Luật hóa hoạt động kiểm tra tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi theo kế hoạch, nội dung do Ngân hàng Nhà nước giao

Luật BHTG hiện hành đã trao cho Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) quyền và nghĩa vụ theo dõi, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về BHTG. Thực tế hàng năm, BHTGVN xây dựng kế hoạch và thực hiện kiểm tra trực tiếp đối với khoảng 300 tổ chức tham gia BHTG. BHTGVN thực hiện theo dõi, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về BHTG, kiến nghị NHNN xử lý hành vi vi phạm quy định của pháp luật về BHTG. Nội dung kiểm tra gồm: (i) Việc thực hiện quy định về đề nghị cấp, cấp lại; niêm yết Chứng nhận tham gia BHTG; (ii) Việc tính và nộp phí BHTG; (iii) Việc nhận tiền gửi được bảo hiểm; (iv) Việc cung cấp thông tin về tiền gửi được bảo hiểm, các thông tin và báo cáo khác theo yêu cầu của BHTGVN.

Ngoài việc thực hiện kiểm tra đối với các tổ chức tham gia BHTG theo quy định tại Luật BHTG, ngày 12/3/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 06/CT-TTg, trong đó giao nhiệm vụ cho BHTGVN trong việc phối hợp tham gia, hỗ trợ chức năng kiểm tra, giám sát của NHNN đối với các QTDND. Bên cạnh đó, Chiến lược phát triển BHTG đến năm 2025, định hướng đến 2030 ban hành kèm theo Quyết định số 1660/QĐ-TTg ngày 30/12/2022 của Thủ tướng Chính phủ đề ra nhiệm vụ, giải pháp là nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật BHTG nội dung quy định về quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG trong việc hỗ trợ chức năng kiểm tra, giám sát của NHNN đối với QTDND.

Trên cơ sở chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, trong giai đoạn 2019-2025, NHNN đã thí điểm giao BHTGVN thực hiện kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về an toàn trong hoạt động ngân hàng đối với 354 QTDND. Nội dung gồm: (i) Kiểm tra hoạt động huy động tiền gửi tiết kiệm; (ii) Kiểm tra việc quản lý và sử dụng ấn chỉ quan trọng; (iii) Kiểm tra việc chấp hành quy định về các tỷ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động; (iv) Kiểm tra về hoạt động cho vay.

Theo đánh giá của NHNN, BHTGVN đã hoàn thành công tác kiểm tra đảm bảo nội dung và thời gian kiểm tra theo yêu cầu của NHNN. Qua công tác kiểm tra, BHTGVN đã phát hiện một số tổ chức tham gia BHTG còn tồn tại sai sót trong việc thực hiện các quy định của pháp luật về BHTG cũng như quy định của pháp luật, của NHNN liên quan đến công tác huy động tiền gửi được bảo hiểm, việc quản lý và sử dụng ấn chỉ quan trọng, từ đó chỉ rõ nguyên nhân và đưa ra những kiến nghị phù hợp với từng đối tượng kiểm tra cũng như NHNN để có biện pháp chấn chỉnh, khắc phục và xử lý kịp thời. Đồng thời, BHTGVN cũng phát hiện những bất hợp lý về cơ chế, chính sách để có những đề xuất, kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền chỉnh sửa, bổ sung cho phù hợp nhằm tăng cường công tác quản lý đối với các tổ chức tham gia BHTG, tạo điều kiện cho các tổ chức tham gia BHTG phát triển an toàn, lành mạnh.

Đây là cơ sở thực tiễn chứng minh BHTGVN có đủ năng lực để thực hiện nhiệm vụ kiểm tra được giao theo quy định tại Dự thảo Luật BHTG (sửa đổi).

Luật hóa hoạt động kiểm tra tổ chức tham gia BHTG theo kế hoạch, nội dung do NHNN giao

Sau 12 năm triển khai thực hiện, Luật BHTG đang được xem xét sửa đổi, bổ sung để chính sách BHTG thực sự đem lại hiệu quả, bảo vệ tốt quyền lợi của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các TCTD, bảo đảm sự phát triển an toàn và lành mạnh của hoạt động ngân hàng.

