Ngân hàng thời AI: Tái thiết mô hình, tái tạo giá trị

AI chính là chìa khóa giải bài toán hiệu suất trong dài hạn

Theo TS. Nguyễn Minh Thảo - chuyên gia kinh tế, xu hướng này không chỉ là phản ứng mang tính thời điểm mà là chiến lược dài hơi, quyết định khả năng tồn tại và phát triển của các ngân hàng trong kỷ nguyên số.

“Khi tăng trưởng tín dụng không còn là con đường duy nhất để tăng lợi nhuận, các ngân hàng buộc phải tìm cách kiểm soát chi phí, tối ưu hóa quy trình. AI chính là chìa khóa giải bài toán hiệu suất trong dài hạn”, bà Thảo nhận định.

Kể từ năm 2024, AI đã chính thức bước ra khỏi các bản kế hoạch chiến lược để trở thành “từ khóa hành động” trong hầu hết các đại hội đồng cổ đông. Từ việc triển khai chatbot hỗ trợ khách hàng, nhận diện sinh trắc học, đến tự động phê duyệt tín dụng và quản trị dữ liệu, các ngân hàng lớn như: VPBank, MBBank, Techcombank hay BIDV đang đầu tư mạnh tay vào hệ sinh thái công nghệ.

Ví dụ, MBBank với mô hình SmartBank là hệ thống giao dịch tự động 24/7 tích hợp công nghệ nhận diện khuôn mặt và xử lý dữ liệu OCR - đã chứng minh năng lực xử lý hàng triệu giao dịch/ngày với chi phí cận biên cực thấp. VPBank thì đẩy mạnh chatbot tích hợp Generative AI, đồng thời xây dựng trung tâm dữ liệu hợp nhất nhằm phục vụ các mô hình học máy.

“Điểm đáng chú ý là việc đầu tư vào AI không còn là ‘thử nghiệm’, mà trở thành một trụ cột chiến lược giúp ngân hàng vận hành như một fintech nội tại, nơi công nghệ được ‘dệt’ vào từng mắt xích vận hành”, chuyên gia kinh tế Trần Quốc Anh phân tích.

Một hệ quả tất yếu của cuộc chuyển đổi công nghệ là tái cấu trúc nhân sự. Hàng loạt ngân hàng đã và đang tinh giản các vị trí văn phòng truyền thống như nhập liệu, xử lý hồ sơ… và chuyển hướng tuyển dụng mạnh mẽ sang các vị trí kỹ sư phần mềm, chuyên gia dữ liệu, phát triển AI và kinh doanh số.

Theo thống kê, riêng trong quý IV/2024, NIM của nhiều ngân hàng đã tụt xuống dưới mức 3,4% là mức thấp nhất trong nhiều năm trở lại đây. Đây chính là động lực khiến các ngân hàng buộc phải “lột xác” trong mô hình tổ chức, từ giảm chi phí nhân sự đến xây dựng đội ngũ nhân lực mang tư duy công nghệ.

“Chuyển đổi số không chỉ đơn thuần là đầu tư máy móc, phần mềm. Cái lõi chính là con người. Mô hình hybrid (làm việc kết hợp) - nơi con người và AI làm việc cùng nhau sẽ trở thành chuẩn mới trong ngành tài chính”, bà Nguyễn Minh Thảo nhấn mạnh.

Tháng 5/2025, VietinBank đã gây bất ngờ khi tuyên bố đóng cửa tới 32 phòng giao dịch chỉ trong hơn hai tháng. Theo Chủ tịch HĐQT Trần Minh Bình, ngân hàng đang thử nghiệm trung tâm dịch vụ khách hàng ứng dụng AI là nơi có thể thay thế tới 70% nhân sự vận hành truyền thống.

“Chúng tôi không chỉ là cắt giảm. Chúng tôi đang định hình lại toàn bộ trải nghiệm khách hàng, tiến tới mô hình ngân hàng số với khả năng phục vụ tiện lợi, an toàn và cá nhân hóa”, ông Bình khẳng định.

Tương tự, TPBank được mệnh danh là ngân hàng “thuần số” đã mạnh tay cắt giảm tới 500 nhân sự trong năm 2024 nhờ vào việc ứng dụng sâu các công nghệ tự động hóa, chấm điểm tín dụng bằng AI và hệ thống chăm sóc khách hàng thông minh.

Dù các khoản đầu tư vào công nghệ có thể gây áp lực lên lợi nhuận ngắn hạn, nhưng về trung và dài hạn, đây lại là yếu tố sống còn giúp ngân hàng cải thiện tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE).

Đại diện các đơn vị trình bày giải pháp chuyển đổi số trong lĩnh vực ngân hàng

Việc ứng dụng AI không chỉ giảm chi phí vận hành trực tiếp mà còn giúp mở rộng quy mô mà không cần tương ứng tăng nhân sự. Các ngân hàng cũng đang từng bước giảm phụ thuộc vào bên thứ ba bằng cách xây dựng đội ngũ phát triển nội bộ - giúp tăng tính chủ động và linh hoạt khi thị trường biến động.

“Khả năng kiểm soát chi phí thông qua AI sẽ là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của ngân hàng trong 5 năm tới. Những ngân hàng không bắt kịp xu hướng này có nguy cơ bị bỏ lại phía sau”, chuyên gia Trần Quốc Anh cảnh báo.

Tuy nhiên, theo nhiều lãnh đạo ngân hàng, hành trình công nghệ không hề đơn giản. Vấn đề quản trị dữ liệu, đảm bảo bảo mật và xây dựng đội ngũ nhân sự công nghệ chất lượng cao vẫn là bài toán lớn.

“AI có thể thay thế nhiều khâu, nhưng không phải tất cả. Đặc biệt trong các lĩnh vực như thẩm định tín dụng, định giá tài sản, nơi yêu cầu sự tuân thủ pháp lý và độ chính xác tuyệt đối, vai trò của con người vẫn rất lớn”, bà Nguyễn Minh Thảo lưu ý.

Tuy nhiên, sự thận trọng này cũng cho thấy ngành ngân hàng đang đi đúng hướng: không chạy theo trào lưu, mà từng bước xây dựng nền móng công nghệ một cách bài bản, từ hạ tầng dữ liệu đến mô hình vận hành.

Ngành ngân hàng Việt Nam đang trong quá trình tái thiết từ gốc rễ - một cuộc đại tu công nghệ không chỉ thay đổi cách thức vận hành, mà còn định hình lại vai trò con người, hệ thống quản trị và chiến lược phát triển dài hạn.

Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu và biến động kinh tế ngày càng phức tạp, những ngân hàng biết chủ động đầu tư vào công nghệ, tối ưu chi phí và định hình lại mô hình vận hành mới là những tổ chức có thể vươn lên mạnh mẽ và bền vững trong kỷ nguyên số.