HTX phi nông nghiệp: Đóng góp chưa tương xứng

	Tháo gỡ vưỡng mắc phát triển hợp tác xã
	Kinh tế tập thể: Cần một hệ sinh thái để liên kết hiệu quả

50% - 83% HTX hoạt động kinh doanh có hiệu quả

Theo báo cáo của Liên minh HTX Việt Nam (VCA), đến cuối năm 2018, cả nước có 64.081 tổ hợp tác, 8.744 HTX, 21 Liên hiệp HTX phi nông nghiệp, tăng hơn hai lần so với năm 2003 và chiếm tỷ trọng 39% tổng số HTX. Tổng vốn điều lệ của HTX phi nông nghiệp trong giai đoạn 2003 - 2018 tăng 5,2 lần, từ 3.255 tỷ đồng lên 18.402 tỷ đồng.

Đáng chú ý phần lớn HTX phi nông nghiệp hoạt động kinh doanh có hiệu quả, đạt tỷ lệ 50% - 83% tổng số HTX trong từng loại hình, cao hơn so với HTX nông nghiệp. Doanh thu và lãi bình quân của một HTX phi nông nghiệp tăng qua các năm. Năm 2018, bình quân một HTX phi nông nghiệp có doanh thu 8,5 tỷ đồng, lãi 0,48 tỷ đồng, tăng từ 2 - 5 lần so với năm 2003. Số lượng thành viên cũng không ngừng được mở rộng 3,1 triệu người, tăng 3 lần so với năm 2003 và chiếm 44,3% tổng số thành viên của khu vực HTX.

Kinh tế tập thể, HTX trong lĩnh vực phi nông nghiệp đã mang lại hiệu quả thiết thực cho thành viên, đóng góp ngày càng tích cực cho phát triển kinh tế, an sinh xã hội, ổn định chính trị cơ sở, xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững.

Ông Nguyễn Ngọc Bảo - Chủ tịch VCA cho biết, sau 15 năm thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW, kinh tế tập thể trong lĩnh vực phi nông nghiệp đạt được kết quả phát triển về số lượng, quy mô, chất lượng và hiệu quả hoạt động, góp phần tăng trưởng ngành công nghiệp và dịch vụ, an sinh xã hội, xây dựng nông thôn mới, ổn định chính trị cơ sở trên địa bàn cả nước, vùng kinh tế và các địa phương.

Nói về sự đồng hành của ngành Ngân hàng với kinh tế tập thể, Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh cho biết, NHNN đã nhận thức sâu sắc ý nghĩa quan trọng của việc triển khai Nghị quyết 13 và các văn bản chỉ đạo của Đảng về kinh tế tập thể, NHNN đã xây dựng kế hoạch học tập, quán triệt trong nội bộ để triển khai trong hoạt động; xây dựng và hoàn thiện các cơ chế chính sách tín dụng hỗ trợ phát triển HTX (ban hành các văn bản, thông tư và trình Chính phủ ban hành nhiều nghị định liên quan; triển khai các giải pháp tiền tệ, tín dụng, cải tiến quy trình thủ tục cho vay để hỗ trợ và tháo gỡ khó khăn cho các DN, HTX…).

Nhờ đó, hoạt động cho vay khu vực kinh tế tập thể (gồm HTX, Liên hiệp HTX và các Tổ hợp tác) đã có những cải thiện đáng kể. Cụ thể, năm 2003 dư nợ cho vay chỉ đạt 910 tỷ đồng với 787 khách hàng, thì đến năm 2018, dư nợ đã tăng lên 6.269 tỷ đồng (gấp 6,88 lần) với 1.808 khách hàng còn dư nợ.

Thách thức và định hướng

Nhìn lại quá trình phát triển kinh tế tập thể và HTX trong lĩnh vực phi nông nghiệp, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ ghi nhận “đã có nhiều chuyển biến, thoát được khỏi tình trạng yếu kém kéo dài, chất lượng được nâng lên, nhiều loại hình phát triển đa dạng, từng bước phát huy hiệu quả, góp phần xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân và phát triển kinh tế, xã hội của đất nước”…

Mặc dù vậy, kinh tế tập thể, HTX trong lĩnh vực phi nông nghiệp vẫn chưa phát triển tương xứng tiềm năng, vẫn chiếm tỷ trọng thấp trong tổng sản phẩm xã hội, chưa đảm nhiệm tốt vai trò vốn có trong góp phần để kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa.

Trước thực tế đó, Phó Thủ tướng chỉ đạo trong thời gian tới cần có các giải pháp căn cơ, lâu dài để khắc phục những tồn tại, hạn chế vượt qua thách thức. Theo đó, cần tiếp tục nâng cao nhận thức về phát triển kinh tế tập thể và kiện toàn, tổ chức lại bộ máy quản lý Nhà nước đối với kinh tế tập thể, HTX, tạo sự thống nhất từ Trung ương đến địa phương nhằm khắc phục tình trạng chồng chéo, phân tán trong quản lý Nhà nước, kịp thời có các giải pháp hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các HTX phi nông nghiệp…

Về vấn đề vay vốn, mặc dù dư nợ tín dụng đối với khu vực kinh tế tập thể trong thời gian qua có chiều hướng tăng, tuy nhiên việc mở rộng đầu tư tín dụng đối với lĩnh vực này vẫn còn một số khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu do nhiều HTX chưa đủ điều kiện tiếp cận, tiếp nhận vốn tín dụng do bản thân các HTX còn hạn chế trong quản trị, điều hành, năng lực tổ chức quản lý hoạt động, quản lý vốn còn yếu kém dẫn đến lúng túng trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

Một số đơn vị thiếu công khai minh bạch, thực hiện chưa đúng quy định về quản lý tài chính, kế toán, không tuân thủ các nguyên tắc của Luật HTX năm 2012, điều lệ và các quy định pháp luật liên quan, chưa chuyển đổi hoặc chuyển đổi hình thức do vậy thiếu cơ sở pháp lý để vay vốn.

Bên cạnh đó, hiệu quả hoạt động của HTX còn thấp, số lượng dịch vụ ít, chất lượng dịch vụ chưa cao, chưa đáp ứng kịp sự thay đổi của thị trường, sản xuất hàng hóa chưa gắn với thị trường tiêu thụ, chưa có sự liên kết chặt chẽ theo chuỗi giá trị từ khâu sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm, dẫn tới chưa xây dựng được phương án sản xuất kinh doanh khả thi khi tiếp cận vốn vay tại các TCTD. Cá biệt, một số HTX sử dụng không hiệu quả nguồn vốn vay, sử dụng vốn vay sai mục đích, nợ quá hạn kéo dài và có tâm lý ỷ lại, trông chờ sự hỗ trợ của Nhà nước.

Do đó, tới đây cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật về tín dụng ngân hàng để thúc đẩy cho vay phát triển kinh tế tập thể, bảo đảm an toàn, hiệu quả, bền vững, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nông thôn.

“Vốn tín dụng ngân hàng sẽ được cung cấp trên nguyên tắc là có mục đích, có hoàn trả và có điều kiện. Việc cấp tín dụng phải dựa trên cơ sở đánh giá hiệu quả, khả năng hoàn trả vốn của phương án, dự án kinh doanh. Có như vậy mới nâng cao được hiệu quả sử dụng vốn và hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của kinh tế HTX, đồng thời thu hút được các TCTD tham gia thị trường này”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.