Khởi nghiệp xanh cần chiến lược và bản lĩnh

Cùng tạo giá trị kinh tế và giá trị xã hội

Sau gần 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực hóa học và nghiên cứu mỹ phẩm, chị Đoàn Thị Kiều Vân (Bình Thuận) đã đưa ra quyết định táo bạo nghỉ việc và khởi nghiệp với thương hiệu mỹ phẩm thuần chay BIOQ. Ý tưởng độc đáo của chị Vân là sử dụng vỏ thanh long làm nguyên liệu chính cho các sản phẩm làm đẹp. Dự án được phát triển nhằm tạo ra các sản phẩm làm đẹp chất lượng, an toàn cho người tiêu dùng, đồng thời góp phần giải quyết bài toán “được mùa mất giá” cho nông dân được ra mắt vào năm 2023, danh mục sản phẩm không ngừng được mở rộng, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng và tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho bà con nông dân. Với tổng vốn đầu tư 1,2 tỷ đồng, dự án hiện đạt mức lợi nhuận 10%/năm, cho thấy tiềm năng lớn của mô hình kinh doanh gắn liền với nông nghiệp bền vững.

Tương tự, từ niềm trăn trở với sản phẩm táo ở Phan Rang, anh Lê Trung Thu cùng các cộng sự đã khởi nghiệp bằng dự án Rangfarm. Anh cho biết, với sản lượng táo hằng năm lên đến hơn 60.000 tấn, nông dân tại Phan Rang thường xuyên phải đối mặt với nguy cơ nông sản bị bỏ đi, gây lãng phí lớn. Giải pháp của Rangfarm là sử dụng 100% táo xanh bản địa để sản xuất giấm táo lên men tự nhiên. Đặc biệt, dự án áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, nhờ đó, quá trình sản xuất không có rác thải. Về mặt xã hội, Rangfarm không chỉ bảo đảm đầu ra ổn định và tăng giá trị cho sản phẩm của nông dân, mà còn tạo việc làm cho lao động địa phương và phụ nữ yếu thế. Về môi trường, dự án ưu tiên sử dụng nguyên liệu bản địa và bao bì tái sử dụng, góp phần giảm thiểu ô nhiễm và xây dựng một chuỗi giá trị thân thiện với môi trường.

Khởi nghiệp xanh thành công cần phải quy tụ được những hạt nhân “tốt”

Cần chính sách hỗ trợ và hành lang pháp lý tiếp sức

Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy hành trình khởi nghiệp xanh còn nhiều chông gai. Đa phần các startup gặp khó khăn trong việc gọi vốn, do các mô hình kinh doanh xanh thường yêu cầu thời gian hoàn vốn dài, chi phí đầu tư ban đầu cao, trong khi mức độ rủi ro lại không nhỏ. Ngoài ra, sự thiếu đồng bộ trong chính sách hỗ trợ và hành lang pháp lý cũng là nguyên nhân khiến nhiều doanh nghiệp xanh “đuối sức” sau một thời gian vận hành. Mặt khác, nhận thức của người tiêu dùng về sản phẩm, dịch vụ xanh vẫn còn hạn chế, dẫn đến thị trường tiêu thụ chưa đủ mạnh để tạo sức bật cho doanh nghiệp. Trong khi đó, các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp từ nhà nước vẫn chủ yếu tập trung vào công nghệ, chưa có cơ chế riêng cho khởi nghiệp xanh - một lĩnh vực đòi hỏi sự đầu tư lâu dài và định hướng chính sách nhất quán.

Ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp Công nghệ (Bộ Khoa học & Công nghệ) cho rằng, cần sớm thực hiện khảo sát, đánh giá và xây dựng bản đồ hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo xanh tại Việt Nam; phát triển một khung chỉ số đánh giá tác động xã hội - môi trường - kinh tế dành riêng cho các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ xanh; hỗ trợ các trường đại học và viện nghiên cứu hợp tác với doanh nghiệp để phát triển các công nghệ xanh mới. Đồng thời, cần đẩy mạnh các chiến dịch truyền thông về tiêu dùng xanh để thay đổi thói quen mua sắm của người tiêu dùng, khuyến khích sử dụng sản phẩm thân thiện với môi trường.

Nhấn mạnh cơ quan quản lý cần sớm hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường hỗ trợ đầu tư, PGS. TS. Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng, trước hết cần cải thiện thể chế, pháp lý cho khởi nghiệp xanh; hình thành quỹ đầu tư bền vững, quỹ đổi mới sáng tạo Việt Nam, kêu gọi vốn từ các tổ chức quốc tế và áp dụng tiêu chí ESG trong xét chọn đầu tư; thúc đẩy tài chính xanh và công cụ thị trường, phát hành trái phiếu xanh, tín dụng xanh; thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm… cho doanh nghiệp xanh.

“Bên cạnh đó, kết nối hệ sinh thái doanh nghiệp là giải pháp quan trọng để đẩy mạnh hợp tác và chuyển giao công nghệ. Theo đó, cần tăng cường các mối liên kết giữa startup với doanh nghiệp lớn; cùng với đó thiết lập trung tâm hỗ trợ tại địa phương, tăng cường liên kết giữa nhà nước, viện nghiên cứu, doanh nghiệp, quỹ đầu tư...”, ông đề xuất.

Theo PGS.TS. Trương Ngọc Kiểm, Giám đốc Trung tâm Chuyển giao tri thức và Hỗ trợ khởi nghiệp (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, để khởi nghiệp thành công đã khó, khởi nghiệp xanh còn khó hơn nhiều do phải dung hòa lợi ích về kinh tế - xã hội với các lợi ích về môi trường để tạo nên sự phát triển bền vững. Do đó, doanh nghiệp cần xác định tầm nhìn, mục tiêu phát triển bền vững và phải được chia sẻ cho toàn bộ tổ chức, tạo sự đồng thuận cho tất cả các hành động của công ty và truyền cảm hứng đến các đối tượng liên quan. Đồng thời, phải tiếp tục “nghĩ lớn” và “dám đối mặt với thử thách, thất bại” để xây dựng, phát triển “ý tượng”, “sản phẩm” một cách chi tiết, khoa học, có tính thị trường và đáp ứng mục đích dài hạn cũng như những nhu cầu trong ngắn hạn.

Cùng với đó, các doanh nghiệp khởi nghiệp xanh cần phải quy tụ được những “hạt nhân” tốt, đồng thời thu hút công nghệ bổ sung, hợp tác với công ty, trường đại học/viện nghiên cứu để “lấp đầy” khoảng trồng về chuyên môn sâu. Các công ty cũng cần cùng hợp tác để đạt được mục đích chung. Đồng thời, kiến tạo môi trường làm việc lành mạnh, đề cao sáng tạo, trao quyền cho nhân viên ở tất cả các cấp, thực hiện tái cấu trúc tổ chức thường xuyên để đáp ứng nhu cầu kinh doanh đang thay đổi, PGS.TS. Trương Ngọc Kiểm đề xuất.