Xuất khẩu tôm tăng mạnh 22% nhờ nhu cầu phục hồi

Thị trường tôm thế giới xoay trục, Việt Nam nổi lên như điểm tựa mới

Tôm chân trắng tiếp tục “dẫn dắt”

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep), 9 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu tôm Việt Nam đạt hơn 3,4 tỷ USD, tăng 22% so với cùng kỳ, mức tăng mạnh nhất trong ba năm gần đây. Động lực tăng trưởng đến từ sự phục hồi nhu cầu ở các thị trường lớn và khả năng thích ứng linh hoạt của doanh nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu gia tăng.

Số liệu của Vasep cho thấy, tôm chân trắng vẫn là “đầu tàu” xuất khẩu với kim ngạch hơn 2,2 tỷ USD, chiếm khoảng 65% tổng giá trị, tăng 9% so với cùng kỳ. Đặc biệt, tôm chân trắng chế biến đạt gần 1 tỷ USD, tăng 12%, phản ánh xu hướng dịch chuyển sang sản phẩm có giá trị gia tăng cao và dễ bảo quản, phù hợp nhu cầu tiêu dùng hậu đại dịch.

Trong khi đó, tôm sú đạt 343 triệu USD, tăng nhẹ 2% nhờ nhu cầu ổn định tại Nhật Bản và Trung Quốc, đặc biệt ở phân khúc tôm size lớn và tôm sinh thái, nhóm sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn bền vững ngày càng được ưa chuộng.

Điểm sáng nổi bật là tôm biển và các loại tôm đặc sản (như tôm hùm, tôm mũ ni...) với mức tăng đột biến 91%, đạt gần 870 triệu USD. Xu hướng này cho thấy doanh nghiệp Việt đang mở rộng danh mục sản phẩm và thâm nhập vào phân khúc cao cấp, nơi nhu cầu tăng nhanh tại Trung Quốc, EU và các quốc gia có thu nhập cao.

Bà Kim Thu - chuyên gia thị trường Tôm (Vasep) chia sẻ, Trung Quốc và Hong Kong hiện là thị trường lớn nhất của tôm Việt Nam, với kim ngạch 966 triệu USD, tăng 65% và chiếm gần 30% tổng xuất khẩu. Sự bứt phá này được thúc đẩy bởi phân khúc tôm sống và tôm cao cấp phục vụ nhà hàng, chuỗi bán lẻ.

Tuy nhiên, theo cảnh báo từ doanh nghiệp, tồn kho tại Trung Quốc đang gia tăng, có thể kéo theo điều chỉnh nhập khẩu trong quý IV.

Mỹ vẫn giữ vị thế thị trường lớn thứ ba, đạt 587 triệu USD, tăng 4%. Dù nhu cầu tiêu thụ cải thiện, nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá, dự kiến công bố cuối năm nay, khiến doanh nghiệp thận trọng trong ký kết hợp đồng dài hạn, đồng thời đa dạng hóa thị trường sang EU và châu Á để giảm rủi ro.

Khối CPTPP đạt 941 triệu USD, tăng 34% so với cùng kỳ. Trong đó, Nhật Bản dẫn đầu với 426 triệu USD, chiếm 12% tổng kim ngạch xuất khẩu, phản ánh nhu cầu ổn định với sản phẩm chế biến tiện lợi, đạt chứng nhận bền vững và carbon thấp. Các thị trường khác như Australia, Canada cũng tăng mạnh, hưởng lợi từ ưu đãi thuế và sự ổn định của chuỗi cung ứng.

Tại EU, kim ngạch đạt 434 triệu USD, tăng 21%. Đức, Bỉ và Hà Lan là các điểm đến tăng trưởng nhanh (6-28%), với ưu tiên rõ rệt dành cho sản phẩm có chứng nhận ASC, hữu cơ hoặc thân thiện môi trường. Đây là xu hướng mở đường cho tôm Việt Nam thâm nhập chuỗi siêu thị cao cấp - phân khúc có biên lợi nhuận tốt và ít cạnh tranh hơn.

