Đầu tư ra nước ngoài: Cơ hội và thách thức

20 tỷ USD vốn đăng ký đầu tư ra nước ngoài (ĐTRNN) của các DN Việt Nam, tính đến thời điểm này, chưa thể sánh bằng dòng tiền này của các nước. Tuy nhiên, ít nhiều nó cho thấy các DN Việt Nam đã mạnh dạn đầu tư ra nước ngoài và thu được không ít thành công, vừa mở rộng thị trường, vừa đem được kinh nghiệm trong nước để phát triển ở các nước có trình độ kỹ thuật còn hạn chế hơn... Nhưng, trong bối cảnh hội nhập và các nước cũng đặt ra quy định ngày càng chặt chẽ thì thách thức cũng không phải là ít.

Một dự án trồng mía của DN Việt Nam tại Lào

Theo số liệu mới nhất của Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), những quốc gia nhận ĐTRNN lớn nhất của Việt Nam hiện nay là Lào và Campuchia. Các dự án này tập trung chủ yếu vào lĩnh vực thuỷ điện, trồng rừng, khai thác khoáng sản… Phân tích của Trung tâm Con người và Thiên nhiên (Pan Nature) đã chỉ ra rằng, 2 quốc gia này và Việt Nam còn phụ thuộc lẫn nhau về vấn đề tài nguyên và môi trường. Do đó, việc phát triển các dự án công nghiệp, khai khoáng hay thuỷ điện ở các quốc gia này đều có thể gây tác động đến môi trường.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và khu vực, theo Pan Nature, Việt Nam cần nghiêm túc xem xét cải thiện hình ảnh của đất nước trong vấn đề môi trường xã hội, đặc biệt đối với các hoạt động đầu tư ở nước ngoài. Bởi việc duy trì hoạt động đầu tư mang nhiều ý nghĩa về hợp tác phát triển, không chỉ riêng về mặt kinh tế. Do đó, việc gìn giữ và phát huy các ưu thế vốn có trên những thị trường truyền thống như Lào, Campuchia đã trở thành thách thức lớn đối với Việt Nam trong cả hiện tại và tương lai.

Bên cạnh đó, các thủ tục hành chính liên quan đến quản lý hoạt động ĐTRNN của Việt Nam ngày càng được đơn giản hoá, đây cũng tiềm ẩn một “nguy cơ” khiến dòng vốn từ Việt Nam vươn ra nước ngoài có phần dễ dãi. Luật Đầu tư 2014 đã quy định nâng hạn mức vốn ĐTRNN phải làm thủ tục cấp Giấy chứng nhận đầu tư từ mức 15 tỷ đồng lên 800 tỷ đồng. Việc đơn giản hoá thủ tục quản lý như vậy, theo Pan Nature có thể gây nhiều rủi ro cho bản thân NĐT trong các giai đoạn tiếp theo của dự án, khi không đảm bảo được nguồn vốn như cam kết tương ứng với quy mô đầu tư.

TS. Phan Hữu Thắng, nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, Phó chủ tịch Hiệp hội DN đầu tư nước ngoài cũng phân tích một số mặt hạn chế của các dự án ĐTRNN của Việt Nam hiện nay. Bên cạnh đó, nhiều NĐT sau khi được cấp phép xong lại thay đổi địa chỉ, điện thoại liên hệ khiến cơ quan quản lý không thể liên hệ được. Điều này dẫn đến việc cơ quan quản lý không thể nắm bắt và theo dõi tình hình hoạt động thực chất của dự án. Tuy nhiên ông Thắng cũng trấn an, đây đều là những vấn đề không thể tránh khỏi trong quá trình triển khai ĐTRNN của bất kỳ quốc gia nào.

Bình luận về câu chuyện tác động môi trường của các dự án ĐTRNN của DN Việt Nam hiện nay, ông Thắng cho rằng “nếu xét về dài hạn, cũng phải nghĩ đến cái chung, đến sự phát triển của khu vực và thế giới. Nếu môi trường chung không giữ được thì sẽ hỏng cả, vì vậy DN phải có trách nhiệm”.