Nhiều hãng kiểm toán vào vận rủi

Kể từ khủng hoảng tài chính 2008 đến nay, nhiều ngân hàng lớn đã bị vướng vào bê bối tài chính. Lúc này đây, cổ đông và nhà đầu tư bắt đầu quan tâm nhiều đến vai trò của các tổ chức kiểm toán, vì mỗi năm những công ty này nhận một khoản tiền khổng lồ để đưa ra báo cáo.

Theo đó, hồ sơ vụ kiện lớn nhất từ trước đến nay chống lại một công ty kiểm toán vừa được quỹ tín dụng Taylor, Bean & Whitaker (TWB) nộp lên tòa án bang Miami (Mỹ), buộc tội PwC đã tắc trách và không phát hiện ra âm mưu gian dối hàng tỷ USD giữa nhà sáng lập Lee Farkas và các lãnh đạo của Colonial Bank.

Hãng kiểm toán PwC bị kiện đòi bồi thường khoản tiền 5,5 tỷ USD

Theo tờ Wall Street Journal, từ năm 2010, Lee Farkas, cựu Giám đốc TWB bị buộc tội lừa đảo và âm mưu chiếm đoạt tài sản của người khác với tổng giá trị lên tới hơn 1 tỷ USD. Lee đã rút hơn 50 triệu USD là tiền của các nhà đầu tư từ quỹ tín dụng TWB và chuyển sang tài khoản cá nhân của mình, đồng thời mở hàng loạt tài khoản ủy thác khác ở Colonial Bank.

Trong khi đó, từ năm 2002 đến 2008, PwC đã tham gia kiểm toán cho công ty mẹ của Colonial Bank là Colonial BancGroup và đều đặn đưa ra kết quả hoàn toàn sạch sẽ. Tuy nhiên, Colonial Bank đã sụp đổ năm 2009, trở thành vụ phá sản ngân hàng lớn thứ 6 trong lịch sử nước Mỹ.

Theo Taylor, Bean & Whitaker, PwC chứng nhận sự tồn tại của hơn 1 tỷ USD tài sản tại Colonial Bank mà trên thực tế, nó không hề có. Hiện tại, Bảo hiểm tiền gửi Liên bang Mỹ đang kiện PwC đòi 1 tỷ USD vì đã không tìm thấy gian lận tại Colonial Bank.

PwC thì phủi tay và cho rằng, chính ngân hàng mới là người lừa dối công ty bảo hiểm. Đồng thời, trước những lời cáo buộc đưa ra từ phía luật sư của TWB, các luật sư của PwC – công ty kiểm toán lớn nhất thế giới với 35 tỷ USD doanh thu trong năm ngoái – tuyên bố rằng PwC không có bất kỳ mối quan hệ nào với TWB, chưa bao giờ kiểm toán công ty này.

PwC cũng chỉ ra rằng Deloitte & Touche mới là công ty đã kiểm toán cho TWB trong suốt 7 năm trước khi quỹ này sụp đổ mà không tìm ra bất cứ sai sót nào. Sự sụp đổ của Colonial vào tháng 8/2009, và trước đó là TWB đã khiến Cơ quan bảo hiểm tiền gửi liên bang Mỹ thiệt hại khoảng 3 tỷ USD.

Chưa biết kết quả của vụ kiện tụng TWB và PwC sẽ đi theo chiều hướng nào, nhưng có thể nhận thấy rằng vai trò của PwC là “phát hiện sai sót và hành vi lừa đảo” đang bị lung lay trong mắt nhà đầu tư.

Thậm chí, thị trường bắt đầu hoài nghi về độ chân thực của PwC vì trước đó, PwC cũng dính bê bối khi nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett tăng cổ phần của mình tại Tesco vào năm 2012. Khi đó, ngay cả Warren Buffett cũng đã trở thành nạn nhân của những gian lận kế toán.

Cụ thể, lợi nhuận nửa đầu năm 2014 mà Tesco công bố (408 triệu USD) là cao bất thường. Nguyên nhân đến từ việc nhà bán lẻ này đã phóng đại quá trớn khoản chiết khấu sẽ thu về từ phía các nhà cung cấp.

Ủy ban điều tra gian lận của Anh đã tiến hành điều tra sai sót nghiêm trọng này. Tới cuối năm 2014, Tesco tiếp tục giảm lợi nhuận dự báo 30%. Điều đáng nói là trong thời điểm Tesco biến động, PwC đang là hãng kiểm toán cho hãng.

Tesco đã phải trả cho một trong những công ty kiểm toán lớn nhất thế giới này tới 10,4 triệu bảng Anh cho báo cáo kiểm toán 2013 của mình. Mặc dù vậy, điều duy nhất mà hãng kiểm toán PwC làm đó là nhận xét rằng khoản chiết khấu là một điểm cần lưu ý trong báo cáo.

Thực tế, việc PwC bỏ qua sai sót không phải là trường hợp cá biệt, mà trái lại, nó đã trở nên quá thường xuyên. Vụ việc HP “giấu” tới 80% trong khoản tiền 10,3 triệu USD mua lại Autonomy năm 2012, hay Olympus, nhà sản xuất thiết bị quang học của Nhật Bản, bị cáo buộc che giấu hàng tỷ USD thiệt hại là các ví dụ. Tất cả những công ty trên đều thuê các nhà kiểm toán của 4 công ty kiểm toán lớn nhất thế giới gồm: PwC, Deloitte, E&Y và KPMG.

Theo Jim Peterson, tác giả của một cuốn sách viết về khả năng chịu đựng cú sốc pháp lý của 4 công ty kiểm toán lớn nhất thế giới nói trên nhận định, riêng vụ TWB, có thể khiến PwC mất ít nhất là 2 - 3 tỷ USD. Tuy nhiên, đây không phải là vấn đề mà một quốc gia quan tâm.

Điều đáng chú ý là khi một hãng kiểm toán không làm đúng trách nhiệm của mình, sự việc không dừng lại ở chuyện công ty đó mất tiền mà chính là việc nhà đầu tư mất niềm tin vào báo cáo kiểm toán. Và điều này có thể dẫn đến nhiều hệ lụy với các công ty làm ăn chân chính.