Ngoài ra, Hàn Quốc và Đài Loan cũng ghi nhận mức tăng trưởng hai con số (lần lượt 13% và 36%), trong khi Nga và Canada bắt đầu chững lại do sức mua giảm và chi phí logistics tăng.

Cạnh tranh toàn cầu gia tăng

Theo bà Kim Thu, trên thị trường trong nước, giá tôm nguyên liệu tại các vùng nuôi trọng điểm duy trì ổn định ở mức cao, nhờ nhu cầu tiêu thụ tăng cả trong và ngoài nước, trong khi nguồn cung giảm do nghịch vụ. Điều này giúp người nuôi tôm duy trì lợi nhuận ổn định, dù chi phí đầu vào vẫn còn cao.

Theo dự báo của Vasep, xuất khẩu tôm Việt Nam trong quý IV/2025 có thể giảm nhẹ do tác động từ chính sách thuế mới của Mỹ. Tuy nhiên, diễn biến thị trường lại đang mở ra những cơ hội bất ngờ cho doanh nghiệp Việt.

Cụ thể, việc Indonesia bị siết chặt xuất khẩu tôm sang Mỹ đã tạo ra khoảng trống nguồn cung tạm thời, giúp các nhà xuất khẩu Việt Nam có cơ hội tăng đơn hàng và củng cố vị thế tại thị trường này. Nhiều doanh nghiệp dự báo, đây là thời điểm thuận lợi để tôm Việt gia tăng hiện diện, đặc biệt ở các phân khúc trung và cao cấp - nơi người tiêu dùng Mỹ ưu tiên chất lượng và tính bền vững trong chuỗi cung ứng.

Ở chiều ngược lại, Ecuador - quốc gia đứng đầu thế giới về xuất khẩu tôm đang dồn lượng hàng lớn sang thị trường Trung Quốc, khiến các thị trường khác như Nhật Bản, Liên minh châu Âu (EU) và Hàn Quốc giảm áp lực cạnh tranh. Nhờ đó, tôm Việt Nam có điều kiện giữ giá xuất khẩu ở mức cao và ổn định hơn trong quý cuối năm.

Các chuyên gia nhận định, sự linh hoạt trong chiến lược thị trường cùng khả năng tận dụng nhanh các biến động thương mại đang giúp ngành tôm Việt duy trì đà tăng trưởng trong bối cảnh toàn cầu còn nhiều biến động.

Tuy nhiên, bước sang năm 2026, bức tranh cạnh tranh trên thị trường tôm toàn cầu được dự báo sẽ khốc liệt hơn khi nhiều quốc gia xuất khẩu lớn điều chỉnh chính sách thương mại và giảm giá bán để giành lại thị phần. Trong bối cảnh đó, lợi thế của tôm Việt Nam sẽ không còn dựa nhiều vào giá, mà phụ thuộc ngày càng lớn vào năng lực chuyển đổi xanh, số hóa chuỗi cung ứng và phát triển sản phẩm giá trị gia tăng. Đây chính là “bộ ba trụ cột” quyết định năng lực cạnh tranh dài hạn và vị thế bền vững của Việt Nam trong chuỗi giá trị tôm toàn cầu.

Bà Kim Thu cho hay, bức tranh xuất khẩu 9 tháng qua cho thấy ngành tôm Việt Nam đang dịch chuyển từ “tăng trưởng số lượng” sang “tăng trưởng chất lượng” tập trung vào phân khúc trung và cao cấp, sản phẩm chế biến sâu, và các tiêu chuẩn xanh - sạch - bền vững.

Nếu duy trì được nhịp độ này, cùng với chính sách hỗ trợ từ Nhà nước trong tín dụng xanh, chứng nhận sinh thái và xúc tiến thương mại, tôm Việt Nam có thể vượt mốc 4,5 tỷ USD năm 2025, đồng thời tạo đà cho chu kỳ tăng trưởng bền vững giai đoạn 2026-2030.