Donald Trump - Một ẩn số chính trường

	Bức tranh quan hệ Trung - Mỹ dưới “triều đại” Donald Trump
	Các hiệp định thương mại tự do dưới thời Donald Trump

Từ đêm bầu cử định mệnh

Trong đêm bầu cử định mệnh, bất ngờ và kịch tính, nhưng cuối cùng ông Donald Trump vẫn trở thành Tổng thống thứ 45 của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ. Bất ngờ là bởi Donald Trump vốn bị coi là kẻ ngoại đạo chính trị, thậm chí còn bị chế giễu gây cười khi tuyên bố ra tranh cử. Vậy mà, vua bất động sản Trump cứ lừng lững như cỗ xe tăng hạng nặng tiến thẳng vào cuộc đối đầu với nhà chính trị chuyên nghiệp Hillary.

Trump là người già nhất trong các đời tổng thống trúng cử, trước đây, Ronald Reagan được coi là già khụ cũng chỉ đến 69 tuổi, còn Trump đã ở tuổi 72, tuyên bố nhậm chức vào ngày 20/1/2017 thì đã 73 tuổi.

Tổng thống Mỹ chắc chắn sẽ là Tổng tư lệnh quân đội Mỹ, song ngài Trump cũng chưa qua một milimet chính trường hay chiến trường, chẳng có tí kinh nghiệm gì ở lĩnh vực hành pháp, mà lập pháp càng không.

Còn nhớ ngày 16/6/2016, Donald Trump sánh vai cùng nàng Melania kiều diễm bước vào phòng họp báo tại Tháp Trump và công bố với cả nhân loại rằng: “Tôi chính thức chạy đua vào chức Tổng thống Mỹ và chúng ta sẽ khiến đất nước vĩ đại trở lại”. Các nhà báo kinh ngạc bởi lời lẽ không phải của một tổng thống tương lai khéo léo, rào trước đón sau, mà là tuyên ngôn của một doanh nhân kiêu ngạo, lập dị: “Giấc mơ Mỹ đã chết. Đáng buồn thay. Nếu tôi đắc cử, tôi sẽ khôi phục nó mạnh mẽ hơn bao giờ hết”.

Những chuyện gì sẽ xảy ra khi ông Donald Trump chưa một lần tham gia chính trường ngồi vào Nhà Trắng điều hành siêu cường quốc Mỹ với... tư duy và tầm nhìn doanh nhân?

Chỉ sau khi ông Trump đắc cử ít ngày, các báo đồng loạt loan tin: “Có khoảng 4.000 vị trí trong nhánh hành pháp cần được bổ nhiệm người thay thế, trong đó 1.200 vị trí cấp cao (không bao gồm các thẩm phán liên bang) đòi hỏi Thượng viện phải phê chuẩn. Thông thường, mất từ 6 đến 9 tháng để thay thế tất cả các vị trí cần Thượng viện chấp nhận”. Tân lãnh đạo tân chính sách. Dĩ nhiên, cũng mới cả về tổ chức, con người và cách điều hành quốc gia. Dấu ấn của nhiệm kỳ lãnh đạo bắt đầu từ việc... tổ chức chính phủ, mà cụ thể cấu trúc nhân sự.

Giới thạo tin đã nhận ra hàng loạt doanh nhân sẽ được ông Trump mời tham gia nội các. Một chính phủ doanh nhân hết sức độc đáo lần đầu xuất hiện dưới sự điều hành của một doanh nhân cỡ bự sẽ là hình ảnh ấn tượng, sinh động suốt nhiệm kỳ bốn năm tổng thống của Donald Trump?

Đầu tiên là ứng cử viên chức Bộ trưởng Ngoại giao được trao cho doanh nhân Rex Tillerson - Giám đốc điều hành Tập đoàn Exxon Mobil. Nhà tỷ phú Wilbur Ross đang sở hữu 2,9 tỷ USD đầu tư ở các ngành thép, than đá, viễn thông, dệt may... sẽ giữ chức Bộ trưởng Thương mại. Triệu phú Steven Mnuchin đang sở hữu 45 triệu USD là Giám đốc điều hành kiêm người sáng lập của Dune Capital Management LP. sẽ vào vai Bộ trưởng Tài chính. Nữ doanh nhân Betsy DeVos đang là người thừa kế của đại gia mỹ phẩm Amway ở Michigan với tài sản cá nhân khoảng 5 tỷ USD sẽ ngồi ghế Bộ trưởng Giáo dục...

