Khai thác sức mạnh FTA: Hàng Việt cần nắm chắc tấm vé thông hành xuất xứ

Quy tắc xuất xứ là tấm vé vàng giúp hàng Việt vươn xa từ các FTA

Hiện Việt Nam đã ký kết và thực thi 17 FTA, đồng thời chuẩn bị đàm phán thêm 2 hiệp định mới. Những hiệp định quan trọng như: CPTPP, EVFTA, UKVFTA hay RCEP không chỉ mở rộng cánh cửa xuất khẩu mà còn tạo ra cơ hội nâng tầm giá trị hàng hóa Việt. Tuy nhiên, để được hưởng ưu đãi thuế suất, hàng hóa bắt buộc phải đáp ứng các tiêu chí về xuất xứ là yếu tố được ví như “giấy thông hành” khẳng định danh tính hàng Việt trên trường quốc tế.

Theo quy định, chứng nhận xuất xứ (C/O) là bằng chứng để hàng hóa được hưởng thuế ưu đãi. Chẳng hạn, trong EVFTA, nhiều sản phẩm xuất khẩu từ Việt Nam sang Liên minh châu Âu (EU) có thể được giảm thuế về 0% nếu đáp ứng quy tắc xuất xứ như “từ vải trở đi” đối với dệt may, hay “nguồn gốc từ vùng biển Việt Nam” đối với thủy sản. Ngược lại, nếu không có hoặc không đảm bảo C/O, hàng hóa sẽ bị áp thuế MFN (tối huệ quốc), mất lợi thế cạnh tranh.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy không ít doanh nghiệp Việt vẫn chưa tận dụng hiệu quả ưu đãi FTA do vướng mắc trong việc chứng minh tỷ lệ nội địa hóa, thiếu hiểu biết về quy định, hay gặp khó trong quá trình xin cấp C/O. Hồ sơ chứng minh nguồn gốc nguyên liệu và quy trình sản xuất còn phức tạp, tốn thời gian, trong khi năng lực quản trị chuỗi cung ứng của nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa còn hạn chế.

Chia sẻ về câu chuyện thành công trong xuất khẩu, bà Trần Thị Ngọc Lan, Sáng lập Công ty TNHH Trà ANTO, đồng thời là Phó Trưởng phòng Kế hoạch Thị trường Công ty Cổ phần May Chiến Thắng cho biết: Nhờ chủ động tìm nguồn cung nguyên phụ liệu trong nước, May Chiến Thắng đã đạt tới 90% doanh thu từ xuất khẩu sang EU. Cùng với đó, thương hiệu Hibiso của ANTO cũng đã xuất khẩu chính ngạch sang Hàn Quốc và Hà Lan, được miễn thuế nhập khẩu nhờ tuân thủ quy định sản xuất chuẩn GMP và được kiểm định bởi tổ chức SGS.

Từ kinh nghiệm thực tế, bà Lan nhấn mạnh, để mở rộng thị trường, doanh nghiệp cần linh hoạt trong việc điều chỉnh bao bì, nhãn mác phù hợp với tiêu chuẩn từng quốc gia nhập khẩu. Đặc biệt, cần sử dụng và quản lý chặt chẽ Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) để được hưởng ưu đãi thuế quan, yếu tố có thể quyết định trực tiếp đến sức cạnh tranh của sản phẩm.

Ở góc độ ngành hàng, bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội da, dày, túi xách Việt Nam cho biết, EVFTA đã giúp ngành da giày tận dụng tốt ưu đãi khi nhiều sản phẩm giày thể thao được hưởng thuế 0%. Chỉ cần đạt 40% giá trị gia tăng tại Việt Nam, sản phẩm đã đáp ứng quy tắc xuất xứ là một tỷ lệ tương đối thuận lợi. Nhờ đó, xuất khẩu da giày sang châu Âu vẫn duy trì mức tăng trưởng 14%/năm, bù đắp cho sự sụt giảm từ các thị trường khác.

Song song với việc hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng ưu đãi, các cơ quan chức năng cũng đang tăng cường phối hợp quốc tế nhằm phòng chống gian lận xuất xứ. Bộ Công thương đã phối hợp chặt chẽ với hải quan và các thương vụ Việt Nam ở nước ngoài để trao đổi thông tin, kiểm tra chéo dữ liệu C/O, đảm bảo hàng hóa được hưởng ưu đãi đúng quy định.

Theo bà Trịnh Thị Thu Hiền, đại diện Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), Bộ đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm hỗ trợ doanh nghiệp khai thác thị trường FTA hiệu quả, như số hóa quy trình cấp C/O, hướng dẫn các địa phương thực hiện đúng quy định và tăng cường hậu kiểm để ngăn ngừa gian lận.

Đáng chú ý, việc ứng dụng công nghệ số trong truy xuất nguồn gốc đang trở thành xu hướng tất yếu. Các nền tảng blockchain, mã QR hay cơ sở dữ liệu điện tử giúp xác thực toàn bộ chuỗi sản xuất - cung ứng, tăng cường tính minh bạch và độ tin cậy của C/O. Đây là giải pháp quan trọng giúp hàng Việt nâng cao uy tín, đặc biệt trong bối cảnh các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản đang siết chặt tiêu chuẩn kỹ thuật và truy xuất nguồn gốc hàng hóa.

Một yếu tố khác mang tính chiến lược là đầu tư phát triển chuỗi cung ứng nội địa. Khi tỷ lệ nội địa hóa càng cao, doanh nghiệp càng dễ đáp ứng quy tắc xuất xứ và gia tăng năng lực cạnh tranh. Do đó, nhiều doanh nghiệp dệt may, da giày đang đẩy mạnh đầu tư vào các công đoạn nền tảng như kéo sợi, dệt, nhuộm, thuộc da là những “mắt xích” quyết định để sản phẩm Việt thực sự mang bản sắc Việt.

Theo bà Bùi Hoàng Yến, đại diện Cục Xúc tiến thương mại phía Nam, tiến trình hội nhập sâu rộng cùng 18 FTA (17 đã có hiệu lực) đã giúp Việt Nam tiếp cận hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ, chiếm gần 90% GDP toàn cầu. Năm 2024, tổng kim ngạch thương mại đạt 786,29 tỷ USD, trong đó xuất khẩu tăng 14,3%, thặng dư thương mại đạt 24,8 tỷ USD, minh chứng rõ ràng cho khả năng tận dụng ngày càng tốt hơn các cam kết quốc tế.

Để duy trì đà tăng trưởng này, doanh nghiệp cần chủ động cập nhật quy định, tận dụng ưu đãi FTA đúng cách, đồng thời đầu tư cho công nghệ và chuỗi cung ứng nội địa. Khi đó, “tấm vé thông hành” mang tên quy tắc xuất xứ sẽ không chỉ giúp hàng Việt vượt qua rào cản thương mại, mà còn là chìa khóa đưa thương hiệu Việt vươn xa, khẳng định vị thế trên những thị trường khó tính nhất thế giới.