Phân bổ ngân sách 2021-2025 và năm 2022: Cần có trọng tâm, trọng điểm
Thẩm tra Tờ trình của Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách (Ủy ban Thường vụ Quốc hội) Nguyễn Phú Cường cho biết, Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội phân bổ 100.000 tỷ đồng vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 cho các bộ, ngành, địa phương.
Đa số ý kiến Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng, việc Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội phân bổ vốn đầu tư công mà không đề cập đến phân bổ vốn sự nghiệp trung hạn là đúng quy định của Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách nhà nước.
Trong thực tiễn đã và đang thực hiện đúng quy định phân bổ vốn sự nghiệp (thuộc chi thường xuyên) trong dự toán ngân sách nhà nước hàng năm và xem xét kế hoạch ngân sách 3 năm (cuốn chiếu). Vì vậy, nhất trí với Tờ trình của Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội phân bổ vốn 100.000 tỷ đồng vốn Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 cho các bộ, ngành, địa phương làm cơ sở cho việc phân bổ dự toán đầu tư công hàng năm của 3 chương trình mục tiêu quốc gia.
Ảnh minh họa |
Cần đầu tư có trọng tâm, trọng điểm
Về một số nội dung phân bổ cụ thể, ông Cường cho biết, Quốc hội đã quyết nghị về mức bố trí vốn đầu tư phát triển để thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 là 100.000 tỷ đồng. Tại Tờ trình này, Chính phủ đề nghị phân bổ 95.000 tỷ đồng, chưa phân bổ 5.000 tỷ đồng đối với một số nhiệm vụ, đề án, chương trình chuyên đề chưa được phê duyệt.
Đối với chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (50.000 tỷ đồng), trong đó dự kiến phân bổ 47.057,816 tỷ đồng cho các địa phương, Ủy ban Tài chính - Ngân sách thấy rằng dự kiến phân bổ được căn cứ trên tiêu chí, định mức đã được quy định tại Quyết định số 39/2021/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và đã được thuyết minh cụ thể kèm theo các phụ lục tại Tờ trình của Chính phủ. Vì vậy, cơ bản nhất trí với Tờ trình của Chính phủ, song đề nghị cần rà soát, tuân thủ nguyên tắc theo quy định của Nghị quyết số 120: “Đầu tư có trọng tâm, trọng điểm và bền vững, tập trung cho các xã, thôn, bản khó khăn nhất, giải quyết các vấn đề bức xúc, cấp bách nhất; ưu tiên hỗ trợ hộ nghèo, các nhóm dân tộc thiểu số khó khăn nhất”; “Tập trung nguồn lực đầu tư để giải quyết các vấn đề bức thiết của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi”.
Đối với dự kiến phân bổ 2.942,139 tỷ đồng cho các bộ, cơ quan Trung ương, Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng Chính phủ dự kiến phân bổ cho một số nhiệm vụ của các cơ quan Trung ương nhưng chưa báo cáo, thuyết minh, làm rõ về sự cần thiết, tính chất của từng nhiệm vụ cũng như các nguyên tắc, tiêu chí cụ thể. Trong khi, việc phân bổ cho các nhiệm vụ này sẽ làm giảm nguồn lực hỗ trợ trực tiếp cho các đối tượng thụ hưởng của chương trình; một số nội dung thuộc nhiệm vụ thường xuyên, hằng năm của các bộ, ngành nhưng vẫn bố trí vốn từ chương trình mục tiêu quốc gia là chưa thực sự phù hợp. Do đó, Ủy ban Tài chính - Ngân sách đề nghị Chính phủ thuyết minh, làm rõ tiêu chí, căn cứ bố trí vốn để thực hiện các nhiệm vụ này; chỉ bố trí vốn cho các nhiệm vụ thực sự cần thiết, phục vụ trực tiếp cho quản lý, thực hiện chương trình.