Điều ngạc nhiên nhất là, cái ghế Bộ trưởng Ngoại giao được giao cho nhà kinh doanh dầu mỏ Rex Tillerson lọc lõi thâm niên có mối quan hệ vô cùng thân thiết gắn bó với người Nga, nhưng lại chưa một ngày làm chính trị, ngoại giao. Nói rằng ông trùm dầu khí Rex Tillerson có thể rất thạo giá dầu mỏ lên đồng nhảy múa vì cơn cớ gì, hay quản lý, phát triển nguồn nhân lực tuyệt đỉnh thì không ai bàn cãi, nhưng nói ông đã là nhà chính trị chuyên nghiệp tham gia chính trường, lập pháp, hành pháp, thì rõ ràng là... chưa.

Điều ngạc nhiên thứ hai là, cái ghế Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ lại được giao cho James N. Mattis - một tướng thủy quân lục chiến về hưu. Tướng làm Bộ trưởng Quốc phòng là “chuyện thường ngày ở huyện” của nhiều quốc gia khác, nhưng lại là bất bình thường đối với người Mỹ. Bởi người dân Mỹ đã quen với một trong các nguyên tắc cơ bản nhất của nền dân chủ Mỹ là dân sự kiểm soát quân sự. Xưa nay, chỉ duy nhất - 1 lần Quốc hội Mỹ ngoại lệ phê chuẩn tướng George C. Marshall làm ông chủ Lầu Năm Góc; nhưng chuyện này cũng xưa quá rồi, từ năm 1950 cơ.

Một chính phủ doanh nhân thì sẽ ra sao?

Tư duy và hành động mang thuộc tính doanh nhân, hay doanh nhân với tầm nhìn chính trị? Câu trả lời còn ở phía trước, song đã thấy có những sự khác biệt và đột phá. Khác biệt ngay từ khi ông Donald Trump ứng cử và đắc cử tổng thống Mỹ. Tất cả những lề thói lâu niên cố hữu cách nghĩ về một nhà chính trị đứng đầu nước Mỹ đã bị phá bung và xây dựng một hình ảnh mới. Nội các của ông Trump gồm nhiều gương mặt mới là các doanh nhân chưa tham gia chính trường cũng sẽ là hình ảnh mới, là bước ngoặt so với chính quyền của Tổng thống Barack Obama và các tổng thống trước đây.

Có nghĩa là tính thực tế ứng dụng sẽ thượng phong so với những “lý thuyết chuyên nghiệp nhàm chán” của các “nhà chính trị chuyên nghiệp tẻ nhạt”. Thời của “nhà chính trị tay ngang” đã đến, sẽ “xáo trộn” để làm mới, để nước Mỹ “vĩ đại trở lại” so với những hứa hẹn và cách làm quá cũ kỹ, mòn nhẵn của các nhà chính trị chuyên nghiệp. Người ta hy vọng một chính phủ doanh nhân sẽ làm giàu nước Mỹ hơn là một nội các phần nhiều là các nhà chính trị chuyên nghiệp?

Là nhà kinh doanh thì mục đích đầu tiên và cuối cùng cũng là lợi nhuận. Từ tư duy này, Donald Trump chủ trương phải bảo vệ lợi ích của nền kinh tế Mỹ trong mọi trường hợp, đặc biệt là trong các cuộc đàm phán thương mại. Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đang là mục tiêu ngăn chặn và chống phá của ông Trump. Dĩ nhiên, TPP được xây dựng từ thời Obama có trở thành hiện thực hay còn phải tùy thuộc vào tính khí nóng lạnh của doanh nhân – Tổng thống Donald Trump. Thỏa thuận Thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) dù đã được ký kết cũng sẽ bị đàm phán lại, bởi tân tổng thống thấy người Mỹ quá thiệt thòi. Ông cũng không ngần ngại gọi NAFTA là thảm họa.

