Áp dụng chuẩn mực kế toán để sớm được công nhận kinh tế thị trường

Ảnh hưởng tới việc ra quyết định của nhà đầu tư

Chuẩn mực kế toán (VAS) tại Việt Nam được ban hành từ 14 năm trước - những năm đầu của thế kỷ khi trình độ quản lý tại Việt Nam ở mức độ thấp, các giao dịch của nền kinh tế thị trường chưa phát sinh nhiều nên đã trở thành lạc hậu và so với thông lệ quốc tế đã thiếu tới 17 chuẩn mực (như chuẩn mực về nông nghiệp, thăm dò khai thác tài nguyên khoáng sản, về tổn thất tài sản, giá trị hợp lý...).

Vì thế, vừa khó khăn cho công tác kế toán của DN và khiến báo cáo tài chính của DN hoặc không đầy đủ, hoặc không chính xác. Đơn cử như nhiều tài sản nhanh chóng lạc hậu do thay đổi công nghệ nhưng chưa được ghi nhận tổn thất. Việc này khiến tài sản bị đánh giá cao hơn giá trị có thể thu hồi làm giảm khả năng bảo toàn vốn.

Chuẩn mực báo cáo tài chính phù hợp với thông lệ quốc tế để phát triển bền vững, xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh

Không theo chuẩn quốc tế khiến báo cáo tài chính của DN hoặc không đầy đủ, hoặc thiếu chính xác, hoặc dù có đầy đủ và viết cả bằng tiếng Anh thì nhà đầu tư nước ngoài đọc cũng không hiểu được còn DN thì luôn gặp khó trong công tác kế toán.

"VAS như bản xét nghiệm máu của vài năm trước nhưng lại dùng để đánh giá sức khỏe hiện tại", ông Trịnh Đức Vinh - Phó cục trưởng Cục Quản lý giám sát Kế toán Kiểm toán (Bộ Tài chính) phát biểu tại Hội thảo “Thực trạng, kinh nghiệm quốc tế và lộ trình áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS) tại Việt Nam”. Hội thảo do Bộ Tài chính phối hợp với JICA tổ chức ngày 22/02/2019.

Nói về bất cập hiện tại, ông Vinh cho biết thêm: Chuẩn mực và chế độ kế toán DN Việt Nam chưa có những hướng dẫn, yêu cầu cụ thể về thuyết minh các thông tin rủi ro mà DN có thể gặp phải. Thực tế trên có thể gây ảnh hưởng đến việc ra quyết định kinh tế của các nhà đầu tư.

Do chưa ban hành một số chuẩn mực kế toán nên không ít giao dịch của nền kinh tế thị trường chưa có căn cứ để ghi nhận, ví dụ như các giao dịch thanh toán bằng cổ phiếu, ghi nhận tổn thất tài sản, ghi nhận và xác định giá trị các công cụ tài chính…

Lợi ích thiết thực của chuẩn mực kế toán quốc tế

Hiện nay, trong số 143 quốc gia và vũng lãnh thổ trên thế giới, có 131 quốc gia (93% số quốc gia và vũng lãnh thổ) đã cho phép DN được tự lựa chọn áp dụng Chuẩn mực kế toán quốc gia (mà ở Việt Nam là VAS) hoặc Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) khi lập và trình bày báo cáo tài chính.

Trong đó, 82,3% (119 quốc gia) đã yêu cầu bắt buộc sử dụng các chuẩn mực của IFRS đối với tất cả hoặc hầu hết các đơn vị lợi ích công chúng trong nước.

Việt Nam hiện nay là một trong số ít các quốc gia chưa có tuyên bố về việc áp dụng IFRS.

Cùng với xu hướng toàn cầu hóa về hợp tác và phát triển kinh tế, kế toán không còn là vấn đề mang tính nội tại, riêng biệt của từng quốc gia. Vì vậy, theo Thứ trưởng Bộ Tài chính – ông Đỗ Hoàng Anh Tuấn, Việt Nam sẽ cần ban hành hệ thống chuẩn mực báo cáo tài chính của Việt Nam phù hợp với thông lệ quốc tế và tiến tới sớm áp dụng IFRS để “đưa Việt Nam phát triển bền vững, xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh”.

