Vướng mắc của các TCTD trong hoạt động thu giữ TSBĐ để thu nợ

Ảnh minh họa

Techcombank đã xây dựng hệ thống xử lý nợ đồng bộ, có chuyên môn cao và hiệu quả. Những năm qua, kết quả kinh doanh của Techcombank tích cực hơn, một phần đóng góp từ hoạt động xử lý nợ hiệu quả: tỷ lệ nợ xấu năm 2015 ở mức dưới 2%. Tuy nhiên, cũng như các TCTD khác, kết quả xử lý nợ của Techcombank có thể đạt hiệu quả hơn nếu được sự hỗ trợ tốt hơn của các cơ quan chức năng.

Hiện nay công tác xử lý nợ xấu chưa đạt được hiệu quả mong muốn, ít nhiều do các TCTD vẫn đang gặp khá nhiều khó khăn, cụ thể như:

1. Việc xử lý nợ bị chậm hoặc bị trì hoãn do thủ tục kiện tụng và thi hành án phức tạp, kéo dài.

Thực tế cho thấy, một vụ việc từ khi khởi kiện đến khi thi hành án xong sẽ kéo dài nhiều năm vì hệ thống tòa án, thi hành án ở Việt Nam đang bị quá tải về nguồn lực, thời gian, thủ tục (vấn đề này trong nhiều hội thảo của các TCTD về xử lý nợ xấu đã nêu ra). Đa số các khoản nợ để thu hồi được bằng con đường tòa án và thi hành án thường kéo dài trên 2 năm, và không mang lại hiệu ứng tốt.

Có nhiều vụ án, Techcombank đã theo kiện từ những năm 2012, 2013, 2014, qua hết các phiên sơ thẩm, phúc thẩm, thậm chí đã có Quyết định giám đốc thẩm… nhưng đến nay vụ kiện vẫn chưa kết thúc;

Tại Techcombank tồn tại không ít các khoản nợ đã có Bản án có hiệu lực thi hành từ những năm 2012, 2013, 2014 nhưng đến thời điểm này việc thi hành án vẫn chưa thực hiện xong và nợ vẫn chưa được thu hồi.

Do tính phức tạp và kéo dài của thủ tục khởi kiện và thi hành án nên nhiều khách hàng vì muốn trì hoãn việc trả nợ đã “vận dụng thủ tục” này để yêu cầu Ngân hàng phải giải quyết tranh chấp thông qua tòa án mặc dù

Như vậy, dù thời gian qua, các TCTD đã nhận được rất nhiều chủ trương, hoạt động hỗ trợ từ Ngân hàng Nhà nước, các cơ quan Công an, Toà án và Thi hành án, nhưng so với nhu cầu xử lý nợ xấu cấp thiết như hiện nay của Việt Nam, thì sự thay đổi này cần phải đồng bộ hơn, nhiều hơn và mạnh hơn nữa.

2. Việc xử lý nợ thông qua biện pháp thu giữ tài sản để bán đấu giá công khai còn gặp nhiều vướng mắc/cản trở:

Một trong những biện pháp xử lý nợ mang lại kết quả nhanh và hiệu quả đối với những khoản nợ xấu là biện pháp thu giữ tài sản để bán đấu giá công khai (Điều 336 và Điều 355 Bộ luật Dân sự năm 2005, Nghị định số 163 quy định quyền xử lý TSBĐ và các văn bản hướng dẫn).

Theo đó, Pháp luật đã quy định: “Trong quá trình tiến hành thu giữ tài sản bảo đảm, nếu bên giữ tài sản bảo đảm có dấu hiệu chống đối, cản trở, gây mất an ninh, trật tự nơi công cộng hoặc có hành vi vi phạm pháp luật khác thì người xử lý tài sản bảo đảm có quyền yêu cầu Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn và cơ quan Công an nơi tiến hành thu giữ tài sản bảo đảm, trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình áp dụng các biện pháp theo quy định của pháp luật để giữ gìn an ninh, trật tự, bảo đảm cho người xử lý tài sản thực hiện quyền thu giữ tài sản bảo đảm”.

Nhưng, dù TCTD đã gửi trước hồ sơ và kế hoạch thu giữ tài sản đến chính quyền địa phương theo đúng quy định thì vẫn tồn tại tình trạng nhiều địa phương không đồng ý hỗ trợ, thậm chí ngăn cản hoạt động xử lý TSBĐ của TCTD thông qua việc “mời” cán bộ của TCTD lấy lời khai đến sáng; hoặc yêu cầu TCTD không được thực hiện việc thu giữ; hoặc yêu cầu TCTD ra khỏi địa điểm có tài sản; và nhiều trường hợp yêu cầu TCTD trả lại tài sản đã thu giữ xong.

Trong tháng 10/2016, Techcombank đã tiến hành thu giữ 01 TSBĐ tại Hà Nội – đây là TSBĐ của khách hàng đã có nợ quá hạn hơn 2000 ngày. Mặc dù Ngân hàng đã làm đầy đủ các thủ tục để thu giữ TSBĐ (bao gồm cả việc gửi văn bản đề nghị chính quyền địa phương hỗ trợ), nhưng khi tiến hành thực hiện thu giữ, TCTD đã vấp phải sự chống đối quyết liệt từ Chủ tài sản và không được sự hỗ trợ của chính quyền địa phương.

