Tái cấu trúc thị trường viễn thông: Được & mất

Quy hoạch phát triển viễn thông quốc gia đến năm 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt cũng đưa ra mục tiêu phát triển thị trường viễn thông cạnh tranh. Những dịch vụ quan trọng như di động, cố định, Internet phải có ít nhất ba DN có thị phần tương đồng. Quy hoạch này cũng nêu rõ, phải xây dựng được các tập đoàn viễn thông mạnh để đi ra nước ngoài...

Năm 2014, Bộ Thông tin và Truyền thông đặt vấn đề tái cơ cấu thị trường và DN viễn thông một cách quyết liệt, tâm điểm là tái cơ cấu Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT) để hình thành DN năng động hơn, thích ứng hơn trong thời gian tới…

Theo Đề án Bộ Thông tin và Truyền thông trình Chính phủ, dự kiến sẽ tách MobiFone ra khỏi VNPT và thành lập Tổng công ty Thông tin di động cung cấp đa dịch vụ, trong đó có dịch vụ thông tin di động. Bộ cho rằng, việc tách MobiFone ra khỏi VNPT là để đảm bảo có DN đủ sức cạnh tranh với VNPT và Viettel, đồng thời cũng thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc tiếp tục cổ phần hóa MobiFone.

Ông Mai Liêm Trực, nguyên Thứ trưởng Bộ Bưu chính Viễn thông:

Tách lúc này, VNPT có thể gặp khó khăn

Về nguyên tắc, không nên tổ chức nhiều đơn vị cạnh tranh trong một chủ sở hữu. Cạnh tranh ở Việt Nam như ông bố cho con ra ở riêng, thực sự chưa cạnh tranh hoàn toàn hiệu quả. Đứa con hoàn toàn tự chủ về tài chính thì khác, nhưng ông bố lại vẫn làm chủ khối tài sản, nên cạnh tranh chưa hoàn chỉnh.

Ra quyết định hành chính cái rụp, đùng cái sáp nhập EVN Telecom vào Viettel, lẽ ra phải đấu thầu… Bức tranh DN và thị trường sẽ khác nếu không có những quyết định hành chính như vậy.

Nếu có DN không phải của Nhà nước thì rõ ràng trong hoạt động kinh doanh sẽ hiệu quả hơn. Ví dụ, DN nào cũng xây dựng cơ sở hạ tầng, làm đường trục, lãng phí tài sản của Nhà nước. Viettel, Vinaphone, MobiFone đều xây dựng đường trục. Như vậy, quản lý Nhà nước còn vấn đề chưa ổn.

Nếu DN không phải Nhà nước thì sẽ thuê chứ không nhất thiết phải đầu tư tất cả các yếu tố. Cạnh tranh là tốt, có lợi, nhưng mặt khác cạnh tranh chưa hoàn chỉnh. Chỉ cần 1 – 2 DNNN, còn lại là cổ phần hoặc tư nhân thì cạnh tranh lành mạnh hơn.

Chủ trương cổ phần hóa MobiFone đã có từ năm 1995 – 1996, nhưng mãi không làm được. VNPT không muốn tách ra vì tách là một thiệt thòi của VNPT, sẽ khó khăn. Nếu cổ phần hóa VNPT từ 2006 theo chủ trương của Thủ tướng thì vẫn có thể chiếm được 80% cổ phần của MobiFone, chứ không phải bây giờ VNPT chia đôi và cạnh tranh với nhau.

Không chờ Chính phủ ép, tái cấu trúc từ những năm trước, tập trung vào một Vinaphone để phát triển mạnh, rút 25% cổ phần trong MobiFone thì vẫn tốt. Quá trình cổ phần hóa MobiFone như vậy sẽ phát triển lành mạnh hơn.

Để mãi không cổ phần hóa, do nhiều lý do, trong đó chủ yếu do nội tại VNPT, ngoài ra có thể thêm một số lý do về kinh tế, thị giá… Bắt buộc VNPT phải tách, giờ vấn đề gặp rất nhiều khó khăn. Cần có cơ chế để VNPT vẫn chịu đựng nổi chứ không bị sốc quá lớn về mặt tài chính...

