Thế giới thơ của một họa sĩ

	Cá tính làm nên sự khác lạ
	Bền bỉ với những sáng tạo

Từ tình yêu dành cho trẻ thơ

Mai Thứ là tên gọi ngắn gọn của họa sĩ Mai Trung Thứ (1906-1980), là một họa sĩ nổi tiếng của nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam những năm đầu thế kỷ 20. Ông là một trong những họa sĩ tốt nghiệp khóa đầu tiên của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Ngoài vẽ tranh, ông còn chơi sành các nhạc cụ cổ điển như đàn bầu, sáo… còn là một nhà quay phim. Năm 1930, sau khi tốt nghiệp, Mai Thứ được bổ nhiệm dạy vẽ tại Trường Quốc học Huế.

Tranh “Chị em”của họa sĩ Mai Thứ

Nơi đây, hàng loạt các tác phẩm lụa của ông ra đời mang đậm phong cách con người và không gian xứ Huế. Cũng thời điểm này, cùng với một số họa sĩ khác, ông tham gia trưng bày tranh ở nhiều nước trên thế giới như Italia, Bỉ, Pháp... Sau khi tham gia Hội chợ đấu xảo Paris năm 1936, Mai Thứ quyết định ở lại sống và hoạt động nghệ thuật tại đây, nơi hội tụ các danh họa bậc thầy của thế giới lúc đó.

Ông sang Pháp và hoạt động nghệ thuật tại đây cho đến khi qua đời. Tranh lụa Mai Thứ với những góc nhìn mang đậm màu sắc văn hóa Á Đông, không chỉ được người Pháp yêu quý mà còn được UNESCO - cơ quan của tổ chức Liên hợp quốc chọn như một biểu tượng nghệ thuật của tình yêu dành cho trẻ em trên toàn thế giới.

Họa sĩ Đinh Cường (1939-2016) trong tập sách “Đi vào cõi tạo hình” được ấn hành trước lúc qua đời, đã dành một chương viết về họa sĩ, có đoạn: “Tranh lụa Mai Thứ là những nét chắt lọc, qua suy nghiệm để đi đến một sự thanh thoát, vẽ như hư không. Những gam màu lục biếc của ông đầy chất thơ tuyệt diệu. Đặc biệt vẽ về trẻ thơ.

Năm 1964 ông đã triển lãm tại Galerie du Péristyle phòng tranh mang tên “Les enfants de Mai Thu” được rất nhiều người hoan nghênh và ngưỡng mộ. Nhiều nhà xuất bản đã mua bản quyền để in thiệp và in tranh lại”.

Xem lại thế giới trẻ thơ trong tranh Mai Thứ là một niềm vui, một hạnh phúc. Ở đó ta thấy tình mẹ mặc áo mới cho con, cùng đưa con đi chùa. Những nén hương và những quả phẩm. Cả những trò chơi của trẻ em cũng được ông bố cục lên tranh theo một không gian đẹp thật mới, thật thanh thoát.

Còn nhà phê bình nghệ thuật Nguyễn Hải Yến đã có những nhận định về họa sĩ qua triển lãm “Trẻ em của Mai Thứ”: Những em bé Việt Nam trên tranh Mai Thứ có rất nhiều nhưng không dễ dãi. Tác phẩm thể hiện trên nền lụa một phong cách hội họa khác biệt, không ồn ào, vội vã, đường nét từ tốn, vờn khối nhẹ nhàng, ấm áp, hương vị châu Á.

Đó là những nét tinh tế, dù vẽ trên lụa nhưng Mai Thứ tránh độ nhòe mờ của hội họa Trung Hoa mà rất chú trọng đến nét vẽ. Sự phô diễn những nét thanh mảnh kỹ càng, tỉ mỉ đã tạo một phong cách riêng, rất khó lẫn với người khác, làm nên danh tiếng của ông những năm ở Pháp.

Đến “thế giới thơ”

Năm 1974 là lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng, Mai Thứ có dịp về thăm đất mẹ sau gần 40 năm xa quê hương. Trước lúc qua đời vào năm 1980, ông đã có dịp thổ lộ tâm sự của mình trong một triển lãm có chủ đề “Thế giới thơ của Mai Thứ - 1980”. Nhiều người cho rằng, triển lãm này như một bản di chúc, một lời tự bạch đằm thắm về con đường đến nghệ thuật của ông.

Nơi đây, Mai Thứ thể hiện mình đã tìm về phương Đông, trên những tác phẩm có xu hướng Á Đông luôn gắn bó thể hiện. Đó là những nét gió rất nhẹ, những đường như sóng gợn, cảm nhận từ âm nhạc với những nhạc cụ quen thuộc ông đã từng chơi từ những năm ở Hà Nội. Như đàn thập lục đã đưa bảng màu quyến rũ của ông đến với những cung bậc khác nhau chan chứa vẻ tế nhị, quyến rũ.

Với màu sắc vui tươi, chói lọi, yêu đời, nhân vật trong tranh Mai Thứ tràn đầy sức sống đầm ấm trong từng bố cục. Chị cõng em với đôi mắt mở to trong sáng hồn nhiên, bà mẹ ôm con trìu mến, đứa trẻ đang ngủ với gương mặt thiên thần. Những đêm hè tĩnh mịch, những nụ cười, nụ hôn, những nghệ sĩ chơi đàn và sáo…

Những năm gần đây, tại Trung tâm Hội nghị và Triển lãm Hong Kong, đại diện của nhà bán đấu giá Sotheby's đã tổ chức các phiên bán đấu giá những tác phẩm hội họa hiện đại và đương đại Đông Nam Á bao gồm tác phẩm của nhiều họa sĩ Việt Nam. Trong số này có nhiều bức tranh của họa sĩ Mai Trung Thứ về đề tài phụ nữ và trẻ em đạt giá kỷ lục.

Cụ thể như các tác phẩm: Mẹ và em bé, tranh bột màu và mực trên lụa, 53x64 cm, được bán với giá 475 ngàn đô la Hong Kong (tức khoảng 1,3 tỷ đồng); Mẹ và em bé đang ngủ, tranh bột màu và mực trên lụa, 15x11cm với giá 150 ngàn đô la Hong Kong (khoảng 409 triệu đồng); Đọc sách, tranh bột màu trên lụa, đạt giá 325 ngàn đô la Hong Kong (khoảng 886 triệu đồng)…

Từ những năm đầu theo học Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, Mai Thứ theo đuổi chất liệu tranh sơn dầu vẽ cảnh sinh hoạt của nông thôn Việt Nam, về sau ông chuyển sang vẽ tranh lụa, chất liệu tranh đã tạo nên tên tuổi ông sau này. Suốt mấy chục năm sống và làm việc tại thủ đô nước Pháp, ông chủ yếu vẽ bằng ký ức về đề tài thiếu nữ, trẻ em và phong cảnh Việt Nam...

Họa sĩ Lê Phổ - người bạn đồng niên đồng khóa của họa sĩ chia sẻ: Các tác phẩm Mai Thứ chủ yếu được biết đến ở nước ngoài nhiều hơn là ở Việt Nam. Thế nhưng hiện nay, trong nền nghệ thuật tạo hình cận hiện đại Việt Nam, nhắc đến tác phẩm của Mai Thứ, bên cạnh những chân dung thiếu nữ với đôi mắt mơ mộng xa xôi, ít có ai tạo được một thế giới sống động làm gợi nhớ một quê hương Việt Nam thanh bình với bao ký ức của một tuổi thơ hồn nhiên, trong trẻo như ông.