Sàn giao dịch hàng hóa khởi sắc

Gần 40 loại hàng hóa bán qua sàn

Theo Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV), trong năm 2021 tổng khối lượng giao dịch hàng hóa qua MXV đạt khoảng 739.000 tỷ đồng. Trung bình mỗi tháng giá trị giao dịch đạt khoảng 67.000 tỷ đồng và mỗi phiên giao dịch có khoảng 3.500 tỷ đồng hàng hóa được mua bán. Tính đến cuối năm 2021, MXV đã niêm yết giao dịch 38 loại sản phẩm hàng hóa thuộc các nhóm: nông sản (ngô, đậu tương, lúa mì, gạo… ), nguyên liệu công nghiệp chế biến (cà phê, cao su, đường, bông…), kim loại (đồng, quặng sắt, bạch kim…), năng lượng (dầu thô WTI, khí tự nhiên, xăng…). Trong số này có 36 mặt hàng phát sinh giao dịch.

Ông Nguyễn Nam Hải - Tổng giám đốc CTCP Giám định cà phê và Hàng hóa xuất nhập khẩu (Cafecontrol) cho biết, hiện nay nhu cầu bán hàng thông qua sở giao dịch tập trung đang ngày càng lớn đối với các doanh nghiệp ngành nông sản. Riêng đối với mặt hàng cà phê, giá trị giao dịch thông qua MXV đã đạt khoảng 500 tỷ đồng/ngày. Mặc dù con số này chưa lớn so với tổng giá trị xuất khẩu cà phê của Việt Nam, tuy nhiên trong năm qua MXV đã hỗ trợ khá tích cực cho doanh nghiệp nhờ việc áp dụng các công cụ quản trị rủi ro, bảo hiểm giá và đưa vào giao dịch hợp đồng chênh lệch giá tương lai (Future Spread) đối với mặt hàng cà phê.

Nhu cầu đưa nông sản lên sàn giao dịch hàng hóa đang tăng mạnh

Về khía cạnh kết nối, ông Nguyễn Ngọc Quỳnh - Phó tổng giám đốc MXV cho biết, hiện MXV đã kết nối khoảng 16.000 tài khoản giao dịch là các doanh nghiệp thành viên các ngành nghề tại Việt Nam. MXV cũng đã kết nối trực tiếp với các sàn giao dịch lớn trên thế giới như: CME, CBOT, LME, TOCOM, có thể thực hiện tất cả các nghiệp vụ giao dịch, thanh toán bù trừ, kiểm định, vận chuyển hàng hóa và chuyển giao thanh khoản… giảm thiểu tối đa rủi ro cho cả người mua lẫn người bán.

Nhiều chuyên gia lĩnh vực chứng khoán cho rằng, hiện nay kênh thương mại qua sàn giao dịch tập trung đã bắt đầu hấp dẫn nhà đầu tư trong nước và quốc tế. So với chứng khoán, nhiều sản phẩm giao dịch trên thị trường hàng hóa tập trung như hợp đồng quyền chọn, hợp đồng kỳ hạn… thậm chí còn có thể kiếm lợi nhuận cao hơn vì thế quy mô các giao dịch đang ngày càng được nâng lên.

“Năm 2021 vừa qua, với việc MXV niêm yết giao dịch thêm hai sản phẩm liên thông với Sở Giao dịch Hàng hóa Chicago, bao gồm gạo thô (ZRE) và lúa mì Kansas (KWE) đã khiến số lượng giao dịch tăng lên rõ rệt do sản phẩm lúa mì Kansas rất được các nhà đầu tư thế giới quan tâm, trong khi gạo thô là sản phẩm Việt Nam có thế mạnh, các doanh nghiệp có thể tham khảo giá trên MXV để quyết định giá và thời điểm xuất khẩu, nhập khẩu”, ông Nguyễn Ngọc Quỳnh nhận định.