Trong lúc tranh cử, ông nhiều lần vạch ra và phê phán sự bất công bằng giao thương, vi phạm sở hữu trí tuệ, lũng đoạn tiền tệ của Trung Quốc, Mexico trong thương mại, làm cho nước Mỹ thiệt đơn thiệt kép. Có nghĩa là nguy cơ hủy bỏ, rút khỏi các hiệp ước thương mại đã ký kết rất có thể xảy ra, nếu Trump thấy quyền lợi của nước Mỹ bị hao khuyết. Tư duy ốc phải mang mình ốc đã, chứ không mang cọc cho rêu sẽ là hành xử nhất quán trong thương mại dưới thời Trump: “Chúng ta đối xử công bằng và nhân ái với tất cả... Nhưng lòng thương lớn nhất phải dành cho người Mỹ”. Và như vậy, người Mỹ sẽ thực dụng nhất trong mọi thời đại thực dụng.

Trên bàn cờ thế trận tương lai, chưa điều hành quốc gia, ông Donald Trump đã chủ trương thắt chặt nhập cư trái phép bằng tuyên bố đanh thép gây shock: “Tôi sẽ xây dựng một bức tường lớn và không ai xây tường tốt hơn tôi, hãy tin tôi và tôi sẽ xây nó với giá phải chăng. Tôi sẽ xây một bức tường lớn ở biên giới phía Nam của chúng ta. Và tôi sẽ bắt Mexico trả tiền cho bức tường đó. Hãy nhớ lời tôi”. Đồng thời, ông dự tính sẽ trục xuất 3 triệu người mơ giấc mơ Mỹ mà đang cư trú bất hợp pháp.

Người ta bàn nhiều đến mối quan hệ Mỹ - Nga sau ngày 20/1/2017 – ngày Donald Trump chính thức ngồi ở Nhà Trắng. Chắc chắn hai siêu cường này sẽ xích lại gần nhau, bởi tính cách, lập trường và những quyết đoán chiến lược của Vladimir Putin và Donald Trump khá giống nhau. Putin ca ngợi Trump có những ý tưởng lập dị, không chính thống và là nhân vật gây ấn tượng. Các vấn đề Syria, Ukraine và NATO vốn căng thẳng, nóng bỏng và bất đồng trong quan hệ Nga - Mỹ thời Barack Obama sẽ được giải quyết, đặc biệt quyết tâm tiêu diệt Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS sẽ được đặt lên hàng đầu. Dĩ nhiên, khi Nga xích gần đến Mỹ thì những lo lắng, phức tạp, cô lập sau sáp nhập bán đảo Crimea, giữa Liên minh châu Âu và Nga cũng sẽ không còn căng thẳng nữa.

Trung Quốc sẽ là mục tiêu kiềm chế, ngăn chặn dữ dội của Donald Trump không chờ đến khi là ông chủ Nhà Trắng mà đã bộc lộ từ cuộc điện đàm với nhà lãnh đạo Đài Loan - bà Thái Anh Văn vào đầu tháng 12/2016. Donald Trump không né tránh nói chuyện với Đài Loan để lấy lòng ông Tập Cận Bình và các nhà lãnh đạo Trung Quốc. Bắc Kinh đã phản ứng dữ dội, nhưng Trump vẫn phớt lờ chính sách “Một Trung Quốc” của những người tiền nhiệm.

Tổng thống đắc cử Mỹ tỏ ra khó chịu với chính sách thao túng tiền tệ của Trung Quốc khiến các doanh nghiệp Mỹ gặp khó khăn trong cạnh tranh và hàng hóa Mỹ bị áp thuế cao khi nhập khẩu vào Trung Quốc. Ông dọa sẽ trả đũa bằng cách tăng 45% thuế nhập khẩu với hàng hóa của quốc gia đông dân nhất thế giới. Về vấn đề biển Đông, ông Trump bộc lộ thái độ với Trung Quốc: “Họ có nên xây dựng một tổ hợp quân sự phức hợp khổng lồ giữa biển Đông hay không? Tôi không nghĩ như vậy". Chẳng khác gì thái độ răn đe: Trung Quốc làm gì cũng phải xin phép Mỹ nhé.

Doanh nhân Donald Trump - Tổng thống Donald Trump - một gương mặt lãnh đạo mới lạ, dị biệt trong đời sống đất nước của Nữ thần Tự do; nhưng vẫn đang là ẩn số sinh động, là vui buồn không chỉ với người Mỹ.