Kinh tế số - Đường tới tương lai

	Chữ ký số từ xa: “Chìa khóa” phát triển kinh tế số
	Phát triển hạ tầng số hiện đại tiến gần hơn với xã hội số
	“Mở khóa” tiềm năng kinh tế số

Covid-19 - cú hích chuyển đổi số

Công nghệ, chuyển đổi số không chỉ là “liều thuốc” chữa lành các vết thương mà còn là đòn bẩy để nền kinh tế phục hồi và tăng trưởng.

Ông Nguyễn Hồng Lam - chủ thương hiệu ô mai Hồng Lam nhận định, chuyển đổi số như “sức mạnh mềm” giúp doanh nghiệp vượt “bão” dịch. Triển khai bán hàng trực tuyến cách đây 10 năm, nhưng trước đại dịch, thương mại điện tử chỉ chiếm 5-10% doanh số của bán lẻ tại Hồng Lam, thì đến khi đại dịch xảy ra, tỷ lệ đã được nâng lên tới 15% - 20%. Đặc biệt, công ty đã đẩy mạnh bán hàng trực tuyến xuyên biên giới với nhiều đối tác đến từ Úc, Đài Loan, Nhật Bản… Tháng cuối cùng của năm 2021, Hồng Lam sẽ có một container hàng đầu tiên xuất khẩu qua Mỹ. Việc đàm phán, ký kết hợp đồng với đối tác hoàn toàn qua môi trường mạng đã càng cho thấy sức mạnh của công nghệ trong đại dịch.

Ông Phạm Nam Long - Founder&CEO Abivin - một startup về phầm mềm quản lý vận tải cho biết, tình trạng thiếu container rỗng và những khó khăn trong lưu thông hàng hóa đã khiến nhiều doanh nghiệp nhận ra tầm quan trọng của việc ứng dụng công nghệ vào quản lý nguồn tài nguyên, điều hành, đảm bảo lưu thông công việc. Nhờ ứng dụng AI trong quản lý và tối ưu hóa chuỗi cung ứng mà các đối tác của Abivin vẫn chủ động được tuyến đường vận chuyển, chuỗi cung ứng không bị gián đoạn trong khi vẫn đảm bảo an toàn vì hạn chế được tối đa các tiếp xúc, đáp ứng điều kiện thay đổi liên tục của địa phương. Khách hàng chỉ cần ngồi trước máy tính hoặc mở điện thoại là có thể biết xe hàng của mình đang đi đến đâu, lộ trình đúng kế hoạch không, thời gian bao lâu... Chính vì vậy, tuy ảnh hưởng của đại dịch nhưng công ty vẫn tăng trưởng gấp 2-3 lần so với năm ngoái.

Những nỗ lực của từng doanh nghiệp đã tạo thành sức mạnh tổng thể giúp nền kinh tế số nước ta có những bước tiến dài từ đại dịch.

Theo báo cáo mới nhất do Google, Temasek và Bain & Co công bố, nền kinh tế số Việt Nam năm 2021 đạt khoảng 21 tỷ USD, tăng 31% so với năm 2020. Dự kiến vào năm 2025, quy mô nền kinh tế số sẽ đạt 57 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm đạt 29%.

Cơ sở để hãng nghiên cứu đưa ra dự báo này là việc Việt Nam đã có thêm tám triệu người tiêu dùng kỹ thuật số mới kể từ khi đại dịch bắt đầu, tính đến nửa đầu năm 2021. 55% trong số họ đến từ các khu vực không thuộc cấp thành thị. Chưa kể, 97% người tiêu dùng mới vẫn đang sử dụng dịch vụ và 99% có ý định tiếp tục sử dụng trong tương lai. Những người đã dùng các dịch vụ kỹ thuật số trước đại dịch đã sử dụng thêm trung bình bốn dịch vụ từ khi đại dịch xảy ra và mức độ hài lòng của hầu hết người dùng với các dịch vụ này đạt 83%.

Kết quả thống kê từ Bộ Thông tin và Truyền thông cũng cho thấy, trong năm 2021, chuyển đổi số quốc gia có những bước phát triển đột phá trên cả ba trụ cột là Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Trong đó tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến đủ điều kiện cung cấp mức độ bốn tăng từ 31% lên 96%. Ước tính tỷ trọng kinh tế số trong GDP tăng từ 8,2% lên 9,6%.

Trong lĩnh vực an toàn thông tin mạng, năm 2021, Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 25/194 quốc gia, vùng lãnh thổ; đứng thứ bảy trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương và thứ bốn trong khu vực Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á về chỉ số an toàn, an ninh mạng toàn cầu do Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU) xếp hạng. Số lượng thuê bao di động Việt Nam năm 2021 ước đạt 123,76 triệu thuê bao. Trong đó có 92,88 triệu thuê bao là smartphone, chiếm tỷ lệ 75%.

“Covid-19 là cú hích trăm năm cho chuyển đổi số. Chuyển đổi số đã len lỏi vào trong mọi ngõ ngách của cuộc sống, trở thành “chìa khoá” tăng trưởng của nhiều ngành kinh tế trong đại dịch”, ông Nguyễn Mạnh Hùng - Bộ trưởng Bộ TT&TT nhận định. Thương mại điện tử ở Việt Nam tăng trưởng khoảng 18% trong năm 2021 với khoảng 45 triệu người đã tham gia mua sắm trực tuyến.

