Hải Phòng sẽ đột phá phát triển với cơ chế đặc thù mới

Dự thảo Nghị quyết thay thế Nghị quyết số 35/2021/QH15 được đánh giá là bước tiến quan trọng để Hải Phòng hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm kinh tế biển, logistics, và đổi mới sáng tạo, đóng vai trò động lực cho vùng Đồng bằng sông Hồng và cả nước. Các cơ chế đặc thù về đầu tư, tài chính, đất đai, khoa học công nghệ, và Khu TMTD được Chính phủ đề xuất, cùng với những lưu ý thẩm tra chặt chẽ từ Ủy ban Kinh tế và Tài chính, đã đặt nền tảng cho một khung pháp lý toàn diện, khả thi, và đột phá. Với sự đồng thuận và giám sát chặt chẽ từ Quốc hội, Hải Phòng đang đứng trước cơ hội bứt phá, phát triển bền vững, và khẳng định vị thế trong khu vực và quốc tế.

Cơ chế vượt trội giúp tăng tốc phát triển kinh tế - xã hội

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, Chính phủ đã xây dựng dự thảo Nghị quyết thay thế Nghị quyết số 35/2021/QH15 nhằm cụ thể hóa chủ trương của Bộ Chính trị tại Kết luận số 96-KL/TW, tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 45-NQ/TW về phát triển Hải Phòng đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Chính phủ nhận định Hải Phòng, với vị trí địa kinh tế - chính trị đắc địa, là thành phố cảng lớn nhất miền Bắc, đầu mối giao thông đa dạng và cửa ngõ ra biển của Thủ đô Hà Nội, đóng vai trò cực tăng trưởng trong tam giác kinh tế Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh. Tuy nhiên, vai trò và đóng góp của Hải Phòng chưa tương xứng với tiềm năng, quy mô kinh tế còn hạn chế, nguồn thu chưa bền vững, hạ tầng chưa đồng bộ, và hoạt động đổi mới sáng tạo chưa tạo đột phá. Do đó, việc ban hành nghị quyết mới với các cơ chế đặc thù vượt trội là cần thiết để khơi thông điểm nghẽn, thu hút đầu tư, và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng

Chính phủ đề xuất 41 chính sách đặc thù trong 6 nhóm chính, bao gồm quản lý đầu tư, tài chính, ngân sách; quy hoạch; đất đai; khoa học công nghệ; thu nhập cán bộ; và thành lập Khu TMTD. Về quản lý đầu tư, Chính phủ cho biết phân cấp cho UBND thành phố thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư các dự án bến cảng, khu bến cảng mới có vốn từ 2.300 tỷ đồng trở lên, và quản lý, bảo trì tuyến đường thủy nội địa quốc gia, nhằm tăng tính chủ động và rút ngắn thủ tục hành chính.

Về tài chính, ngân sách, Chính phủ đề xuất nâng mức dư nợ vay lên 120% số thu ngân sách thành phố, bổ sung 70% số tăng thu từ xuất nhập khẩu để đầu tư hạ tầng, và thí điểm chính sách phí, lệ phí mới, tạo nguồn lực phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội.

Trong quản lý đất đai, Chính phủ nhấn mạnh các chính sách mới như thu hồi đất cho trung tâm và dịch vụ logistics, cho thuê đất không đấu giá cho các dự án logistics, và thu hồi đất xen kẹt trong khu dân cư để đấu giá, đáp ứng nhu cầu đô thị hóa và tăng thu ngân sách. Về khoa học công nghệ, Chính phủ đề xuất miễn thuế thu nhập doanh nghiệp và cá nhân trong 5 năm cho hoạt động khởi nghiệp sáng tạo, hỗ trợ chi phí ươm tạo, và thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm để thúc đẩy công nghệ cao, vi mạch bán dẫn, và trí tuệ nhân tạo.

Đặc biệt, việc thành lập Khu TMTD tại Hải Phòng được Chính phủ xem là động lực mới, với 17 chính sách ưu đãi về đất đai, thuế, thủ tục hành chính, và giao dịch ngoại tệ, nhằm thu hút đầu tư công nghệ cao, tài chính, và dịch vụ quốc tế.