Áp dụng IFRS sẽ đem lại những lợi ích thiết thực cho mỗi quốc gia. Với IFRS, chất lượng báo cáo tài chính của DN sẽ được cải thiện một cách rõ rệt thông qua việc nâng cao trách nhiệm giải trình, tăng cường tính minh bạch và khả năng so sánh, cung cấp nhiều thông tin hữu ích cho người sử dụng báo cáo để đưa ra các quyết định quản lý, điều hành và đầu tư.

Báo cáo tài chính của DN Việt Nam có thể so sánh được với các DN khác trên thế giới. IFRS được thừa nhận và áp dụng rộng rãi nên sẽ giúp người sử dụng báo cáo tài chính có thể so sánh tình hình và kết quả tài chính của các DN giữa các quốc gia khác nhau một cách dễ dàng hơn do báo cáo tài chính của các công ty được lập dựa trên cùng một hệ thống chuẩn mực nên giúp các DN Việt Nam có cơ hội thuận lợi hơn trong việc huy động vốn trên thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, IFRS có lợi hơn cho việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam nên số lượng các công ty đa quốc gia hoạt động tại Việt Nam sẽ có cơ hội gia tăng mạnh mẽ. Và các DN FDI tại Việt Nam cũng sẽ giảm bớt chi phí cho việc chuyển đổi báo cáo tài chính được lập theo chuẩn mực kế toán Việt Nam sang báo cáo tài chính IFRS để hợp nhất với công ty mẹ ở nước ngoài.

Ngoài ra, áp dụng IFRS, Việt Nam sẽ sớm đạt được sự công nhận của các tổ chức quốc tế về nền kinh tế thị trường của Việt Nam, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các hoạt động đàm phán quốc tế về kinh tế, tài chính.

IFRS cũng tạo thuận lợi trong công tác đánh giá, quản lý, giám sát tình hình tài chính và kết quả hoạt động kinh doanh của DN của các đối tượng liên quan và thúc đẩy việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong lĩnh vực kế toán, tài chính tạo điều kiện cho việc xuất khẩu lao động có chuyên môn hoặc cung cấp dịch vụ kế toán qua biên giới của các DN Việt Nam ra nước ngoài vừa tạo điều kiện thuận lợi.

Chia sẻ kinh nghiệm ông Konala Tesuo – Trưởng đại diện JICA Việt Nam nhấn mạnh: IFRS là một công cụ rất quan trọng, có thể giúp hỗ trợ các nhà đầu tư có thông tin chính xác hơn về tài chính và huy động được các nguồn vốn mang tính chất toàn cầu, tạo nên ảnh hưởng lớn cho các hoạt động kinh tế của tất cả các DN. Đơn cử như Malaysia áp dụng từ năm 2012 và IFRS làm tăng khả năng so sánh, độ tin cậy đối với thông tin tài chính, từ đó thúc đẩy huy động vốn từ các nhà đầu tư của các nước trên thế giới với DN Malaysia. Các DN Malaysia đang hoạt động kinh doanh trên toàn cầu có thể hợp nhất được báo cáo tài chính mà không cần bổ sung chỉnh sửa thông tin tài chính của công ty con ở nước ngoài.

“Để phát triển kinh tế xã hội bền vững, bao trùm thì yêu cầu minh bạch hóa, từng bước thực hiện chuẩn mực quốc tế với báo cáo tài chính là cần thiết. Chính phủ cũng đã quyết năm 2019 Bộ Tài chính phải trình đề án thực hiện chuẩn mực kế toán quốc tế tại Việt Nam”, Thứ trưởng Đỗ Hoàng Anh Tuấn cho biết.

Từ năm 2017, Bộ Tài chính đã thành lập ban chỉ đạo soạn thảo và ban biên tập đề án về lộ trình và kế hoạch thực hiện chuẩn mực kế toán quốc tế. Dự thảo đề án đã được tham vấn các tổ chức quốc tế, đã cơ bản thống nhất trong Bộ Tài chính và đang làm thủ thục để lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương và các tổ chức, đơn vị liên quan.

Theo kinh nghiệm quốc tế về lộ trình thực hiện, hiệu lực áp dụng chuẩn mực IFRS tại quốc gia mình là từ 2-3 năm sau khi công bố bản dịch chuẩn mực hoặc công bố lộ trình áp dụng IFRS để các DN tại quốc gia đó có thời gian chuẩn bị.