Thu ngân sách tăng nhưng không bền vững

	Phân bổ ngân sách 2021-2025 và năm 2022: Cần có trọng tâm, trọng điểm
	Thu ngân sách 4 tháng đầu năm 2022 bằng 45,7% dự toán
	Khẩn trương đề xuất phương án điều chuyển kế hoạch vốn năm 2022 chưa phân bổ hết

Chênh lệch lớn giữa số thực hiện so với dự toán

Theo báo cáo của Chính phủ, tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2021 vượt khá cao so với dự toán (tăng 16,8%), tăng 202,923 nghìn tỷ đồng so với số đã báo cáo Quốc hội. Ba khoản thu chủ yếu của NSNN là thu nội địa, thu từ dầu thô và thu cân đối từ hoạt động xuất nhập khẩu đều vượt dự toán rất cao. Trong đó, thu nội địa vượt 15,1%, thu từ dầu thô vượt 92,44% và thu cân đối từ hoạt động xuất nhập khẩu vượt 20,9% so với dự toán NSNN năm 2021. Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội Nguyễn Phú Cường cho rằng, để tạo nguồn thu vững chắc cần có giải pháp khắc phục, nâng cao năng lực phân tích, dự báo trong việc xây dựng dự toán thu NSNN năm 2023 và những năm tiếp theo.

"Công tác dự báo kết quả thu NSNN năm 2021 phục vụ việc lập dự toán NSNN năm 2022 chưa sát thực tiễn, có sự chênh lệch rất lớn giữa số báo cáo Quốc hội và số đánh giá bổ sung", ông Cường thẳng thắn chỉ ra. Chỉ trong quý IV/2021, số thu ngân sách vượt 202,9 nghìn tỷ đồng so với số báo cáo Quốc hội, bằng 90,1% số vượt thu NSNN cả năm. Nhiều khoản thu tăng rất cao so với dự toán. Cụ thể, các khoản thu về nhà, đất tăng 65% so với dự toán; thu tiền cấp khai thác khoáng sản tăng 71,2% so với dự toán; thu từ quỹ đất công ích tăng 120,7% so với dự toán... Bên cạnh đó, nhiều khoản thu chưa được dự toán, cụ thể theo báo cáo của Chính phủ, phát sinh khoảng 20,935 nghìn tỷ đồng từ các khoản thu chưa được dự toán (như thu thuế TNDN từ chuyển nhượng dự án khu đô thị Phước Hưng 2.373 tỷ đồng, thu từ hoạt động chuyển nhượng bất động sản của Tập đoàn Ecopark 1.290 tỷ đồng...).

Thu NSNN năm 2021 có sự chênh lệch lớn giữa số thực hiện so với dự toán

Ông Nguyễn Phú Cường cho rằng, mặc dù dự toán NSNN năm 2021 được xây dựng trong bối cảnh dịch Covid-19 đang diễn biến rất phức tạp, khó dự báo chính xác, song việc chênh lệch quá lớn so với dự toán và số đã báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ 2 thể hiện năng lực dự báo, đánh giá còn hạn chế. Tình trạng này đã kéo dài trong nhiều năm, làm ảnh hưởng lớn đến việc xây dựng dự toán năm sau.

Đáng nói, các khoản thu mặc dù tăng khá lớn nhưng chưa thật sự bền vững, phụ thuộc vào khai thác tài nguyên. Theo báo cáo của Chính phủ, thu từ dầu thô vượt 21,4 nghìn tỷ đồng so với dự toán, tăng 9,4 nghìn tỷ đồng so với số báo cáo Quốc hội. Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội cho rằng, việc tăng thu do cả yếu tố tăng giá và tăng sản lượng khai thác. Tuy nhiên, từ năm 2017 trở lại đây, sản lượng khai thác luôn vượt dự toán được giao. Trong khi đó, việc xây dựng dự báo về sản lượng dầu thô hàng năm có căn cứ khả thi: quy mô, số lượng, khả năng khai thác các mỏ. Một khoản thu khác là tiền sử dụng đất có mức tăng lớn so với dự toán (tăng 74.081 tỷ đồng) và số báo cáo Quốc hội (tăng 44.881 tỷ đồng), Đại diện Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội cho rằng, đây là khoản thu không ổn định, không bền vững cho cân đối ngân sách địa phương.