Ngoài việc quy định trách nhiệm theo dõi, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về BHTG theo quy định tại Luật BHTG năm 2012, dự thảo Luật BHTG (sửa đổi) đề xuất bổ sung các quyền và nghĩa vụ quan trọng cho tổ chức BHTG, trong đó có hoạt động kiểm tra tổ chức tham gia BHTG theo kế hoạch, nội dung do NHNN giao. Theo đó, dự thảo Luật BHTG (sửa đổi) đề xuất quy định về quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG: “Thực hiện kiểm tra tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi theo kế hoạch, nội dung do Ngân hàng Nhà nước giao”.

Việc sửa đổi, bổ sung quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG để đảm bảo tính thống nhất giữa quy định của Luật BHTG với các quy định pháp luật khác, phù hợp với chỉ đạo của cấp thẩm quyền, trong đó có việc tăng cường vai trò và giao nhiệm vụ cho BHTGVN trong việc phối hợp tham gia, hỗ trợ chức năng kiểm tra của NHNN đối với các tổ chức tham gia BHTG; đồng thời là cơ sở pháp lý cho hoạt động của BHTGVN phát huy được vai trò, vị thế của tổ chức BHTG.

Trong bối cảnh thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy, NHNN đã chuyển từ hệ thống 63 NHNN chi nhánh tại từng tỉnh, thành phố xuống còn 15 chi nhánh NHNN khu vực. Trong khi đó, đặc thù hoạt động của hệ thống TCTD phân tán tại nhiều địa bàn, quy mô hoạt động ngày càng lớn và tính chất phức tạp. Vì vậy, việc giao BHTGVN kiểm tra TCTD được đánh giá là giúp huy động thêm nguồn lực từ BHTGVN để hỗ trợ công tác thanh tra của NHNN và mang lại góc nhìn đa chiều trong đánh giá hoạt động của các TCTD. Chức năng kiểm tra của BHTGVN không phải là/không trùng lặp với hoạt động thanh tra của NHNN; nhằm thực hiện đúng chức năng của BHTGVN là góp phần đảm bảo sự phát triển an toàn của hệ thống các TCTD.

Theo các chuyên gia, quy định này đảm bảo phù hợp, không mâu thuẫn với chủ trương “Bảo đảm nguyên tắc chỉ thực hiện thanh tra, kiểm tra mỗi năm 1 lần đối với doanh nghiệp” quy định tại Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Với vai trò là cơ quan chủ trì, NHNN sẽ lập, phê duyệt kế hoạch kiểm tra để giao cho BHTGVN thực hiện; đảm bảo không trùng lắp, chồng chéo, không xảy ra tình trạng mỗi năm thanh tra/kiểm tra trên 01 lần đối với một TCTD.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy kiểm tra tại chỗ là hoạt động nghiệp vụ quan trọng của tổ chức BHTG. Theo khuyến nghị của Hiệp hội BHTG quốc tế (IADI), tổ chức BHTG là cơ quan chịu nhiều rủi ro (tổn thất quỹ BHTG) khi một ngân hàng đổ vỡ; do đó, việc tổ chức BHTG được giao trách nhiệm kiểm tra có thể giảm thiểu nguy cơ phải tiến hành chi trả, giảm tác động tiêu cực đến quỹ BHTG. Trên thế giới hiện có khoảng 40 tổ chức BHTG có chức năng kiểm tra tại chỗ (như Mỹ, Đài Loan, Hàn Quốc, Indonesia, Nhật Bản...).

Việc chính thức luật hóa hoạt động kiểm tra tổ chức tham gia BHTG theo kế hoạch, nội dung do NHNN giao mà BHTGVN đã và đang thực hiện là yêu cầu cần thiết và phù hợp với thực tiễn. Khi BHTGVN tham gia, hỗ trợ công tác kiểm tra, NHNN có thêm một kênh giám sát, đồng thời mang lại góc nhìn đa chiều trong đánh giá hoạt động của các TCTD. Cách tiếp cận này đảm bảo sự phối hợp, không chồng chéo: NHNN vẫn giữ vai trò chủ trì, xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra tổng thể; trên cơ sở đó, giao BHTGVN thực hiện những nội dung kiểm tra cụ thể hàng năm.