Nông dân lao đao vì "giun tặc" lộng hành

Lực lượng chức năng thu giữ các máy kích điện của "giun tặc"

Mất ăn mất ngủ vì “giun tặc”

Đầu tư và chăm sóc vườn cam có diện tích 1,8ha trị giá gần 4 tỷ đồng tại huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình, những ngày này chị Vũ Thị Hạnh không giấu được vẻ lo lắng trước nguy cơ mất trắng vườn cam vì "giun tặc".

Chị Hạnh cho biết, chị phải đầu tư thêm hơn một trăm triệu đồng tiền mua lưới B40, chiều cao 1,8 mét, cọc bê tông, cắm chông trong vườn, rào dậu xung quanh và cắt cử người trong gia đình trông 24/24h. Tuy nhiên, mọi biện pháp để ngăn chặn xem ra vẫn không ăn thua. "Giun tặc" dùng nguồn điện 4.500V, chỉ cần dí kích xuống giun bò lên một lúc là chết, cỏ xung quanh gốc cây chết trắng, rễ cam cũng chết như bị dội nước sôi.

Chỉ tính riêng tại huyện Cao Phong - vùng chuyên canh cam lớn của tỉnh Hòa Bình, trong 6 tháng đầu năm 2023 tình trạng dùng máy kích điện để đánh bắt giun đất trên địa bàn huyện tiếp tục tái diễn làm ảnh hưởng xấu đến môi trường sinh thái và sản xuất nông nghiệp. Theo đó, huyện đã xảy ra 19 vụ, 20 đối tượng (18 đối tượng ngoài huyện, 2 đối tượng trong huyện); thu giữ 18 máy kích điện. Tính chung từ năm 2019 đến nay đã xảy ra 36 vụ, 40 đối tượng (31 đối tượng ngoài huyện, 9 đối tượng trong huyện); thu giữ 38 máy kích điện.

Đáng chú ý, anh Nguyễn Anh Tuân, chủ vườn cam rộng 3ha ở xã Thu Phong còn cho biết, mấy ngày mưa gần đây mặc dù đã có công văn từ UBND tỉnh nhưng nạn kích giun diễn biến mạnh hơn, mưa ẩm đất dẫn điện nên kích được nhiều hơn, lò sấy giun hoạt động tràn lan. Ngay vườn cam 3,5 ha của anh cũng bị kích giun 2 năm trước khiến 1 nửa vườn bị khô hết cành, chết cây, rụng hết trái, những quả còn sót không đạt chất lượng, thiệt hại số tiền hơn 3 tỷ đồng.

"Giun tặc" lộng hành vì nguồn thu từ hành vi này đang khá cao. Theo lời khai của một hộ có lò sấy giun tại xóm Đồng Mới, xã Dũng Phong với cơ quan công an, trung bình mỗi ngày sử dụng kích điện sẽ đánh bắt được khoảng 40kg giun tươi, với giá dao động từ 35.000 – 40.000 đồng/kg tùy loại giun. Khoảng 12kg giun tươi sau khi sấy sẽ thu được 1 kg giun khô và được bán với giá 600.000 – 700.000 đồng/kg cho các đầu mối. Đây là mức thu nhập không hề nhỏ đối với người nông dân ở vùng cao.

Lý giải nguyên nhân "giun tặc" lựa chọn các vùng trồng cam để hoành hành, một chuyên gia phân tích, để cam cho sản lượng cao và chất lượng tốt, người trồng cam phải đầu tư, sử dụng phân chuồng làm đất đai phì nhiêu trong hàng chục năm để có số lượng giun đất nhiều như hiện tại. Hoạt động của giun trong đất mang lại nhiều lợi ích như nâng cao khả năng cung cấp chất dinh dưỡng, làm đất tơi xốp và tăng độ phì nhiêu của đất, giúp cấu trúc đất ổn định. Việc kích giun gây chết vi sinh vật trong đất, tiêu diệt hết giun và hỏng hết rễ tơ, rễ tôm khiến cây cam yếu, vàng lá thối rễ, bệnh greening (bệnh vàng lá gân xanh).

Chưa có chế tài xử lý cụ thể

Để ngăn chặn hành vi này, ông Nguyễn Khắc Long, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường, tỉnh Hòa Bình cho biết, vừa ký văn bản về việc ngăn chặn, xử lý tình trạng khai thác giun đất trái phép trên địa bàn tỉnh Hoà Bình.

Văn bản nêu rõ việc nhận diện các hành vi hủy hoại đất, hành vi gây ô nhiễm môi trường do việc thu bắt giun đất, sơ chế, sấy giun đất gây ra (như dùng hóa chất, dùng kích điện...). Hiện hành vi khai thác giun đất chưa có quy định cụ thể cũng như chế tài xử lý đối với hành vi dùng kích điện khai thác giun đất.

Dưới góc độ pháp lý, một luật sư khẳng định, hành vi dùng kích điện để đánh bắt giun đất tự phát là hành vi vi phạm pháp luật, hủy hoại đất. Tùy vào mức độ vi phạm và hậu quả xảy ra mà người dùng xung kích điện để đánh bắt giun tự phát có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Ngoài ra, các máy xung kích điện để bắt giun phần lớn có nguồn gốc sản xuất từ nước ngoài, bởi vậy cơ quan chức năng cần làm rõ đơn vị nhập khẩu, bán các loại máy này có thực hiện thủ tục nhập khẩu, kê khai, nộp thuế theo đúng quy định pháp luật hay không. Trường hợp có hành vi vi phạm quy định về nhập khẩu, kinh doanh trái phép, tùy vào tính chất mức độ có thể bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự với chế tài nghiêm khắc.

Bên cạnh đó, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hòa Bình đề nghị UBND các huyện, thành phố và các lực lượng chức năng tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là những người trực tiếp có hoạt động kích giun đất, các cơ sở, hộ gia đình sơ chế, thu mua, buôn bán giun đất; khuyến khích người dân tích cực phát giác, thông báo cho lực lượng chức năng khi phát hiện hoạt động kích điện, sơ chế giun trái phép để có biện pháp xử lý vi phạm; tổ chức kiểm tra (thường xuyên và đột xuất) đối với các cơ sở thu gom, sơ chế, mua bán giun đất, kịp thời phát hiện những cơ sở hoạt động chui, không có đầy đủ hồ sơ pháp lý, xử lý nghiêm theo quy định; tiến hành kiểm tra, rà soát, phát hiện, ngăn chặn đồng thời xử lý nghiêm, kịp thời các đối tượng có hành vi bắt giun bằng kích điện gây suy giảm chất lượng đất...

Còn theo chia sẻ của nhiều nông dân, chừng nào lò sấy giun còn đỏ lửa, các đầu nậu tiếp tục thu mua thì "giun tặc" vẫn sẽ tiếp tục lộng lành. Do đó, người dân rất mong muốn lực lượng chức năng vào cuộc tích cực hơn nữa để đấu tranh, ngăn chặn nạn kích giun.

Ngoài ra, TS. Nguyễn Hồng Yến, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Hòa Bình đề xuất, giá bán giun đất đắt và nếu nó có cung - cầu thực sự thì nên đưa thành vật nuôi thông thường giống như giun quế. Tức là phải nhân nuôi được loài này, coi chúng như những loài sinh vật nuôi khác, sẽ là giải pháp lâu dài, bền vững và hạ giá thành, qua đó góp phần hạn chế được hành vi kích điện để khai thác giun đất tự nhiên như hiện nay.