Đồng thuận về quản trị theo vị trí việc làm, tăng phân cấp tuyển dụng

Toàn cảnh phiên họp

Hợp đồng để thu hút nhân lực, mở quyền gắn trách nhiệm

Từ góc nhìn gắn kết giữa Luật Viên chức và Luật Nhà giáo, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội ông Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, quá trình phối hợp giữa ban soạn thảo hai đạo luật đã đi đúng hướng khi xử lý thẩm quyền tuyển dụng, điều động, luân chuyển theo cách ăn khớp và chính xác. Theo lập luận này, việc đưa điều khoản về hợp đồng lao động và hợp đồng dịch vụ vào dự thảo Luật Viên chức cần được nhìn nhận như một chính sách chủ chốt để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao. Cách đặt tên điều và cách diễn đạt cần thể hiện rõ mục tiêu chính sách thu hút, qua đó tạo nhận thức thống nhất khi triển khai.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học - Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy một mặt tán thành phạm vi điều chỉnh và hồ sơ đầy đủ để trình Quốc hội nhưng mặt khác ông đề nghị tinh chỉnh để dự thảo không hẹp hơn các luật đã được thông qua. Theo hướng này, quy định cho phép viên chức tham gia thành lập, điều hành doanh nghiệp cần bảo đảm bao quát các trường hợp sản phẩm khoa học không chỉ do cá nhân tạo ra mà có thể thuộc về tổ chức. Quan điểm này đồng thời nhấn mạnh rằng những cơ chế thuộc Nghị quyết 193 về đổi mới cơ chế quản lý trong lĩnh vực khoa học và công nghệ đã cơ bản được hấp thụ vào Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; vì vậy dự thảo Luật Viên chức phải rà soát để đồng bộ với đạo luật này.

Từ góc độ tổ chức đơn vị sự nghiệp và quản trị hiệu quả, ông Huy đề nghị duy trì quy định có tính nguyên tắc về chính sách phát triển đơn vị sự nghiệp công lập trong dự thảo, song nên tập trung vào các đơn vị cung cấp dịch vụ cơ bản, thiết yếu và đồng thời xây dựng cơ chế rà soát định kỳ để sáp nhập, chuyển đổi hoặc giải thể những đơn vị hoạt động kém hiệu quả, trùng lặp chức năng. Theo đề xuất này, thiết kế hợp đồng làm việc cần có cả loại xác định thời hạn để tạo cơ sở sàng lọc theo kết quả đầu ra, gắn với hệ thống đánh giá theo sản phẩm và chất lượng dịch vụ công. Trên nền đó, chính sách đào tạo, bồi dưỡng, thu hút, trọng dụng nhân lực chất lượng cao phải được thể hiện đậm nét hơn trong dự thảo, kèm cơ chế ràng buộc trách nhiệm nhằm tránh lạm dụng ưu đãi; các nội dung chi tiết nên được quy định theo hướng nguyên tắc trong luật và giao Chính phủ hướng dẫn.

Ở bình diện bảo đảm kỷ cương và hiệu quả thực thi, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi tán thành việc duy trì một điều khoản khung về đơn vị sự nghiệp công lập trong luật để tạo cơ sở pháp lý cho nơi làm việc của viên chức, đồng thời yêu cầu rà soát đồng bộ với luật chuyên ngành nhằm tránh chồng chéo. Bên cạnh việc mở rộng quyền của viên chức để ký hợp đồng ngoài nhiệm vụ chính thức, quan điểm này nhấn mạnh phải làm rõ nhóm việc viên chức không được làm và thiết kế các điều khoản hợp đồng chặt chẽ để không ảnh hưởng đến nhiệm vụ chuyên môn. Tư duy quản trị cần chuyển từ quan niệm gắn bó suốt đời sang chế độ theo vị trí, theo thời hạn, vì vậy chế định hợp đồng làm việc giữ vai trò then chốt trong quản trị nhân sự, kỷ luật công vụ và hiệu quả cung ứng dịch vụ công.

