát triển Vùng Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung (trong đó có Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung) giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2045 được nêu cụ thể tại Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 3/11/2022 của Bộ Chính trị. Trong đó, đặt mục tiêu, Bắc Trung bộ và Duyên hải Trung bộ là vùng phát triển năng động, nhanh và bền vững, mạnh về kinh tế biển; kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, hiện đại, có khả năng chống chịu cao với thiên tai, dịch bệnh và thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu; có một số trung tâm công nghiệp, dịch vụ, hợp tác quốc tế lớn của cả nước với các khu kinh tế ven biển và hệ thống đô thị ven biển đạt chuẩn quốc gia và khu vực; là cửa ngõ ra biển của vùng Tây Nguyên và nước bạn Lào.

Gợi ý phát triển Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, TS. Nguyễn Đức Kiên, Tổ trưởng Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ cho rằng, cần xét đến yếu tố cho phép địa phương phát hành trái phiếu; đặt vị trí của trái phiếu chính quyền địa phương trong tổng thể thị trường trái phiếu và thị trường tài chính; đa dạng các phương thức phát hành trái phiếu chính quyền địa phương… Điều này, tạo “đòn bẩy” tài chính cho các địa phương trong khu vực phát triển kinh tế.

Theo TS. Nguyễn Đức Kiên, khi quá trình phân cấp (quản lý nhà nước về kinh tế nói chung và ngân sách nói riêng) cho chính quyền địa phương diễn ra nhanh chóng và thực chất, các địa phương phải chủ động và tự lực nhiều hơn. Lợi ích đem lại từ quá trình phát triển kinh tế - xã hội và năng lực quản lý ngân sách của chính quyền địa phương nói chung và nguồn thu từ các dự án nói riêng là cơ sở để hoàn trả cho các khoản đã huy động ban đầu.

Cũng “hiến kế” các giải pháp về huy động nguồn lực tài chính để phát triển Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, TS. Nguyễn Thanh Nga, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và chính sách tài chính (Bộ Tài chính) gợi ý, cần rà soát, nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật về tài chính có tính đến yếu tố đặc thù của vùng. Qua đó, giải quyết những nút thắt, giúp huy động tối đa nguồn lực phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội của cả nước nói chung và Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung nói riêng. Đồng thời, tập trung nguồn vốn ngân sách nhà nước đầu tư các công trình trọng điểm có sức lan tỏa lớn và giải quyết các vấn đề phát triển vùng và liên vùng; đẩy mạnh hoạt động xã hội hoá các lĩnh vực (giáo dục, đào tạo, y tế...) ở các địa bàn có lợi thế, dành phần kinh phí ngân sách nhà nước hỗ trợ cho các vùng nghèo, khó khăn. Khuyến khích việc huy động các nguồn lực trong xã hội cho đầu tư phát triển sự nghiệp công…

Bên cạnh, các “đòn bẩy” tài chính, nhiều chuyên gia cũng đề xuất phải nâng cao hơn nữa chất lượng nguồn nhân lực; phát triển khoa học, công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo; tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, đẩy mạnh xúc tiến đầu tư, thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo. Rà soát, bổ sung các chính sách khuyến khích, ưu đãi để thu hút đầu tư. Đồng thời, tăng cường đối thoại với doanh nghiệp, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong đầu tư, kinh doanh. Tạo điều kiện thuận lợi để kinh tế tư nhân phát triển nhanh, bền vững, tham gia sâu vào chuỗi giá trị và hội nhập kinh tế quốc tế… Có như vậy, Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung mới thoát khỏi tình trạng phát triển ì ạch như hiện nay, vươn lên sánh ngang với các vùng kinh tế trọng điểm khác.