Chính phủ khẳng định, các chính sách này phù hợp với Hiến pháp 2013, các nghị quyết của Bộ Chính trị, và cam kết quốc tế; đồng thời đảm bảo phân cấp mạnh mẽ, tăng tính tự chủ và trách nhiệm của chính quyền thành phố. Dự thảo cũng quy định thời gian thí điểm 5 năm cho các chính sách chung và 10 năm cho Khu TMTD, với cơ chế chuyển tiếp để bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư sau khi thời gian thí điểm kết thúc.

Đảm bảo tính khả thi và giám sát

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi tán thành việc ban hành Nghị quyết thay thế Nghị quyết số 35/2021/QH15, đánh giá hồ sơ dự thảo có đủ cơ sở chính trị, pháp lý, và thực tiễn để trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9. Tuy nhiên, Ủy ban Kinh tế và Tài chính lưu ý cần nghiên cứu kỹ tác động của các chính sách trong bối cảnh sáp nhập địa giới hành chính, đảm bảo phù hợp với chủ trương của Bộ Chính trị về chuyển tiếp cơ chế đặc thù sau sắp xếp bộ máy. Ủy ban đề xuất xây dựng chính sách tương ứng để phát huy lợi thế về vị trí địa lý, kinh tế, văn hóa, và xã hội của Hải Phòng, đặc biệt trong trường hợp mở rộng địa giới.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi

Về quản lý đầu tư, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đồng tình phân cấp cho UBND Thành phố thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư dự án bến cảng từ 2.300 tỷ đồng và quản lý đường thủy nội địa, nhưng đề nghị bổ sung quy định về chế độ trách nhiệm để quyền hạn đi đôi với trách nhiệm, đồng thời đảm bảo các điều kiện theo Thông tư số 33/2023/TT-BGTVT. Trong quản lý đất đai, Ủy ban tán thành thu hồi đất xen kẹt và trung tâm logistics, nhưng yêu cầu làm rõ căn cứ khác biệt so với Nghị quyết số 136/2024/QH15 áp dụng cho Đà Nẵng, bổ sung tiêu chí, điều kiện, và trách nhiệm để tránh lợi dụng chính sách, giảm khiếu kiện, và tạo đồng thuận. Ủy ban cũng nhấn mạnh cần đảm bảo chuyển mục đích đất lúa và rừng sản xuất không ảnh hưởng đến quy hoạch quốc gia về an ninh lương thực và bảo vệ rừng.

Về khoa học công nghệ, Ủy ban Kinh tế và Tài chính ủng hộ miễn thuế cho hoạt động khởi nghiệp sáng tạo, nhưng đề nghị bổ sung quy định nộp thuế theo thuế tối thiểu toàn cầu cho các doanh nghiệp thuộc đối tượng áp dụng, và cân nhắc miễn trừ trách nhiệm cho cán bộ sử dụng Quỹ đầu tư mạo hiểm để tránh lạm dụng.

Đối với Khu TMTD, Ủy ban đánh giá cao quyết tâm của Chính phủ và Thành phố, nhưng yêu cầu làm rõ tác động kinh tế, xã hội, cơ chế quản lý rủi ro, và giám sát để đảm bảo an ninh kinh tế, tài chính, và trật tự xã hội. Ủy ban cũng đề nghị quy định cụ thể về quản lý chuyển khẩu hàng hóa, giao dịch ngoại tệ, và thủ tục hành chính “một cửa” để tăng tính minh bạch, khả thi, và kiểm soát chặt chẽ các hành vi lợi dụng chính sách.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh tầm quan trọng của giám sát chặt chẽ trong triển khai Nghị quyết, đặc biệt với các chính sách mới như Khu TMTD và ưu đãi thuế. Ủy ban đề xuất Chính phủ và HĐND thành phố cần định kỳ báo cáo Quốc hội về tiến độ thực hiện, sơ kết vào năm 2028 và tổng kết vào năm 2030, đảm bảo các chính sách được triển khai công khai, minh bạch và hiệu quả, không để xảy ra thất thoát hay trục lợi.