Từ phương diện bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật và kỹ thuật lập pháp, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Trường Giang đồng thuận việc chuyển đổi sang phương thức quản lý viên chức theo vị trí việc làm được đánh giá là phù hợp với cải cách khu vực công, tạo cơ sở pháp lý cho trả lương theo vị trí việc làm; thẩm quyền tuyển dụng nên thuộc cơ quan quản lý đơn vị sự nghiệp công lập và có thể phân cấp cho người đứng đầu theo quy định của Chính phủ; cơ quan, người có thẩm quyền tuyển dụng cũng là chủ thể ký hợp đồng lao động và hợp đồng dịch vụ để bảo đảm thống nhất. Đồng thời, các nội dung đặc thù của hợp đồng làm việc cần được quy định ngay trong dự thảo luật, bao gồm nguyên tắc đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc vì đây là quyền liên quan trực tiếp đến việc làm của công dân. Trên nền các đề xuất này, một yêu cầu xuyên suốt là bổ sung điều về áp dụng pháp luật để làm rõ mối quan hệ giữa Luật Viên chức và các luật liên quan như Luật Nhà giáo, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Luật Cán bộ, công chức, Luật Lao động và các luật chuyên ngành có quy định về viên chức.

Nhìn tổng hợp, các ý kiến thảo luận của đại biểu quy tụ theo hướng vừa mở, vừa chặt. Mở là ở việc khẳng định vai trò của hợp đồng như công cụ thu hút chuyên gia và nhân lực chất lượng cao, ở việc thừa nhận quyền hành nghề và tham gia kinh doanh của viên chức trong khuôn khổ pháp luật phòng, chống tham nhũng và quy định chuyên ngành, và ở việc duy trì một điều khoản khung về đơn vị sự nghiệp công lập để không tạo khoảng trống pháp lý trong khi chưa có luật chung. Chặt là ở yêu cầu thiết kế giới hạn rõ ràng về những việc không được làm, ràng buộc trách nhiệm khi hưởng ưu đãi, đặt cơ chế đánh giá theo kết quả và hợp đồng xác định thời hạn như công cụ sàng lọc, đồng thời bảo đảm tính thống nhất liên luật qua điều áp dụng pháp luật.

Thống nhất định hướng, yêu cầu hoàn thiện đồng bộ để trình theo một kỳ họp

Kết thúc thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra; hồ sơ dự án luật đầy đủ, bảo đảm chất lượng, các vấn đề lớn cơ bản thống nhất và đủ điều kiện tiếp tục hoàn chỉnh để trình Quốc hội xem xét thông qua theo quy trình một kỳ họp tại Kỳ họp thứ 10.

Về nội dung chính sách, định hướng sửa đổi được khẳng định là bám sát chủ trương của Đảng, đáp ứng yêu cầu cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức theo hướng chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả. Dự thảo cần tiếp tục hoàn thiện theo các trục: đổi mới tuyển dụng, sử dụng, quản lý viên chức theo vị trí việc làm gắn trả lương theo vị trí việc làm; tạo liên thông trong sử dụng nguồn nhân lực giữa khu vực công và khu vực tư để thu hút, trọng dụng người có năng lực; mở rộng quyền của viên chức đối với ký hợp đồng thực hiện hoạt động nghề nghiệp và hoạt động kinh doanh nhưng đồng thời bảo đảm ràng buộc trách nhiệm và phòng ngừa lạm dụng; tăng cường trách nhiệm người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập song song với mở rộng quyền tự chủ.

Cùng với đó, dự thảo cần duy trì các quy định mang tính nguyên tắc về đơn vị sự nghiệp công lập để làm cơ sở pháp lý cho sắp xếp, phân loại, đánh giá hiệu quả hoạt động, đồng thời định hướng xây dựng luật điều chỉnh chung đối với đơn vị sự nghiệp công lập và ngoài công lập theo yêu cầu đã được nêu tại các văn bản cấp có thẩm quyền; trong thời gian chưa có luật chung, việc thành lập, tổ chức và hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện theo luật chuyên ngành.

Về kỹ thuật lập pháp và tính thống nhất, kết luận yêu cầu Chính phủ chỉ đạo cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát để dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) đồng bộ với các luật có liên quan, đặc biệt với Luật Nhà giáo và Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, bảo đảm không hẹp hơn những gì đã được Quốc hội thông qua về quyền và cơ chế thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Trên cơ sở đó, thẩm quyền tuyển dụng cần được quy định theo hướng cơ quan quản lý đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện và trong trường hợp cần thiết phân cấp cho người đứng đầu; đồng thời làm rõ rằng cơ quan, người có thẩm quyền tuyển dụng cũng là chủ thể ký hợp đồng lao động và hợp đồng dịch vụ để bảo đảm thống nhất và trách nhiệm giải trình.