“Mở cửa” để thu hút nhà đầu tư

Theo nhận định của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) với sự khởi sắc của hoạt động mua bán thông qua MXV, trong thời gian tới các điều kiện tham gia giao dịch trên sàn hàng hóa cần tiếp tục được cởi mở. Theo đó, Chính phủ cần sửa đổi Nghị định 51/2018/NĐ-CP, cho phép cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước được giao dịch trực tiếp mua bán hàng hóa qua MXV để tạo thế chủ động, kéo giá hàng hóa Việt Nam tiệm cận với mặt bằng giá thế giới, tránh tình trạng “được mùa mất giá”.

Khảo sát của VCCI cho thấy, từ cuối năm 2020 đến 2021, do ảnh hưởng từ dịch bệnh Covid-19 và đứt gãy chuỗi cung ứng, nhóm các doanh nghiệp bán buôn, bán lẻ, doanh nghiệp chế biến, trồng trọt, chăn nuôi đang khá chủ động trong việc chuyển đối số, thích ứng với các hoạt động thương mại điện tử. Vì thế, nếu các quy định tham gia vào sở giao dịch hàng hóa cởi mở hơn sẽ có hàng chục nghìn doanh nghiệp có nhu cầu mua bán hàng hóa thông qua các sàn giao dịch cụ thể.

Đồng quan điểm, ông Phan Minh Thông - Chủ tịch Phúc Sinh Group cho rằng, mặc dù hiện nay MXV thực hiện khá tốt mục tiêu cung cấp các công cụ phái sinh thông qua các hợp đồng tương lai hàng hóa cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, trên thực tế các hình thức thanh toán theo quy định, hay hình thức thực hiện giao nhận hàng hóa vật chất hiện vẫn đang được áp dụng hạn chế cho một số hợp đồng tương lai, chưa tiệm cận thông lệ quốc tế. Việc phối hợp giữa Bộ Công Thương, Bộ Tài chính và NHNN để hoàn thiện khung pháp lý đối với giao dịch hàng thực và hàng phái sinh trên sàn cũng còn khá hạn chế. Vì thế doanh nghiệp vẫn lúng túng khi triển khai mua bán thông qua các sàn giao dịch.

Để hoàn thiện hoạt động của Sở giao dịch hàng hóa tập trung MXV, giới chuyên gia cho rằng, cần xem thị trường giao dịch hàng hóa tương tự như các sàn giao dịch hàng hóa quốc tế đã có thâm niên. Đồng thời, xây dựng nền tảng ứng dụng (platform) công nghệ chuẩn và tiện lợi giúp người mua và người bán có thể dễ dàng giao dịch. Bên cạnh đó, sở giao dịch hàng hóa tập trung cần tạo lập các quy định về đối ứng với hàng thật; xây dựng, áp dụng các chuẩn mực về kho bãi để người kinh doanh yên tâm gửi hàng và chốt trên sở giao dịch.

Tương tự, đại diện VCCI cũng cho rằng, các quy định pháp lý liên quan đến hoạt động mua bán hàng hóa qua sở giao dịch hàng hóa của nhà đầu tư nước ngoài hiện nay chưa rõ ràng. Chẳng hạn, pháp luật về đầu tư chưa đưa ra mô tả về loại hình đầu tư, hình thức, trình tự, thủ tục đầu tư; pháp luật về ngoại hối chưa có hướng dẫn trong vấn đề thanh toán, quản lý dòng tiền, tài sản, chuyển lợi nhuận ra nước ngoài đối với lĩnh vực hàng hóa phái sinh. Vì vậy, hiện vẫn chưa có nhà đầu tư nước ngoài nào mở tài khoản và giao dịch trên MXV.

Bên cạnh đó, vấn đề thuế, phí, lệ phí chưa có quy định rõ ràng. Mức xử lý vi phạm đối với các sai phạm trên sở giao dịch hàng hóa vẫn tương đối thấp, tối đa chỉ 50 triệu đồng, chưa tương xứng với quy mô của sở giao dịch hàng hoá…

“Nếu thống nhất được các quy định pháp luật trong lĩnh vực cung ứng sản phẩm phái sinh hàng hóa, đồng thời cho phép nhà đầu tư nước ngoài được mở tài khoản, giao dịch trên MXV thì sẽ thu hút đáng kể dòng vốn từ nước ngoài đầu tư vào các loại hình sản phẩm phái sinh hàng hóa”, VCCI nhận định.