Kinh tế Nam Phi tiếp tục bất ổn

Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã dự báo nền kinh tế Nam Phi sẽ tăng trưởng 4% vào năm 2021 và tất cả các chỉ số cho đến nay đều cho thấy sự phục hồi mạnh hơn dự kiến từ cuộc suy thoái do Covid gây ra. GDP trong quý đầu tiên tăng 1,1% với mức tăng hàng năm là 4,6%, trong khi dữ liệu về tính di động và niềm tin kinh doanh tăng lên trong quý thứ hai cũng là nguyên nhân cho sự lạc quan.

Ảnh minh họa

Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng sự khởi đầu tốt đẹp trong đầu năm nay của nền kinh tế Nam Phi có thể sẽ bị hủy hoại bởi sự kết hợp của các biện pháp ngăn chặn Covid-19 mới và tình trạng bất ổn dân sự gần đây. Một làn sóng lây nhiễm thứ ba đã khiến Chính phủ phải thực thi các biện pháp phòng thủ nghiêm ngặt vào cuối tháng Sáu. Nhưng Tổng thống Cyril Ramaphosa vừa thông báo rằng mức cảnh báo sẽ được hạ xuống mức ba từ mức bốn, do các ca mắc mới hàng ngày hiện đã giảm liên tục so với mức cao nhất vào ngày 8/7.

Mặc dù vậy, nền kinh tế vẫn bị ảnh hưởng do một số biện pháp hạn chế hoạt động vẫn được áp dụng. Và tác động từ cuộc đóng cửa kéo dài gần một tháng gần đây đã được tăng thêm với các cuộc bạo loạn và cướp bóc khắp các trung tâm kinh tế Gauteng và KwaZulu-Natal để phản đối việc bắt giữ cựu Tổng thống Jacob Zuma. Ông này đã tự nộp mình cho Sở Cảnh sát Nam Phi vào ngày 7/7 sau khi bị kết án 15 tháng tù giam vì không xuất hiện trước cuộc điều tra về hành vi tham nhũng trong thời gian tại vị, từ năm 2009 đến 2018.

Sau khi triển khai quân đội, phần lớn tình trạng bất ổn đã lắng dịu trong những tuần gần đây. Mặc dù, thoạt nhìn thiệt hại kinh tế trong ngắn hạn có vẻ ít đáng lo ngại hơn so với dự tính ban đầu nhưng các nhà phân tích đang lo ngại về những tác động tiềm ẩn lâu dài hơn đối với nền kinh tế.

Ông Robert Besseling, Giám đốc điều hành của công ty tư vấn rủi ro chính trị Pangea-Risk cho biết, theo ước tính của các ngân hàng địa phương thì thương mại và sản xuất bán lẻ chiếm khoảng 20% tổng sản phẩm quốc nội, tương đương gần 70 tỷ USD; trong đó 14 tỷ USD có thể đã bị mất đi trong thời gian qua do khủng hoảng chính trị. Ngoài ra, không thể loại trừ viễn cảnh thiếu hụt nhiên liệu trong tương lai, vì 3 trong số các nhà máy lọc dầu của đất nước hiện đã đóng cửa, 2 nhà máy trong số đó vì lý do bảo trì, chỉ có một nhà máy lọc dầu ở tỉnh Free State còn hoạt động, trong khi tình trạng mua bán hoảng loạn đã gây áp lực lớn lên chuỗi cung ứng.

Do đó, tác động trung và dài hạn của tình trạng bất ổn đối với nền kinh tế dự kiến sẽ lớn hơn những hậu quả tức thì của bạo lực, điều này sẽ kéo giảm triển vọng phục hồi kinh tế và có khả năng thúc đẩy tỷ lệ tội phạm và bất ổn cao hơn.

Vụ bắt giữ cựu Tổng thống Zuma đã làm tăng thêm sự chia rẽ trong đảng ANC cầm quyền giữa những người trung thành với ông và nội các của người kế nhiệm ông là Tổng thống Ramaphosa. Ông Besseling cho rằng, để thực hiện chương trình nghị sự cải cách kinh tế đã hứa của mình, Tổng thống Ramaphosa sẽ phải nắm bắt cơ hội này để thanh trừng những người trung thành với Zuma khỏi đảng và cơ cấu quản trị của ông.

Hiện giờ, kinh tế khu vực KwaZulu-Natal và Gauteng, nơi có nhiều cơ sở kinh doanh đã bị đổ nát dự kiến sẽ mất nhiều năm để xây dựng lại, đóng góp một nửa GDP và gần một nửa dân số của đất nước. Tương tự là cảng Durban ở KwaZulu-Natal đóng vai trò như một cửa ngõ thương mại tới tiểu lục địa phía Nam và chiếm khoảng 70% hàng hóa nhập khẩu của Nam Phi.

Các nhà kinh tế ước tính rằng chi phí cho nền kinh tế quốc gia từ sự tàn phá do các cuộc biểu tình ủng hộ Zuma gây ra ước tính khoảng 50 tỷ rand (3,43 tỷ USD). Trong một báo cáo nghiên cứu vào tuần trước, NKC African Economics cảnh báo thêm những mối lo ngại lớn khác bao gồm sự gián đoạn thêm của chuỗi cung ứng do đại dịch gây ra, cùng với các mối đe dọa đối với an ninh lương thực.