Dự thảo Nghị định 15 (sửa đổi): Doanh nghiệp lo tăng thủ tục, chi phí

Quy định mới tác động đến doanh nghiệp

Nhiều doanh nghiệp phản ánh việc Dự thảo đề xuất mở rộng đáng kể các trường hợp phải công bố lại hoặc đăng ký lại sản phẩm sẽ làm số lượng hồ sơ tăng lên nhiều lần, gây khó khăn cho doanh nghiệp.

Theo thống kê từ Hiệp hội Thương mại Mỹ (AmCham), trong Dự thảo quy định số lượng hồ sơ phải công bố lại là 6, tăng gấp đôi so với Nghị định 15 hiện hành. Còn đối với hồ sơ đăng ký lại, số lượng lên tới 15, gấp 5 lần so với quy định hiện hành của Nghị định 15, mà không có phân loại thay đổi lớn hay thay đổi nhỏ là chưa đúng với quản lý rủi ro. Một số trường hợp bất hợp lý, cản trở sự tiến bộ của khoa học, như thay đổi phương pháp kiểm nghiệm cũng phải đăng ký lại.

Theo AmCham, việc tăng thủ tục hành chính với nhiều quy định cần xem xét sẽ tạo ra một gánh nặng khổng lồ lên cả cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp, với ước tính lên đến hơn nửa triệu sản phẩm phải tự công bố, đăng ký lại, làm thiệt hại 23 tỷ USD/năm.

Hay trong quy trình đăng ký bản công bố sản phẩm, Dự thảo quy định doanh nghiệp chỉ có 3 lần sửa đổi, bổ sung và khoảng thời gian giữa các lần là 30 ngày. Điều này gây khó khăn cho doanh nghiệp vì thực tế có nhiều trường hợp doanh nghiệp được yêu cầu bổ sung nhiều lần với những yêu cầu khác nhau và chưa rõ ràng, nên doanh nghiệp không biết cần bổ sung thế nào cho đúng. Bên cạnh đó, khoảng cách giữa các lần sửa đổi, bổ sung là 30 ngày cũng sẽ làm khó cho doanh nghiệp, bởi thực tế có nhiều thủ tục giấy tờ phải mất vài tháng mới có thể hoàn thành.

Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (Eurocham) cũng chung quan điểm khi cho rằng Dự thảo đi ngược lại tinh thần cải cách của Nghị định 15 trước đây khi làm tăng nhiều nội dung đối với thủ tục tự công bố, có thể gây tốn phí hơn 7.230 tỷ đồng/năm và nhiều hơn nữa do sản xuất kinh doanh đình trệ.

Dẫn ví dụ với thực phẩm bổ sung, Eurocham cho hay Dự thảo quy định lượng hồ sơ gồm 7 mục với 31 nội dung, gấp 6,2 lần so với Nghị định 15 hiện hành và gấp 3,4 lần so với Nghị định 38/2012/NĐ-CP.

Về thời gian, nếu như với Nghị định 15, doanh nghiệp được sản xuất kinh doanh ngay sau khi nộp hồ sơ thì với Dự thảo mới quy định: sau 7 ngày cơ quan quản lý sẽ đăng tải hồ sơ lên website và sẽ soát xét hồ sơ trong vòng 3 tháng sau khi đăng tải. Doanh nghiệp mặc dù được sản xuất kinh doanh ngay khi nộp, nhưng nếu soát xét thấy hồ sơ chưa đúng quy định thì bị thu hồi, không phân biệt sai sót lớn hay nhỏ (hoặc không sai nhưng cán bộ soát xét nhận định là sai); mà không có cơ chế cho phép doanh nghiệp giải trình hay bổ sung. Do đó, hầu hết các doanh nghiệp sẽ đợi đủ 3 tháng 7 ngày cơ quan quản lý không có ý kiến gì mới dám sản xuất kinh doanh.

Hay đối với thủ tục đăng ký bản công bố sản phẩm, Dự thảo quy định có 10 mục với 34 nội dung, gấp 4,8 lần so với Nghị định 15 hiện hành và gấp 3,7 lần so với Nghị định 38/2012/NĐ-CP. Điều này sẽ làm các doanh nghiệp tốn thêm chi phí khoảng 1.616 tỷ đồng/năm.

Bên cạnh đó, tính khả thi và phù hợp của một số quy định mới cũng bị đặt dấu hỏi lớn khi nhiều yêu cầu hồ sơ đối với doanh nghiệp rất khó thực hiện, thậm chí không thể thực hiện.

Yêu cầu thuyết minh thành phần sản phẩm trong hồ sơ tự công bố và đăng ký bản công bố sản phẩm vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ EuroCham. Cơ quan này cho rằng đây là một yêu cầu mới, tạo thêm gánh nặng hành chính và khó khăn cho doanh nghiệp, đặc biệt đối với các thực phẩm thông dụng như gạo, cá, chè do đây là những sản phẩm dùng theo nhu cầu, bởi vậy việc tìm kiếm thông tin về hàm lượng sử dụng hàng ngày là rất khó khăn.