Một lĩnh vực “nền móng” của kinh tế số là thanh toán số cũng đã ghi nhận sự tăng trưởng thần kỳ trong đại dịch với mức tăng trưởng trung bình trên 50% mỗi năm về số lương giao dịch và 30% về giá trị giao dịch.

Tiềm năng to lớn của Việt Nam

Đại hội lần thứ XIII của Đảng vừa qua đặc biệt nhấn mạnh chủ trương chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xác định chuyển đổi số là động lực phát triển kinh tế.

Cùng với đó, các văn kiện Đại hội xác định: Đến năm 2025, kinh tế số phải đạt khoảng 20% GDP, tốc độ tăng năng suất lao động xã hội đạt bình quân trên 6,5%/năm, đến năm 2030, kinh tế số đạt khoảng 30% GDP.

Những “tham vọng” này hoàn toàn có cơ sở khi Việt Nam được đánh giá đang có nhiều cơ hội để hưởng lợi từ nền kinh tế số. Theo kết quả từ báo cáo do AlphaBeta nghiên cứu phát hành, dân số trẻ, có học thức và am hiểu công nghệ tại Việt Nam chiếm 70% công dân dưới 35 tuổi; tỷ lệ biết đọc và viết ở nhóm 15-35 tuổi trên 98% (cao hơn tỷ lệ trung bình toàn cầu là 91%) và khoảng hơn 70% dân số sử dụng điện thoại thông minh. Đồng thời, Việt Nam có nền kinh tế internet tăng trưởng nhanh thứ hai Đông Nam Á. Bên cạnh đó, nước ta đặt mục tiêu triển khai thương mại 5G vào năm 2022, thúc đẩy người dân dùng smartphone và giảm số lượng điện thoại 2G còn dưới 5%. Cùng với thương mại điện tử, thanh toán không dùng tiền mặt cũng ngày càng phát triển.

Những quyết sách của Chính phủ cũng cho thấy sự chủ động, tích cực nhập cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và tỏ rõ quan điểm phát triển nền kinh tế nhanh, bền vững dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Việt Nam thuộc nhóm ít các nước trên thế giới sớm ban hành chiến lược chuyển đổi số quốc gia. Khuôn khổ pháp lý cũng có những bước tiến nhất định để tạo ra một không gian phát triển mới cho các doanh nghiệp, tạo động lực để doanh nghiệp phát triển các dịch vụ mới dựa trên nền tảng số.

Đặc biệt, vừa qua, NHNN đã chính thức cấp phép triển khai thí điểm dịch vụ Mobile Money trên phạm vi toàn quốc, giúp mọi người dân có thể thanh toán dịch vụ, hàng hóa có giá trị nhỏ chỉ thông qua một chiếc điện thoại “cục gạch” không cần kết nối internet và cũng không cần phải có tài khoản ngân hàng. Những ưu điểm vượt trội này giúp cho Mobile Money được kỳ vọng sẽ là lực đẩy quan trọng phát triển thanh toán số ở các vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa, những nơi chi nhánh ngân hàng, internet chưa phát triển mạnh.

Kinh tế số Việt Nam đã có những bước tiến mạnh mẽ trong đại dịch

Nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định, các cân đối lớn của nền kinh tế ngày càng được cải thiện, Nhà nước đang tích cực tập trung đầu tư nguồn vốn cho các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội trọng điểm, Việt Nam tiếp tục chủ động hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới với 15 FTA đã được ký kết… cũng được các chuyên gia đánh giá sẽ là nền tảng vững chắc để phát triển kinh tế số trong giai đoạn tới đây.

Tuy nhiên, bên cạnh những tiềm năng, nước ta phải đối mặt với một số rào cản trong khai thác lợi ích từ công nghệ số. Theo chuyên gia kinh tế PGS-TS. Đinh Trọng Thịnh, cơ sở hạ tầng phục vụ cho quá trình chuyển đổi số, tham gia vào cách mạng công nghiệp lần thứ tư của chúng ta vẫn còn hạn chế. Tốc độ, chất lượng hạ tầng công nghệ thông tin chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển Internet vạn vật, thành phố thông minh, phương tiện tự động, sản xuất thông minh…

Việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia còn chậm triển khai, việc kết nối, chia sẻ các cơ sở dữ liệu của cả khu vực công và tư còn nhiều bất cập. Bên cạnh đó, mức độ sẵn sàng và chủ động tham gia vào quá trình chuyển đổi số của doanh nghiệp trong nước còn thấp, năng lực tiếp cận, hấp thu công nghệ mới của các doanh nghiệp còn khiêm tốn. Đa số các doanh nghiệp, nhất là trong lĩnh vực sản xuất còn bị động trước những thay đổi do cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đem lại. Nguồn nhân lực khoa học công nghệ vẫn còn thiếu, đặc biệt là các nhà khoa học đầu ngành. Khung pháp lý vẫn còn có độ trễ so với tình hình thực tế, dẫn đến nhiều quy định chồng chéo, khiến kinh tế số phát triển chưa đúng với tiềm năng.

Rõ ràng, để có thể biến các tiềm năng trở thành động lực tăng trưởng trong nền kinh tế số, vẫn cần sự nỗ lực rất lớn từ phía Chính phủ, các bộ, ngành và toàn xã hội để có thể đưa nền kinh tế Việt Nam cất cao đôi cánh tiến tới hùng cường, thịnh vượng.