Việc chênh lệch khá lớn giữa số thực hiện so với dự toán sẽ dẫn đến bị động trong việc quản lý, thực hiện các nhiệm vụ ngân sách, đặc biệt dẫn đến số hoàn thuế giá trị gia tăng (GTGT) cao hơn 17,8% so với dự toán và cao hơn số báo cáo Quốc hội khoảng 14,8 nghìn tỷ đồng (năm 2020 vượt trên 7.000 tỷ đồng). Bên cạnh đó, thu từ nguồn cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp mặc dù tăng so với số đã báo cáo Quốc hội song vẫn đạt rất thấp so với dự toán (xấp xỉ 3,7/40 nghìn tỷ đồng), chỉ đạt 9,2% dự toán và tăng chủ yếu do thu hồi vốn của ngân sách địa phương đầu tư tại doanh nghiệp thuộc địa phương quản lý. Điều này cho thấy, chính sách tháo gỡ, thúc đẩy cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp vẫn hạn chế, tổ chức thực hiện chưa quyết liệt…

Kế hoạch ngân sách 2022 là khả thi

Theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, thu NSNN tăng hơn 9 lần so với số đã báo cáo Quốc hội một mặt cũng mừng vì ngân sách tăng thu, nhưng ông cũng cho rằng, công tác dự báo, phân tích, đánh giá là rất yếu kém. Ông chỉ ra nguồn thu tăng này lại không bền vững, phần lớn là do khai thác tài nguyên khoáng sản và đất đai. Điều này lý giải vì sao tăng trưởng kinh tế thấp, hơn 2,0% nhưng thu ngân sách tăng đến 16,8%. “Đất đai và dầu thô là hai khoản thu chủ yếu và lý giải cho việc một số địa phương tăng trưởng âm, nhưng lại vượt thu ngân sách cao, cho nên không có gì đáng mừng trong chuyện này cả”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, lũy kế 4 tháng thu NSNN ước đạt 645,3 nghìn tỷ đồng, bằng 45,7% dự toán, tăng 13,3% so cùng kỳ năm 2021 (ngân sách trung ương ước đạt 46,4% dự toán; ngân sách địa phương ước đạt 45% dự toán). Trong đó thu nội địa ước đạt 520,3 nghìn tỷ đồng, bằng 44,2% dự toán, tăng 9,1% so cùng kỳ năm 2021. Kết quả thu nội địa đạt khá, phản ánh sát tình hình kinh tế - xã hội 4 tháng đầu năm.

Các chính sách của Chính phủ về hỗ trợ người dân, doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19 đã phát huy hiệu quả, một số ngành có đóng góp số thu lớn cho NSNN duy trì mức tăng trưởng khá. Trong đó, thu từ dầu thô ước đạt gần 24,1 nghìn tỷ đồng, bằng 85,4% dự toán, tăng 93,4% so cùng kỳ năm 2021, chủ yếu do giá dầu tăng mạnh, bình quân 4 tháng đạt khoảng 97,4 USD/thùng (tăng 37,4 USD/thùng so dự toán, tăng 49,8% so cùng kỳ); Sản lượng dầu thô thanh toán đạt khoảng 3 triệu tấn, bằng 42,9% kế hoạch.

Thu cân đối từ hoạt động xuất nhập khẩu ước đạt 100,9 nghìn tỷ đồng, bằng 50,7% dự toán, tăng 27,1% so cùng kỳ năm 2021, trên cơ sở: tổng số thu thuế ước đạt 145,9 nghìn tỷ đồng, bằng 41,4% dự toán; hoàn thuế GTGT theo chế độ khoảng 45 nghìn tỷ đồng, bằng 29,4% dự toán.

Hoạt động xuất nhập khẩu tháng 4 tiếp tục tăng trưởng tích cực; luỹ kế kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hoá có thuế tính đến ngày 15/4/2022 đạt khoảng 42,8 tỷ USD, tăng 7,86% so cùng kỳ năm 2021, trong đó các mặt hàng chủ yếu đóng góp số thu lớn cho ngân sách tăng mạnh như: dầu thô xuất khẩu, dầu thô nhập khẩu, xăng dầu nhập khẩu và các mặt hàng nguyên liệu dệt, may, da giày, điện thoại, linh kiện, máy vi tính, sản phẩm điện tử nhập khẩu, hóa chất...

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội Nguyễn Phú Cường cho rằng, đây là những tín hiệu khả quan cho khả năng phục hồi và tăng trưởng kinh tế. Theo đó khả năng hoàn thành và vượt dự toán 2022 là khả thi.

“Chính phủ cần tiếp tục chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương cần bám sát tình hình trong nước và thế giới, đặc biệt là giá dầu thô, giá nguyên vật liệu, bảo đảm thu NSNN đạt kết quả cao”, đại diện UBTCNS đề nghị.