Vì sao việc mua cổ phiếu Berkshire là sai lầm lớn nhất của Warren Buffett?

Warren Buffett đang trong tuần cuối cùng trên cương vị CEO của Berkshire Hathaway, nơi mà ông đã làm việc để tạo ra khối tài sản khổng lồ cho bản thân và cho các cổ đông trung thành lâu năm của công ty trong suốt sáu thập kỷ qua.

Kể từ khi nắm quyền kiểm soát vào năm 1965, Warren Buffett đã biến một công ty dệt may đang gặp khó khăn thành một tập đoàn khổng lồ trị giá hơn 1 nghìn tỷ USD.

Phần lớn tài sản ròng ước tính khoảng 151 tỷ USD của Buffett gắn liền với cổ phiếu Berkshire loại A, giúp ông thường xuyên nằm trong nhóm 10 người giàu nhất thế giới theo Bloomberg Billionaires Index. Nếu không liên tục hiến tặng cổ phiếu từ năm 2006 đến nay, khối tài sản của ông thậm chí có thể lớn hơn rất nhiều.

Với tất cả những thành công mà Warren Buffett đạt được cùng Berkshire Hathaway, có lẽ sẽ thật ngạc nhiên khi chính Buffett từng thẳng thắn gọi Berkshire Hathaway là “cổ phiếu ngu ngốc nhất mà tôi từng mua”.

Nhà máy dệt mang thương hiệu Berkshire Hathaway, nền tảng ban đầu của tập đoàn trước khi chuyển sang mô hình đầu tư đa ngành.

Một thương vụ bắt đầu từ… sự tức giận

Trong cuộc phỏng vấn năm 2010 với CNBC, nhà đầu tư huyền thoại kể lại câu chuyện bắt đầu từ đầu thập niên 1960, khi ông điều hành một quỹ hợp danh nhỏ trị giá khoảng 7 triệu USD. Khi đó, Berkshire Hathaway chỉ là một công ty dệt may đang suy thoái, cổ phiếu bị định giá thấp so với tài sản lưu động.

Chiến lược ban đầu của Buffett khá đơn giản: mua cổ phiếu giá rẻ, chờ công ty bán bớt nhà máy rồi bán lại cổ phần để hưởng lợi nhỏ. Năm 1964, ban lãnh đạo Berkshire khi ấy đề nghị mua lại cổ phiếu với mức giá 11,5 USD/cổ phiếu và Buffett đồng ý.

Nhưng khi thư chào mua chính thức được gửi đến, mức giá chỉ là 11,375 USD – thấp hơn đúng 1/8 USD so với cam kết. “Điều đó khiến tôi nổi giận”, Buffett kể lại. Thay vì bán cổ phần, ông quyết định mua thêm cổ phiếu, giành quyền kiểm soát công ty và sa thải ban lãnh đạo cũ.

Quyết định mang nặng cảm xúc ấy đã thay đổi toàn bộ sự nghiệp của Buffett theo cách mà chính ông cho rằng là không tối ưu về mặt kinh tế.

Cái giá của việc cố cứu một doanh nghiệp kém

Sau khi kiểm soát Berkshire, Buffett tiếp tục duy trì mảng dệt may trong suốt gần 20 năm, dù bản thân sớm nhận ra đây là một ngành kinh doanh kém hiệu quả, chịu áp lực cạnh tranh lớn và khó có khả năng tạo giá trị dài hạn.

“Chúng tôi liên tục đầu tư máy móc, mở rộng nhà máy, tìm mọi cách cải tổ, nhưng không có gì thực sự hiệu quả”, ông thừa nhận. Ngay cả khi có đội ngũ quản lý trung thực, tận tâm, kết quả vẫn không thay đổi.

Buffett cho rằng sai lầm lớn nhất không phải là việc mua Berkshire, mà là việc cố gắng duy trì một doanh nghiệp dệt may yếu kém quá lâu. Nếu ngay từ đầu ông dùng số vốn đó để đầu tư trực tiếp vào lĩnh vực bảo hiểm – nền tảng tạo nên thành công sau này của Berkshire – thì giá trị tập đoàn có thể đã cao hơn rất nhiều.

Warren Buffett từng thừa nhận thương vụ mua Berkshire Hathaway là “cổ phiếu ngu ngốc nhất” ông từng đầu tư, dù sau đó tạo nên đế chế trị giá hơn 1.000 tỷ USD.

Bài học cốt lõi: đừng nhầm lẫn giá rẻ với giá trị

Từ trải nghiệm này, Buffett rút ra một bài học mang tính nền tảng cho triết lý đầu tư của mình: mua một doanh nghiệp tốt với mức giá hợp lý luôn tốt hơn mua một doanh nghiệp kém chỉ vì nó rẻ.

Quan điểm này đánh dấu sự chuyển dịch tư duy của ông, từ trường phái “đầu tư giá trị thuần túy” chịu ảnh hưởng của Ben Graham, sang cách tiếp cận chú trọng hơn đến chất lượng doanh nghiệp – điều mà sau này được người cộng sự lâu năm Charlie Munger liên tục nhấn mạnh.

Buffett từng viết trong báo cáo thường niên một câu được giới đầu tư trích dẫn nhiều năm sau: “Khi một nhà quản lý xuất sắc gặp một doanh nghiệp có nền kinh tế kém, thì danh tiếng của doanh nghiệp đó sẽ được giữ nguyên”.

Không có “điểm thưởng” cho việc làm điều khó

So sánh kinh doanh với thể thao, Buffett cho rằng thị trường không trao phần thưởng chỉ vì một việc khó thực hiện. “Trong kinh doanh, bạn không được cộng điểm chỉ vì chọn một bài toán khó”, ông nói và chia sẻ: “Tốt hơn là bước qua một rào chắn thấp, thay vì cố nhảy qua rào cao rồi ngã”.

Theo ông, bài học từ Berkshire Hathaway là lời nhắc nhở thường trực: nếu đã nhận ra mình đang mắc kẹt trong một ngành kinh doanh kém, cách tốt nhất là rút lui càng sớm càng tốt, thay vì để cái tôi hay cảm xúc dẫn dắt quyết định.

Dù vậy, Buffett cũng thừa nhận rằng nếu không có “sai lầm Berkshire”, ông có lẽ đã không học được những bài học quan trọng nhất trong sự nghiệp đầu tư kéo dài hơn nửa thế kỷ của mình.

Dưới đây là đoạn video hiếm hoi ghi lại lời giải thích chi tiết của Buffett năm 2010 về lý do tại sao ông không bao giờ nên mua Berkshire Hathaway và bài học quan trọng mà ông đã rút ra từ sai lầm tốn kém đó.