Ngay cả khi tài sản đã thu giữ thành công, bán đấu giá thành công, hợp đồng đấu giá đã công chứng nhưng cơ quan chức năng thuộc một số UBND quận huyện lại chủ trương không đồng ý tiến hành thủ tục sang tên cho người trúng đấu giá, trong khi tại các quận huyện khác chúng tôi tiến hành thủ tục xử lý TSBĐ bình thường.

Trong hoạt động xử lý TSBĐ, việc thu giữ, bán, sang tên, hạch toán thu nợ một số TSBĐ của Techcombank kéo dài hàng năm trời. Cá biệt có không ít trường hợp phiên đấu giá thành tài sản đã diễn ra từ năm 2013 nhưng đến nay tài sản vẫn chưa được sang tên cho bên trúng đấu giá.

Thực tế đã chứng minh, hoạt động xử lý TSBĐ gặp khó khăn hơn do chính quyền địa phương không đồng thuận. Và đến nay, hàng trăm tài sản bảo đảm nằm phơi sương mà TCTD không làm gì được.

3. Ảnh hưởng từ cơ quan ngôn luận, báo chí khi đưa tin về hoạt động xử lý nợ của các TCTD đã có phản ánh chưa công bằng, chưa khách quan.

Hiện nay, các phương tiện truyền thông dành sự quan tâm khá lớn đối với hoạt động xử lý nợ của các TCTD. Đây là điều tích cực, nếu như các thông tin được chuyển tải đúng. Tuy nhiên, không ít các tin truyền thông khi đến với công chúng chưa thể hiện đủ các thỏa thuận trong hợp đồng, hoặc vụ việc, khiến dư luận hiểu sai về TCTD.

Có không ít các trường hợp: khách hàng đã ký hợp đồng vay với TCTD có công chứng, đã nhận đủ tiền vay, sau đó chỉ trả vài triệu đồng và trốn tránh trả nợ trong nhiều năm. Khi TCTD để bảo vệ quyền lợi của chính mình, tiến hành các biện pháp xử lý nợ trong phạm vi pháp luật cho phép (thu giữ tài sản, bán tài sản hoặc yêu cầu thi hành án cưỡng chế), thì báo chí miêu tả khách hàng như những “nạn nhân” bị ức hiếp chịu bất công, miêu tả TCTD phối hợp với chính quyền một cách “mờ ám”, đôi khi TCTD được miêu tả như “tội đồ”, “xã hội đen”... Kết quả là công luận với thông tin tiêu cực, không được kiểm chứng lan rộng trên mạng, thêm “phẫn uất” với TCTD.

Nguyên nhân chính của những khó khăn trên xuất phát từ cách hiểu và vận dụng pháp luật chưa đồng bộ, chưa đúng tại các cơ quan chức năng. Do đó, dù Ngân hàng Nhà nước đã hỗ trợ các TCTD rất nhiều, như: tổ chức các cuộc hội thảo với các cơ quan tư pháp về việc thúc đẩy, hỗ trợ các giải pháp xử lý nợ hiệu quả; và kiến nghị tới nhiều cơ quan cấp cao về các giải pháp xử lý nợ xấu nhưng thực tế diễn biến hoạt động thu nợ của các TCTD vẫn gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, Bộ Luật dân sự năm 2015 mới ban hành lại không “hỗ trợ trực tiếp” thỏa thuận dân sự về xử lý tài sản bảo đảm (không cho phép TCTD nhận bảo đảm trực tiếp thu giữ tài sản bảo đảm như quy định hiện hành tại Nghị định 163), mà mở một hướng khác là có thể được quy định tại luật chuyên ngành khác. Do vậy, cơ chế hỗ trợ nêu trên phải đợi ban hành luật chuyên ngành liên quan.

Việc TCTD thu giữ, xử lý tài sản bảo đảm là theo quy định pháp luật nhằm xử lý nợ xấu, cũng là góp phần duy trì, phát triển một nền kinh tế tài chính lành mạnh, bền vững. Tuy nhiên để tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn, đảm bảo quyền xử lý TSBĐ của TCTD với tư cách là bên nhận thế chấp tài sản, với nỗ lực riêng của ngành Ngân hàng là chưa đủ, cần có sự tham gia quyết liệt hơn, sự hỗ trợ tích cực hơn từ các cơ quan hữu quan, đồng thời phải có hành lang pháp lý phù hợp, trên cơ sở đó chúng tôi xin kính đề nghị:

Ngân hàng Nhà nước tiếp tục hỗ trợ, thúc đẩy, chủ trì, phối hợp với các cơ quan chức năng xây dựng dự thảo, trình Quốc hội thông qua Luật chuyên ngành điều chỉnh hoạt động xử lý tài sản bảo đảm, theo đó, đảm bảo quyền thu giữ, xử lý tài sản bảo đảm của TCTD;

Ngân hàng Nhà nước tiếp tục hỗ trợ, phối hợp các cơ quan chức năng khác (Công an, Ủy Ban, Tòa án, Thi hành án các cấp) để mở nhiều hội thảo chuyên đề xử lý nợ, theo đó mời các cơ quan ngôn luận tham gia đầy đủ để truyền thông, nâng cao ý thức pháp luật trong nhân dân về hoạt động xử lý nợ.