Giá nguyên liệu tăng cao, doanh nghiệp phát điện lãi, vì sao EVN lại lỗ?

Giá điện tăng, các hộ phải chi trả thêm bao nhiêu?

Lý giải về tác động của việc từ ngày 4/5/2023, EVN điều chỉnh tăng giá bán lẻ điện bình quân thêm 3% so với giá bán lẻ điện hiện hành, ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng giám đốc EVN, cho biết: Với giá tăng 3%, chúng tôi đánh giá đối với các hộ tiêu thụ điện dưới 50 kWh/tháng thì số tiền tăng thêm của hộ này là 2.500 đồng/tháng. Hiện cả nước có khoảng 3,3 triệu hộ là tiêu dùng dưới 50kWh/tháng, chiếm 11,98% số hộ đang sử dụng điện trên toàn quốc.

Đối với hộ sử dụng 100 kWh/tháng, tiền điện tăng thêm là 5.100 đồng/tháng. Theo thống kê toàn quốc năm 2022, có 4,7 triệu hộ sử dụng từ 51-100 kWh, chiếm 16,85% tổng số hộ trên toàn quốc.

Đối với các hộ sử dụng 200 kWh/tháng, số tiền tăng thêm là 11.100 đồng/hộ. Hiện có 10,04 triệu hộ tiêu thụ từ 101-200 kWh/tháng, chiếm 36,1% tổng số hộ trên toàn quốc. Đây là nhóm khách hàng có tỷ trọng lớn đang tiêu thụ điện ở Việt Nam.

Số hộ đang tiêu thụ 300 kWh/tháng thì số tiền sẽ tăng thêm 18.700 đồng/hộ. Hiện cả nước có 4,96 triệu hộ sử dụng từ 201-300 kWh/tháng, chiếm 17,81% tổng số hộ trên toàn quốc.

Còn nhóm khách hàng sử dụng 400 kWh/tháng thì số tiền điện tăng thêm là 27.200 đồng/hộ. Hiện nay, cả nước có 2,21 triệu hộ, chiếm 7,95% số hộ tiêu thụ điện trên toàn quốc sử dụng lượng điện từ 301-400kWh/ tháng.

Giá điện cho sản xuất phù hợp với cơ chế thị trường

Đối với nhóm khách hàng là doanh nghiệp sản xuất được quy định giờ thấp điểm và giờ cao điểm, giá bán lẻ điện cho sản xuất với cấp điện áp từ 110 kV trở lên chia theo giờ bình thường, giờ thấp điểm và giờ cao điểm. Cụ thể, giờ thấp điểm có giá thấp nhất là 999 đồng/kWh, giờ cao điểm có giá là 2.844 đồng/kWh. Cấp điện áp từ 22 kV đến dưới 110 kV có giá từ 1.037 đồng đến 2.959 đồng/kWh. Cấp điện áp từ 6 kV đến dưới 22 kV có giá từ 1.075 đồng đến 3.055 đồng/kWh.

Ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm Năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương) cho biết: "Chúng ta quy định giá bậc thang phụ tải lớn cho công nghiệp, xây dựng, dịch vụ nhằm đảm bảo chính sách tối ưu hóa về sản xuất kinh doanh điện cũng như thúc đẩy tiết kiệm điện. Các nhu cầu tiêu thụ điện năng trên toàn quốc không ổn định theo các giờ trong ngày và các mùa trong năm".

Việc đặt mức giá này cũng phù hợp với chi phí mua điện bình quân cho 1 kWh của EVN tại các khung giờ khác nhau. "Chúng tôi gọi là biểu đồ phụ tải nó thay đổi thì chi phí biên cho giá điện cũng thay đổi”, ông Trịnh Quốc Vũ chia sẻ.

Theo ông Vũ, đối với giờ thấp điểm, chúng ta có thể mua được các nguồn điện rẻ mà chưa cần phải huy động các nguồn điện đắt tiền như điện dầu, điện khí, điện than, điện nhập khẩu. Nhưng với giờ cao điểm, chúng ta phải huy động tất cả các nhà máy trong hệ thống để đảm bảo luôn cần bằng phụ tải của hệ thống. Do đó, chi phí mua điện tại giờ cao điểm cũng cao hơn hẳn, vì vậy nó phải được chuyển về giá điện và cơ chế giá điện cũng phải phản ánh theo thị trường. Cho nên, 3 mức giá cao điểm, thấp điểm, trung bình phản ánh tương đối đúng cơ chế về chi phí mua điện của EVN.

Ba mức giá cao, thấp, bình thường là cách để các doanh nghiệp cân bằng có thể điều chỉnh một cách linh hoạt trong xây dựng kế hoạch sản xuất kinh doanh, cũng như tối ưu hóa chi phí mua bán điện. Đây là cách giảm áp lực cho hệ thống điện từ 9-11h30 sáng cũng như khung giờ tối từ 17-20h.

Lỗ vì mua giá thị trường, bán giá điều tiết

Hiện có một nghịch lý là EVN chỉ chiếm khoảng 38,4% tổng công suất toàn hệ thống điện Việt Nam nhưng phải gánh toàn bộ lỗ. Trong khi các công ty phát điện, kể cả công ty thành viên của EVN, các tổng công ty phát điện, công ty cổ phần nhiều doanh nghiệp vẫn có lãi.

Có đại biểu Quốc hội đặt ra câu hỏi lỗ do giá nguyên nhiên vật liệu tăng cao thì tại sao các công ty phát điện lại lãi? Hay lỗ do quản lý yếu kém?

Trước vấn đề này, ông Đặng Hoàng An, Thứ trưởng Bộ Công Thương cho biết: Hiện EVN là người duy nhất đứng ra mua điện để bán lại cho khách hàng. Việt Nam đã vận hành thị trường điện cạnh tranh với 3 cấp độ, trong đó thị trường phát điện cạnh tranh vận hành từ ngày 1/7/2012.

EVN mua điện giá thị trường, bán theo gia điều tiết.

Hay nói chính xác, mua điện theo giá thị trường (giá cao), bán điện theo giá điều tiết của Chính phủ (thấp hơn giá mua trên thị trường phát điện cạnh tranh). Đó là chưa kể thời điểm này, thủy điện (giá rẻ) không có nước nên sản lượng phát điện rất thấp, hệ thống điện phải huy động nguồn điện có giá thành sản xuất cao để phục vụ cho nhu cầu của xã hội.

Theo các chuyên gia, nếu phần nguồn theo lộ trình thị trường tức là giá cả phản ánh quan hệ cung - cầu thì giá bán lẻ điện cho hộ tiêu dùng cuối cùng cũng phải điều tiết theo quan hệ này. Tuy vậy, quá trình này đã không được đồng bộ từ đầu vào đến đầu ra, tức là đầu vào theo thị trường còn đầu ra là điều tiết bởi Nhà nước. Đặc biệt là các chính sách điều tiết về giá bán lẻ, các quy định về cơ chế điều chỉnh giá càng làm cho việc giá bán lẻ không phản ánh cơ chế thị trường của giá điện trên thị trường giao ngay và thị trường bán buôn.