Đối với chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững (18.000 tỷ đồng), trong đó phân bổ cho Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội 96 tỷ đồng để xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về lao động và đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị công nghệ thông tin, đa số ý kiến trong Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng theo quy định tại khoản 4, Điều 1 của Nghị quyết 24, việc phân bổ vốn cần tập trung nguồn lực cho các địa phương và đảm bảo đúng nguyên tắc: “Đầu tư có trọng tâm, trọng điểm và bền vững, trọng tâm là các huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo....”. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu lao động mang tính tổng thể, vì vậy đề nghị cân nhắc không bố trí vốn từ chương trình mục tiêu quốc gia để thực hiện nội dung này.
Số còn lại, Chính phủ dự kiến bố trí 17.904 tỷ đồng cho các địa phương để thực hiện các nội dung thuộc dự án 1 (Giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt) và dự án 4 (Đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, phục vụ sản xuất, đời sống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và các đơn vị sự nghiệp công lập của lĩnh vực dân tộc). Tuy nhiên, Chính phủ chưa làm rõ nguyên nhân vì sao chỉ tập trung bố trí cho dự án 1 và dự án 4 mà không dành nguồn để bố trí đối với dự án 2, 3, 5, 6 và 7 của chương trình trong khi Quyết định của Thủ tướng Chính phủ đã quy định rõ về tiêu chí, định mức xác định điểm số của các dự án này.
Đối với chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng phương án phân bổ vốn mà Chính phủ trình cơ bản đã bám sát tiêu chí, nguyên tắc theo quy định. Do vậy, nhất trí với phương án Chính phủ trình, tuy nhiên đề nghị ưu tiên nguồn lực cho các xã, các huyện chưa đạt chuẩn nông thôn mới, nhất là các xã an toàn khu, xã đạt dưới 15 tiêu chí; hỗ trợ các xã đã đạt chuẩn nông thôn mới tiếp tục hoàn thiện các tiêu chí nông thôn mới đã đạt chuẩn nhưng chỉ tiêu vẫn còn thấp để nâng cao chất lượng các tiêu chí và bảo đảm bền vững.
Về phân bổ vốn ngân sách Trung ương năm 2022, cơ quan thẩm tra cho biết tổng nguồn vốn năm 2022 của 3 chương trình mục tiêu quốc gia là 34.049 tỷ đồng. Chính phủ đề xuất chỉ phân bổ 33.384 tỷ đồng kế hoạch vốn ngân sách Trung ương năm 2022, còn lại 665 tỷ đồng giao Chính phủ quyết định.
Đa số ý kiến Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng đến nay, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi; Quyết định nguyên tắc tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách Trung ương thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia của từng chương trình nên đã đủ cơ sở pháp lý để phân bổ vốn theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công. Do vậy, nhất trí với phương án phân bổ vốn mà Chính phủ trình; đồng thời đề nghị Chính phủ xây dựng phương án phân bổ toàn bộ số vốn kế hoạch năm 2022 của 3 chương trình mục tiêu quốc gia (665 tỷ đồng) và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định theo đúng quy định tại Nghị quyết của Quốc hội.
Chính vì vậy, về phân bổ vốn ngân sách Trung ương trung hạn giai đoạn 2021-2025, Ủy ban Tài chính - Ngân sách đề nghị Chính phủ giải trình, làm rõ ý kiến thẩm tra của Ủy ban Tài chính - Ngân sách về việc phân bổ kế hoạch trung hạn 95.000 tỷ đồng (mục III) cho các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương thực hiện các nội dung, nhiệm vụ thuộc 3 chương trình mục tiêu quốc gia đã đủ thủ tục, cơ sở để triển khai tổ chức thực hiện theo quy định.
Đối với số chưa phân bổ 5.000 tỷ đồng vốn đầu tư phát triển (gồm 2.000 tỷ đồng của chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và 3.000 tỷ đồng của chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới), đề nghị Chính phủ hoàn thiện cơ sở pháp lý để sớm trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định.
Về phân bổ vốn ngân sách Trung ương năm 2022, Ủy ban Tài chính - Ngân sách đề nghị Chính phủ xây dựng phương án phân bổ toàn bộ số vốn 34.049 tỷ đồng cho các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương. Đối với các nhiệm vụ, đề án cụ thể tại thời điểm hiện nay chưa hoàn thiện về cơ sở pháp lý, đề nghị bố trí nguồn lực trong các năm sau để thực hiện.
