Coi chừng té vì hàng rào kỹ thuật

Ảnh minh họa

Hầu hết DN Việt Nam chỉ quan tâm đến việc làm thế nào để được hưởng ưu đãi thuế quan tại các Hiệp định thương mại tự do (FTA), mà chưa quan tâm đến biện pháp kỹ thuật (TBT) gồm các quy định về tiêu chuẩn và quy chuẩn hàng hoá để được nhập khẩu vào nước sở tại. Đây là một thực tế được phản ánh tại Hội thảo Cơ chế minh bạch hoá các biện pháp kỹ thuật trong FTA của Việt Nam với đối tác vừa được Bộ Công Thương tổ chức.

Một tình huống tưởng như chuyện đùa khi đại diện CTCP bóng đèn phích nước Rạng Đông cho biết, DN đang xuất khẩu hàng hoá đến 40 nước trên thế giới, nhưng đây là lần đầu tiên ông được dự một hội thảo liên quan đến TBT. Và từ trước đến giờ phương thức làm việc của đơn vị ông là hỏi đối tác xem tiêu chuẩn của họ là gì rồi làm theo.

“Năm nay chúng tôi vấp một việc, là xuất khẩu sang Ai Cập, hàng đến cảng nhưng họ không cho thông quan. Tình cờ lên mạng mới tìm được tiêu chuẩn của Ai Cập về sản phẩm bóng đèn. Nhưng họ thay đổi tiêu chuẩn lúc nào, áp dụng khi nào, chúng tôi cũng không biết. DN dò dẫm thông tin và không biết tìm đâu nguồn để có thể đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn của các nước nhập khẩu, hay có cơ quan nào ở Việt Nam đánh giá sản phẩm của chúng tôi hay không? Hiện nay DN vẫn phải mang sản phẩm ra nước ngoài đánh giá, rất tốn kém chi phí”, vị đại diện Rạng Đông nói.

Thế nhưng, bà Tôn Nữ Thục Uyên, Trưởng phòng Thông tin và Hỏi đáp, Văn phòng TBT, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, trong năm 2014, đơn vị này chỉ nhận được 20 câu hỏi, đến tháng 11/2015, cơ quan cũng chỉ nhận được 19 câu hỏi liên quan đến vấn đề này. Sự tiếp cận của DN không nhiều nên mức độ tương tác chưa lớn.

Điều này cho thấy DN rất thụ động với thông tin về TBT. Nguyên nhân có thể do vấn đề của TBT có nhiều tính kỹ thuật quá, hay điều này không khiến họ bận tâm bằng chuyện thuế má…? “Có lẽ khi hàng rào thuế quan bằng 0, DN phải đối diện với nhiều rào cản kỹ thuật chắc họ mới quan tâm hơn!”, bà Uyên cảm thán.

Ở góc nhìn của mình, ông Ngô Chung Khanh, Phó vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho rằng, bên cạnh việc phần lớn các DN hiện nay đang rất lơ mơ và không mấy quan tâm tới các rào cản kỹ thuật trong thương mại, mặc dù chúng ảnh hưởng rất lớn và trực tiếp đến việc sản xuất kinh doanh của các DN, thì phía cơ quan quản lý Nhà nước cũng như các thương vụ của Việt Nam ở nước ngoài cũng chưa có sự liên kết chặt chẽ với DN.

“Trong năm 2015 này, chỉ có 19 câu hỏi được DN gửi đến cơ quan chức năng quan tâm đến vấn đề này. Con số nhỏ nhoi đó đặt ra nghi ngại rằng, liệu khi các hiệp định thương mại được ký kết, đặc biệt là Hiệp định Thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - châu Âu (VEFTA), thì các DN trong nước có thể ứng biến và bảo vệ được chính bản thân mình trước làn sóng hàng ngoại nhập hay không?”, ông Khanh đặt câu hỏi.

Trong khi đó, ông Trần Bá Cường (Vụ Chính sách thương mại đa biên) thì cho rằng, bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ, các quốc gia đang dần mở rộng chính sách thương mại của mình đón những luồng gió mới từ bên ngoài và những lợi ích do thương mại quốc tế đem lại.

Như một tất yếu khách quan, một mặt, các quốc gia muốn hướng tới nền thương mại tự do toàn cầu thông qua việc cắt giảm hàng rào thuế quan theo xu hướng tự do hóa thương mại. Song mặt khác, quốc gia ấy vẫn phải duy trì và ngày càng gia tăng các rào cản thông qua các biện pháp TBT nhằm mục đích bảo vệ sản xuất trong nước.

Việt Nam cũng đang ở tình huống này khi mà chúng ta đã ký kết hàng loạt các FTAs, và gần đây nhất vừa kết thúc đàm phán và chuẩn bị ký kết TPP. Chính vì thế phần lớn các DN Việt đang còn rất mơ hồ và không mấy quan tâm đến lĩnh vực này là vấn đề đáng quan ngại.

Để hỗ trợ tốt hơn cho DN, bà Tôn Nữ Thục Uyên cho biết, trang web của Văn phòng TBT sẽ cập nhật tất cả các thông tin về quy chuẩn kỹ thuật hàng hóa mà các nước đưa ra, các DN xuất khẩu có thể tìm kiếm ở trang web này. Tuy nhiên, phần chủ động vẫn thuộc về DN bởi thời gian tới, khi các FTA có hiệu lực, hàng rào thuế quan sẽ bị xoá bỏ, đó là lúc TBT phát huy hiệu quả rõ nét nhất. Nếu không quan tâm đến lĩnh vực này, chính các DN sẽ phải gánh chịu những thiệt thòi.