Ông Võ Trí Thành, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương:

Viễn thông tạo động lực lan tỏa phát triển

Cách đây ít năm, câu chuyện ghép hay tách MobiFone với Vinaphone được đặt ra, tôi ủng hộ tách. So với “chiến công” tạo ra môi trường cạnh tranh thì chuyển dịch của thị trường viễn thông thời gian qua ì ạch, còn chậm. Ngành viễn thông - công nghệ thông tin (CNTT) Việt Nam đang ở thời khắc cực kỳ quan trọng.

Tái cơ cấu thị trường và DN viễn thông không chỉ bắt buộc mà còn sống còn với sự phát triển của đất nước về dài hạn. Với vai trò quan trọng của CNTT hiện nay, có thể tới đây, Bộ Chính trị sẽ ban hành Nghị quyết mới về CNTT, Chính phủ thành lập Ủy ban CNTT.

Nói ngành viễn thông – CNTT Việt Nam quan trọng vì nhiều lý do. Đầu tiên là về công nghệ, chúng ta thường tự hào đi ngang thế giới về ứng dụng, nhưng bây giờ đang đi sau. Giờ đây, người ta tiến lên 4G, 5G... Nhấn mạnh vai trò CNTT không phải vì Bộ Thông tin và Truyền thông, VNPT, Viettel mà vì cái lan tỏa phát triển đất nước.

Thứ nữa là hội nhập. Đàm phán TPP có nhiều khía cạnh liên quan CNTT, trong đó có cạnh tranh, sở hữu trí tuệ, thương mại điện tử, đấu thầu điện tử, cải cách DNNN, đặc biệt những DN lớn nhất có chủ sở hữu Nhà nước. Ngoài ra còn là nhu cầu tiêu dùng, tầng lớp trung lưu ở Việt Nam sẽ phát triển nhanh, đi kèm nhu cầu tiêu dùng.

Cải cách là điểm chốt nhất, tạo ra cấu trúc thị trường cạnh tranh và tái cấu trúc một số “ông lớn”. Đặc biệt là VNPT với việc tách MobiFone và Vinaphone. Cạnh tranh của thị trường viễn thông hạn chế vì số lượng thành viên không vô hạn như lúa gạo. Chưa nói cùng một bố, mẹ.

Nguyên tắc là không lấy việc bảo vệ người chơi trên thị trường làm chính mà lấy việc tạo áp lực cạnh tranh để buộc phải thay đổi. Việc gia nhập thị trường rất tốn kém. Phải áp lực cạnh tranh cho những người đang chơi trên thị trường. Có nhiều cách.

Thứ nhất là phải sửa đổi quyền lực của người quản lý cạnh tranh. Thứ hai, chúng ta thường quên áp lực cạnh tranh của người tiêu dùng. Thứ ba, cổ phần hóa MobiFone vì nó có công nghệ tốt sẽ tạo áp lực cạnh tranh cho hai DN còn lại.

Ông Trần Mạnh Hùng, Tổng giám đốc VNPT:

Sẽ tách MobiFone khỏi VNPT

Tháng 5/2012, Tập đoàn đã trình Thủ tướng việc tái cơ cấu VNPT, hồi đó thực hiện phương án sáp nhập MobiFone và Vinaphone. Quan điểm của VNPT là cùng lúc không quản lý 2 mạng di động, nếu không cổ phần hóa kịp thì sáp nhập tạo thành một mạng. Nhưng, quan điểm của cơ quan Nhà nước lớn hơn, tầm nhìn lớn hơn về thị trường.

Tập đoàn đã nghiên cứu nhiều phương án, cả tách/nhập, cả ưu và nhược điểm, cuối cùng thống nhất phương án tách MobiFone khỏi Tập đoàn với mục tiêu phần còn lại có bức tranh tài chính lành mạnh để tiếp tục phát triển trong những năm tới.

Ông Phạm Hồng Hải, Cục trưởng Cục Viễn thông (Bộ Thông tin và Truyền thông):

Tách MobiFone để thành thế chân vạc

Có một đánh giá khách quan của World Bank năm 2010 rằng, thị trường viễn thông Việt Nam rất cạnh tranh. Nhưng, cũng có nghịch lý rằng, hầu hết DN viễn thông đều là DNNN. Tại quyết định của Thủ tướng về quy hoạch phát triển viễn thông Việt Nam đến 2020, trong đó có nội dung quan trọng là: Mỗi thị trường dịch vụ viễn thông cố gắng có ít nhất 3 DN; Tiếp tục thúc đẩy thị trường viễn thông cạnh tranh, bởi khi cạnh tranh và thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh, người sử dụng, DN và Nhà nước đều hưởng lợi ích.