Chưa phân bổ 2.942 tỷ đồng cho các bộ, cơ quan trung ương
Thảo luận Tờ trình của Chính phủ về dự kiến phương án phân bổ ngân sách trung ương giai đoạn 2021-2025 và năm 2022 cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia: Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; Giảm nghèo bền vững; và Xây dựng nông thôn mới, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị, không thể biến kinh phí của các chương trình mục tiêu quốc gia thành những chi phí đầu tư công của các bộ, ngành, địa phương. Tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng thống nhất chưa phân bổ 2.942 tỷ đồng cho các bộ, cơ quan trung ương thực hiện 03 chương trình mục tiêu quốc gia.
Kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải yêu cầu Chính phủ rút kinh nghiệm giải trình báo cáo rõ Quốc hội về nguyên nhân chủ quan khách quan trách nhiệm cơ quan tổ chức trong việc phân bổ chậm vốn cho 3 chương trình mục tiêu quốc gia. Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ báo cáo Quốc hội đưa vào Chương trình giám sát năm 2023. Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất chủ trương phân bổ vốn ngân sách Trung ương trong giai đoạn 2021-2025, và 2022 thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia. Chính phủ cần tiếp thu ý kiến tại phiên họp và cơ quan thẩm tra để hoàn thiện phương án phân bổ vốn, việc phân bổ vốn phải đảm bảo điều kiện thứ tự ưu tiên theo quy định của Luật Đầu tư công, Luật Ngân sách nhà nước, các nghị quyết của Quốc hội về phê duyệt chủ trương chương trình mục tiêu quốc gia 2021-2025 trọng tâm trọng điểm, không trùng lặp, đảm bảo cơ cấu chi thường xuyên trong cơ cấu vốn ngân sách của từng chương trình đã được quyết nghị tại các nghị quyết của Quốc hội.
Với phương án phân bổ vốn ngân sách Trung ương giai đoạn 2021-2025 cho 3 chương trình, Chính phủ chịu trách nhiệm phương án phân bổ vốn theo đúng nguyên tắc. Việc phân bổ vốn cho các bộ cơ quan trung ương cần rà soát lại tránh trùng lắp với nhiệm vụ chi thường xuyên, cần nguyên tắc điều kiện, thuyết minh rõ để bố trí chương trình quốc gia về phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc miền núi đề nghị rà soát để đầu tư có trọng tâm, trọng điểm và bền vững, tập trung cho các xã thôn, bản khó khăn nhất, giải quyết vấn đề cấp bách ưu tiên hỗ trợ hộ nghèo, các nhóm dân tộc, người có công với cách mạng. Tập trung phân bổ chủ yếu cho địa phương, không phân bổ cho bộ ngành, các nhiệm vụ chi thường xuyên đưa vào vốn đầu tư công hoặc các chương trình khác.
Đối với vốn 5.000 tỷ đồng chưa phân bổ cho các bộ ngành địa phương, Chính phủ cần sớm hoàn thiện căn cứ, cơ sở pháp lý phương án phân bổ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét cho ý kiến. Đối với vốn phân bổ ngân sách Trung ương năm 2022 cho các bộ, cơ quan trung ương cho các chương trình mục tiêu quốc gia đề nghị rà soát phân bổ toàn bộ số vốn được Quốc hội quyết định đối với 3 chương trình mục tiêu quốc gia 34.000 tỷ đồng đúng nguyên tắc đảm bảo đầy đủ đúng đối tượng.
“Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Ủy ban Tài chính - Ngân sách phối hợp với Ủy ban Pháp luật, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và các cơ quan rà soát các dự án để xác định vốn phân bổ cho từng bộ, các cơ quan trung ương và địa phương có báo cáo, và hoàn chỉnh báo cáo dự thảo nghị quyết xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội bằng văn bản và trình Chủ tịch Quốc hội quyết định. Hôm nay Ủy ban Thường vụ Quốc hội không biểu quyết vấn đề này vì nhiều vấn đề chưa rõ nên xin Thường vụ Quốc hội cho thống nhất về các nguyên tắc để các cơ quan và Chính phủ triển khai”, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải kết luận.