Thị trường Nhật Bản - “bộ lọc” để doanh nghiệp Việt phát triển bền vững

Nhu cầu phục hồi, vị thế được củng cố

Theo các doanh nghiệp, nhu cầu tiêu thụ thủy sản tại Nhật Bản đang có dấu hiệu cải thiện rõ rệt sau giai đoạn suy giảm do lạm phát và chi tiêu thắt chặt. Đặc biệt, các mặt hàng thế mạnh của Việt Nam như tôm, cá ngừ, surimi và cá tra chế biến tiếp tục duy trì được chỗ đứng nhờ chất lượng ổn định và khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm.

Nhật Bản hiện là một trong ba thị trường nhập khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam

Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) nhận định, Nhật Bản là thị trường có yêu cầu rất cao về chất lượng, quy trình sản xuất và truy xuất nguồn gốc. Việc kim ngạch xuất khẩu sang Nhật tăng trưởng trở lại cho thấy doanh nghiệp thủy sản Việt Nam không chỉ phục hồi mà còn đang thích nghi tốt hơn với những chuẩn mực ngày càng khắt khe.

Theo VASEP, điểm đáng chú ý là cơ cấu sản phẩm xuất khẩu sang Nhật đang chuyển dịch theo hướng giá trị gia tăng, tập trung nhiều hơn vào sản phẩm chế biến sâu, tiện lợi, phù hợp với xu hướng tiêu dùng của người Nhật.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Trương Sỹ Bá, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Tập đoàn Thủy sản Minh Phú cho biết, Nhật Bản luôn là thị trường chiến lược của doanh nghiệp. Để giữ được thị phần, chúng tôi buộc phải đầu tư mạnh vào vùng nuôi đạt chuẩn, kiểm soát dư lượng, cũng như nâng cấp hệ thống chế biến theo các tiêu chuẩn mới nhất của Nhật. Chi phí tăng lên, nhưng đổi lại là sự ổn định và uy tín lâu dài.

Nhiều doanh nghiệp đã tập trung vào chế biến sâu

Tương tự, đại diện Công ty CP Vĩnh Hoàn cho rằng, với thị trường Nhật, doanh nghiệp không thể chạy theo số lượng mà phải đặt yếu tố chất lượng lên hàng đầu. Khách hàng Nhật Bản rất coi trọng tính nhất quán, chỉ cần một lô hàng có vấn đề, uy tín có thể bị ảnh hưởng trong thời gian dài. Vì vậy, doanh nghiệp Việt Nam buộc phải chủ động thay đổi cách làm, từ khâu con giống, thức ăn, nuôi trồng đến chế biến và logistics.

Thực tế cho thấy, chính áp lực từ thị trường Nhật đã trở thành “bộ lọc” giúp ngành thủy sản Việt Nam nâng chuẩn toàn chuỗi giá trị, tạo lợi thế cạnh tranh không chỉ ở Nhật mà còn ở các thị trường cao cấp khác như EU hay Mỹ.

Thị trường khó tính nhưng giàu tiềm năng

Nhật Bản hiện là một trong ba thị trường nhập khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam, bên cạnh Mỹ và Trung Quốc. Dù tăng trưởng không quá nóng, song đây lại là thị trường có tính ổn định cao, ít biến động và mức độ rủi ro thấp hơn so với nhiều thị trường khác.

Theo ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ NN&MT), Nhật Bản là thị trường “chuẩn mực”. Một khi sản phẩm thủy sản Việt Nam đáp ứng tốt các quy định của Nhật, việc mở rộng sang các thị trường khác sẽ thuận lợi hơn rất nhiều. Do đó, giữ vững và mở rộng thị phần tại Nhật Bản mang ý nghĩa chiến lược lâu dài. Tuy nhiên, các quy định về an toàn thực phẩm, môi trường và phát thải của Nhật Bản đang ngày càng chặt chẽ, đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam không được chủ quan dù kim ngạch đang tăng.

Các chuyên gia cho rằng, để xuất khẩu thủy sản sang Nhật Bản không chỉ tăng trong ngắn hạn mà còn bền vững trong dài hạn, ngành thủy sản Việt Nam cần một chiến lược tổng thể hơn.

Theo TS. Nguyễn Thị Thu Hương, chuyên gia kinh tế nông nghiệp, ba trụ cột cần được ưu tiên gồm: chuẩn hóa vùng nguyên liệu - nâng cấp chế biến - minh bạch truy xuất nguồn gốc. Doanh nghiệp không thể đơn độc làm tất cả, cần sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước trong quy hoạch vùng nuôi, kiểm soát chất lượng con giống và thức ăn, cũng như hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới.

Ở tầm vĩ mô, các chính sách hỗ trợ tín dụng xanh, khuyến khích đầu tư vào nuôi trồng bền vững và giảm phát thải được xem là yếu tố then chốt, nhất là khi Nhật Bản ngày càng coi trọng các tiêu chí môi trường và trách nhiệm xã hội.

Thị trường Nhật Bản rất ưa chuộng các sản phẩm thủy sản của Việt Nam

Về phía doanh nghiệp, nhiều ý kiến cho rằng cần chuyển mạnh từ tư duy “bán cái mình có” sang “sản xuất cái thị trường cần”. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư nhiều hơn cho nghiên cứu thị trường, phát triển sản phẩm phù hợp với khẩu vị, thói quen tiêu dùng và xu hướng già hóa dân số của Nhật Bản.

Việc xuất khẩu thủy sản sang Nhật Bản đạt gần 1,6 tỷ USD trong 11 tháng và có khả năng lập kỷ lục mới là tín hiệu tích cực, cho thấy sức bật của ngành thủy sản Việt Nam trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều biến động. Tuy nhiên, đây cũng là lời nhắc nhở rằng, thị trường Nhật Bản chỉ dành chỗ cho những doanh nghiệp làm ăn bài bản, dài hạn.

Nhật Bản không phải thị trường dễ tăng trưởng nhanh, nhưng lại là thị trường giúp doanh nghiệp lớn lên về chất. Nếu giữ được đà này và tiếp tục đầu tư đúng hướng, thủy sản Việt Nam không chỉ lập kỷ lục về kim ngạch, mà còn nâng tầm thương hiệu trên bản đồ thế giới, ông Nguyễn Hoài Nam (VASEP) nhấn mạnh.