Các nước trên thế giới, khi tổ chức lại thị trường thì DN viễn thông chủ đạo (lớn nhất) bao giờ cũng có sự quan tâm đặc biệt từ Nhà nước. Bộ Thông tin và Truyền thông xác định, tái cơ cấu VNPT là một trong những nội dung quan trọng để tái cơ cấu toàn bộ thị trường.

Nếu tách MobiFone ra sẽ hình thành DN mới hoạt động độc lập, có khả năng cạnh tranh được với hai DN lớn còn lại trên thị trường là Viettel và VNPT (lúc này chỉ còn Vinaphone - PV). Phương án này hình thành ít nhất 3 DN tương đối mạnh, tạo thế chân vạc cho thị trường cạnh tranh phát triển bền vững hơn.

Với các DN khác, Luật Viễn thông không hạn chế việc gia nhập thị trường. Vẫn còn các DN như GTEL, SPT, Hanoi Telecom đang hoạt động. Lĩnh vực cố định cũng còn hàng chục DN, hay Internet còn 30 - 40 DN… Trên quan điểm nền kinh tế thị trường, DN có thể tồn tại hoặc không. Có một số quy định đặc thù của lĩnh vực viễn thông, không đơn giản là thu hồi giấy phép thì ngừng ngay cung cấp dịch vụ.

Ví dụ, EVN Telecom đã xuất hiện trên thị trường và cung cấp dịch vụ, sau khi Thủ tướng quyết định sáp nhập vào Viettel trên cơ sở tận dụng hạ tầng đầu tư, người sử dụng dịch vụ của EVN Telecom tiếp tục sử dụng dịch vụ của Viettel… Dù phá sản hay sáp nhập… thị trường sẽ có ít nhất 3 DN đủ mạnh để cạnh tranh nhau.

Ông Lê Ngọc Minh, Chủ tịch MobiFone:

MobiFone tự tin sẽ đóng góp tốt hơn

Thực tế hiện nay, MobiFone vẫn là thành viên của VNPT. Đề án tái cơ cấu đã thảo luận đúng quy chế về dân chủ, cơ sở, nếu được phê duyệt thì sẽ tách MobiFone để trở thành một DN độc lập. Khi đó, MobiFone sẽ triển khai đa dịch vụ hơn trong viễn thông và CNTT. Hiện, MobiFone chỉ chuyên một vấn đề chính là thông tin di động.

MobiFone không chỉ là một thương hiệu đã thành danh trên thị trường viễn thông Việt Nam, cũng như nền kinh tế, mà còn là một bộ máy tổ chức có đội ngũ nhân sự trưởng thành. Với quy mô doanh thu, lợi nhuận, bộ máy lớn, toàn quốc, có thể cạnh tranh trên thị trường viễn thông Việt Nam. Với tổ chức công ty như vậy, nhu cầu độc lập tự chủ ngày càng cao.

Để chủ động hơn trong đầu tư phát triển, tham gia thị trường đa dịch vụ hơn, nếu tách ra là một cơ hội cho MobiFone so với hiện tại về khả năng mở rộng quy mô, phát triển. Tất nhiên, khi đó MobiFone sẽ phục vụ khách hàng tốt hơn, đóng góp cho Nhà nước tốt hơn. Khả năng là làm được.

Chủ trương cổ phần hóa các DNNN, trong đó có MobiFone, là hoàn toàn đúng, để thay đổi công nghệ, quản trị DN tốt hơn. Chưa nói tầm nhìn xa là tạo thị trường cạnh tranh mạnh hơn. Khi tách MobiFone và Vinaphone, tiến trình này với MobiFone cũng là một trong những điều kiện thuận lợi. MobiFone sẵn sàng điều chỉnh nội bộ về mô hình tổ chức, tối ưu hóa các nguồn lực để mở rộng thêm dịch vụ trong ngành viễn thông - CNTT bằng tiềm lực, đội ngũ, kinh nghiệm hiện có.

Chính phủ yêu cầu tái cơ cấu nhanh, trong ngành viễn thông cũng thấy cần phải nhanh, trong nội bộ những người liên quan bị chi phối như MobiFone, Vinaphone cũng muốn dứt khoát nhanh. Nếu để kéo dài sẽ ảnh hưởng điều hành sản xuất kinh doanh, không thuận lợi.

Hoàng Sơn