Đại diện Traphaco thì kiến nghị bỏ quy định phải công bố lại sản phẩm khi có sự thay đổi hoặc bổ sung cơ sở sản xuất, thay vào đó chỉ cần thực hiện thủ tục thông báo đến cơ quan quản lý là đủ do Nghị định 15 hiện hành đã cho phép một sản phẩm được sản xuất ở nhiều cơ sở đạt chuẩn GMP và việc đăng ký bổ sung cơ sở sản xuất sau khi sản phẩm đã được cấp số lưu hành cũng tương tự như việc đăng ký nhiều cơ sở trong hồ sơ ban đầu.

Ảnh minh họa

Đại diện Công ty TNHH Thế Hệ Mới cho rằng chi phí trong việc kiểm nghiệm sản phẩm, nhất là đối với các doanh nghiệp sản xuất nhiều loại sản phẩm là rất lớn.

Lấy ví dụ về doanh nghiệp sản xuất nhiều loại thực phẩm sẽ phải kiểm nghiệm từng loại theo các chỉ tiêu riêng biệt được quy định trong QCVN hoặc TCVN áp dụng. Mỗi sản phẩm có thể yêu cầu hàng chục chỉ tiêu dẫn đến tổng chi phí tăng theo cấp số nhân.

Bên cạnh đó, theo quy định tại Dự thảo, kết quả kiểm nghiệm phải được thực hiện tại các phòng kiểm nghiệm được công nhận hoặc do cơ quan nhà nước chỉ định. Số lượng đơn vị đạt chuẩn này tại Việt Nam còn hạn chế, khiến chi phí dịch vụ cao và doanh nghiệp đôi khi phải gửi mẫu ra nước ngoài, càng làm tăng giá thành.

Về tần suất kiểm nghiệm, đối với thủ tục tự công bố sản phẩm hoặc đăng ký bản công bố sản phẩm, doanh nghiệp phải kiểm nghiệm cho từng sản phẩm và mỗi khi có thay đổi về công thức, nguyên liệu. Điều này đặc biệt tốn kém với các doanh nghiệp có danh mục nhiều sản phẩm và thường xuyên đổi mới...

Ngoài ra, một sản phẩm có thể phải tuân thủ nhiều QCVN từ các cơ quan quản lý khác nhau dẫn đến việc kiểm nghiệm trùng lặp các chỉ tiêu tương tự, làm tăng chi phí không cần thiết cho doanh nghiệp.

Một bất cập khác được Công ty TNHH Thế Hệ Mới chỉ ra là việc yêu cầu doanh nghiệp cung cấp phương pháp kiểm nghiệm là không hợp lý, vì họ không trực tiếp thực hiện công việc này mà thường thuê các đơn vị bên ngoài thực hiện kiểm nghiệm nên không xác định được họ dùng phương pháp nào. Họ chỉ có thông tin này trên phiếu kết quả kiểm nghiệm .

Doanh nghiệp mong cải tiến thực chất

Trước những lo ngại và phân tích trên, cộng đồng doanh nghiệp đã đưa ra nhiều kiến nghị với mong muốn Dự thảo sửa đổi Nghị định 15 sẽ thực sự góp phần nâng cao hiệu quả quản lý an toàn thực phẩm mà không tạo thêm những rào cản không cần thiết cho hoạt động sản xuất kinh doanh.

AmCham và nhiều doanh nghiệp khác đề xuất giữ nguyên những quy định đã chứng minh hiệu quả của Nghị định 15 hiện hành, đặc biệt là các quy định liên quan đến thủ tục tự công bố và đăng ký sản phẩm, trừ những điểm thực sự cần điều chỉnh để giải quyết các bất cập đã được chỉ ra. Họ cho rằng cần có sự phân loại rõ ràng giữa các thay đổi lớn, nhỏ để có những yêu cầu về thủ tục phù hợp, tránh việc mọi thay đổi nhỏ cũng phải thực hiện lại toàn bộ quy trình đăng ký.

Một kiến nghị quan trọng khác là tập trung hơn vào các biện pháp hậu kiểm thực chất và tăng cường quản lý rủi ro, thay vì chỉ chú trọng vào việc tăng thêm các thủ tục tiền kiểm. Việc xây dựng một cơ sở dữ liệu thống nhất về công tác quản lý an toàn thực phẩm từ trung ương đến địa phương cũng được coi là một giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý, giảm bớt sự chồng chéo.

Một trong những kiến nghị được nhiều hiệp hội nhấn mạnh là đề nghị sửa đổi Nghị định theo đúng các Luật hiện hành, đặc biệt là Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, Luật Chất lượng hàng hóa và Luật An toàn thực phẩm.

Eurocham đặc biệt lưu ý rằng các luật này không có khái niệm đăng ký bản công bố và tự công bố sản phẩm như trong Dự thảo, mà chỉ có công bố hợp quy và đăng ký bản công bố hợp quy.

Bởi vậy, Eurocham đề xuất sửa đổi Luật An toàn thực phẩm trước để tránh tình trạng Nghị định vừa được sửa đổi xong lại phải điều chỉnh để phù hợp với Luật mới ban hành.

Theo Eurocham, việc này sẽ dẫn đến việc doanh nghiệp phải đối mặt với hai lần sửa đổi quy định trong một năm, khiến họ không thể đáp ứng kịp thời trong một khoảng thời gian ngắn. Điều này không chỉ gây tốn kém về thời gian và chi phí tuân thủ mà còn tạo ra sự bất ổn trong môi trường pháp lý, ảnh hưởng đến kế hoạch sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp.