"Xanh hóa" ngành hóa chất, phân bón hướng tới mục tiêu Net Zero 2050

Diễn đàn “Xanh hóa ngành hóa chất và phân bón Việt Nam” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chỉ đạo, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp tổ chức ngày 25/12/2025 tại Hà Nội đã làm rõ những vấn đề cốt lõi, đồng thời đề xuất nhiều giải pháp thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh trong lĩnh vực này.

Quang cảnh tọa đàm

Chuyển đổi xanh – yêu cầu tất yếu

Phát biểu khai mạc, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch VCCI, nhấn mạnh, chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn, mà đã trở thành động lực phát triển mới của nền kinh tế. Chiến lược quốc gia về Tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn 2050 theo Quyết định 1658/QĐ-TTg đã xác lập định hướng xuyên suốt: tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng bền vững, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, tăng sử dụng năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu quả tài nguyên và giảm phát thải khí nhà kính, phù hợp cam kết Net Zero.

Trong đó ngành hóa chất công nghiệp và phân bón đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong sản xuất nông nghiệp Việt Nam, song cũng là lĩnh vực sử dụng nhiều tài nguyên thiên nhiên, phát thải lớn khí nhà kính và tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường. Vì vậy, chuyển đổi xanh trong lĩnh vực này đang trở thành nhiệm vụ cấp thiết, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp và toàn xã hội.

Ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch VCCI

Mặc dù xu hướng xanh hóa là tất yếu, song theo ông Hoàng Quang Phòng, quá trình chuyển đổi xanh ngành hóa chất – phân bón thời gian qua vẫn đối mặt với không ít khó khăn. Xanh hóa công nghiệp còn là khái niệm mới, hệ thống quy định pháp luật, tiêu chuẩn kỹ thuật chưa đồng bộ; chi phí đầu tư công nghệ cao; thiếu quy trình sản xuất xanh hoàn chỉnh; nhận thức của một bộ phận doanh nghiệp và người tiêu dùng còn hạn chế. Chính vì vậy, các doanh nghiệp cần chủ động đổi mới công nghệ, cải tiến quy trình sản xuất, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, giảm phát thải carbon, góp phần hiện thực hóa mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Phạm Huy Nam Sơn, Phó Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương), khẳng định xanh hóa ngành hóa chất vừa là yêu cầu tất yếu, vừa là nhiệm vụ lâu dài. Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương quan trọng, từ Nghị quyết Đại hội XIII đến Nghị quyết 29-NQ/TW về công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với chuyển đổi xanh và chuyển đổi số.

Đặc biệt, Luật Hóa chất năm 2025 đã tạo hành lang pháp lý quan trọng, khuyến khích áp dụng hóa học xanh, kinh tế tuần hoàn; ưu đãi cho các dự án sản xuất hydro, amoniac từ năng lượng tái tạo; yêu cầu áp dụng nguyên tắc hóa học xanh trong thiết kế, lựa chọn công nghệ và xử lý chất thải. Tuy vậy, theo ông Sơn, chi phí công nghệ cao, hạn chế về năng lực quản trị và nhận thức chưa đầy đủ về lợi ích dài hạn vẫn là những “điểm nghẽn” cần sớm tháo gỡ.

Doanh nghiệp chủ động chuyển đổi, hướng tới nông nghiệp xanh

Tại diễn đàn, ông Phùng Ngọc Bộ, Trưởng ban Kỹ thuật Tập đoàn Hóa chất Việt Nam cho biết, thực hiện cam kết Net Zero tại COP26, Tập đoàn Hóa chất Việt Nam đã ban hành Chương trình chuyển đổi xanh giai đoạn 2025–2030, tầm nhìn 2050. Chương trình được xác định là trụ cột quan trọng trong chiến lược đổi mới khoa học - công nghệ, gắn trách nhiệm xã hội với mục tiêu phát triển bền vững của Tập đoàn.

Ông Phùng Ngọc Bộ, Trưởng ban Kỹ thuật Tập đoàn Hóa chất Việt Nam

Tuy nhiên, quá trình triển khai còn đối mặt nhiều thách thức. Về công nghệ, một số nhà máy vẫn sử dụng dây chuyền cũ, tiêu hao năng lượng lớn; việc tích hợp công nghệ xanh gặp khó do thiếu tương thích. Các giải pháp tuần hoàn như tái sử dụng phụ phẩm, xử lý chất thải thạch cao PG hay tuyển lại quặng đuôi thải apatit chưa được áp dụng rộng rãi. Trong khi đó, năng lượng hóa thạch vẫn chiếm ưu thế về giá, khiến sản phẩm xanh khó cạnh tranh.

Về vốn, chuyển đổi xanh đòi hỏi đầu tư lớn, làm tăng chi phí và ảnh hưởng tới hiệu quả kinh doanh. Về cơ chế, các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng xanh, trợ giá sản phẩm thân thiện môi trường chưa đủ mạnh; trong khi thị trường xuất khẩu lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản ngày càng khắt khe với yêu cầu truy xuất nguồn gốc và phát thải carbon thấp.

Từ thực tiễn đó, Tập đoàn Hóa chất Việt Nam kiến nghị, Nhà nước sớm hoàn thiện cơ chế, chính sách đặc thù cho các ngành công nghiệp nền tảng; tăng cường hỗ trợ tín dụng xanh; thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao và nội địa hóa công nghệ sạch; đồng thời khuyến khích thu hút đầu tư vào các dự án hóa chất xanh, khu công nghiệp tuần hoàn.

Công ty cổ phần Phân bón Bình Điền tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị nông nghiệp sạch

Đại diện Công ty cổ phần Phân bón Bình Điền cho biết, xanh hóa đã trở thành chiến lược phát triển trọng tâm của doanh nghiệp. Bình Điền tập trung xanh hóa trong sản xuất thông qua áp dụng công nghệ thân thiện môi trường, giảm phát thải khí nhà kính; đồng thời hướng dẫn nông dân sử dụng phân bón thông minh theo nguyên tắc “4 đúng”, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng dinh dưỡng và giảm phát thải.

Giai đoạn 2025–2030, Bình Điền tiếp tục đầu tư công nghệ mới, đẩy mạnh số hóa, ứng dụng AI và Big Data trong quản lý sản xuất; phát triển phân bón sinh học, hữu cơ, hữu cơ khoáng theo mô hình tuần hoàn; tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị nông nghiệp sạch phục vụ xuất khẩu. Doanh nghiệp khẳng định, hành trình xanh hóa là sự đầu tư dài hạn vì lợi ích của nông nghiệp, cộng đồng và xã hội.

Tại phiên thảo luận, nhiều ý kiến cho rằng để xanh hóa ngành hóa chất – phân bón đi vào thực chất, cần có cơ chế chính sách đặc thù cho các ngành công nghiệp nền tảng; mở rộng tín dụng xanh, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi trong và ngoài nước; thúc đẩy chuyển giao, nội địa hóa công nghệ sạch; đồng thời khuyến khích các nhà đầu tư tham gia phát triển các khu công nghiệp hóa chất xanh, tuần hoàn.