Tiếp tục câu chuyện các con số sau kiểm toán

Giảm lợi nhuận sau kiểm toán

Dù “mùa” báo cáo tài chính (BCTC) kiểm toán mới diễn ra, song thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam tiếp tục chứng kiến nhiều trường hợp doanh nghiệp lỗ thêm, hoặc lãi giảm mạnh sau kiểm toán.

Cái tên đầu tiên phải kể đến là CTCP Gang thép Thái Nguyên (UPCoM: TIS) với kết quả lỗ ròng gần 8,4 tỷ đồng trong năm 2024, tăng so với con số lỗ gần 5,4 tỷ đồng trước kiểm toán. Nguyên nhân chủ yếu do loại trừ các khoản chi phí không được tính vào chi phí tính thuế thu nhập doanh nghiệp trong kỳ.

Chưa kể, BCTC hợp nhất năm 2024 của TIS tiếp tục nhận ý kiến kiểm toán ngoại trừ liên quan đến dự án mở rộng giai đoạn 2 Nhà máy Gang thép Thái Nguyên (Tisco 2). Dự án này được khởi công từ năm 2007 nhưng đã tạm dừng từ năm 2013.

Kiểm toán viên BCTC cho biết, không thể đánh giá hết ảnh hưởng của các giao dịch liên quan đến dự án đến BCTC, bao gồm giá trị các khoản trả trước, chi phí xây dựng dở dang, phải trả người bán, chênh lệch tỷ giá và chi phí lãi vay vốn hóa.

Ngoài ra, TIS ghi nhận hoàn nhập hơn 51 tỷ đồng tiền cấp quyền khai thác trích thừa tại các mỏ Bắc Làng Cẩm, Nam Làng Cẩm và Cánh Chìm - Phấn Mễ vào thu nhập khác năm 2024, nhưng công ty vẫn trong quá trình làm việc với cơ quan có thẩm quyền về việc cấp đổi giấy phép mỏ Nam Làng Cẩm. Kiểm toán viên chưa thể thu thập đủ bằng chứng về việc này.

Đáng chú ý, kiểm toán viên cũng nhấn mạnh nợ ngắn hạn của TIS vượt tài sản ngắn hạn (hơn 3,455 tỷ đồng), dự án Tisco 2 đình trệ ảnh hưởng đến tài chính và hoạt động, cùng với một số khoản nợ vay quá hạn. Các yếu tố này đặt ra nghi ngờ về khả năng hoạt động liên tục của công ty.

Một cái tên khác là CTCP Cảng Sài Gòn (UPCoM:SGP) với kết quả lãi hợp nhất sau kiểm toán giảm 8% so với báo cáo tự lập, xuống 158,3 tỷ đồng. Nguyên nhân chủ yếu do giá vốn đã tăng thêm 1,66 tỷ đồng so với trước kiểm toán, dẫn đến lợi nhuận gộp giảm tương ứng. Ngoài ra, sự gia tăng các chi phí như chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí khác cũng ảnh hưởng đến lãi ròng.

Đáng chú ý, còn có một số trường hợp doanh nghiệp chủ động điều chỉnh số liệu trên BCTC tự lập. Đó là CTCP Container Việt Nam (HoSE:VSC) với thông báo đính chính số liệu BCTC quý IV/2024 với lãi ròng giảm gần 127 tỷ đồng. Việc điều chỉnh này cũng khiến lợi nhuận cả năm của công ty giảm 22%, từ 561 tỷ đồng xuống còn hơn 434 tỷ đồng.

VSC cho biết, nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi này là do sơ suất trong khâu nhập và kiểm tra số liệu. Trong khi đó, tại BCTC công bố trước khi đính chính, VSC giải thích sự tăng trưởng đột biến trong lợi nhuận quý IV/2024 là nhờ vào việc hợp nhất kết quả kinh doanh của Công ty TNHH Cảng Nam Hải Đình Vũ, đồng thời, các công ty con của Viconship cũng ghi nhận mức tăng trưởng mạnh.

Cái tên khác là CTCP Phát triển Bất động sản Phát Đạt (HoSE:PDR) điều chỉnh giảm 367 tỷ đồng lãi ròng xuống mức 155 tỷ đồng. PDR cho biết, điều này dựa trên nguyên tắc và tinh thần cẩn trọng phù hợp với thông lệ, chuẩn mực tốt trong kiểm toán và quản lý rủi ro, bảo đảm tối ưu quyền lợi của cổ đông.

HĐQT PDR cũng thông qua việc điều chỉnh doanh thu, lợi nhuận chưa ghi nhận năm 2024, phát sinh từ chuyển nhượng bất động sản của giai đoạn 1 dự án khu dân cư kết hợp chỉnh trang đô thị Bắc Hà Thanh sẽ được công ty hoàn tất ghi nhận trong năm 2025 theo các chuẩn mực tốt về kiểm toán và quản lý rủi ro.

TTCK Việt Nam tiếp tục chứng kiến nhiều trường hợp doanh nghiệp lỗ thêm, hoặc lãi giảm mạnh sau kiểm toán

Minh bạch để đón dòng vốn “nâng hạng”

Giới chuyên gia nhìn nhận, sự sai lệch trong BCTC do doanh nghiệp tự lập và sau kiểm toán là điều có thể hiểu. Nguyên nhân chủ yếu do chênh lệch từ quan điểm khác nhau giữa doanh nghiệp với các kiểm toán viên. Điều quan trọng ở đây là các lý giải có hợp lý hay không.

Dù vậy, trong bối cảnh TTCK đang có nhiều diễn biến khó lường do các tác động từ thế giới, những thông tin sai lệch trên BCTC trước và sau kiểm toán ít nhiều sẽ ảnh hưởng tâm lý của nhà đầu tư và niềm tin của các cổ đông.

Thực tế, chất lượng BCTC nói riêng và vấn đề quản trị nói chung luôn tồn tại trên TTCK Việt Nam. Minh chứng qua việc ở 7 kỳ đánh giá chương trình thẻ điểm quản trị công ty ASEAN (ACGS), Việt Nam liên tiếp giữ thứ hạng thấp với mức điểm bình quân luôn dưới mức trung bình của ASEAN. Năm 2024, Việt Nam chỉ có 69 doanh nghiệp được lựa chọn đánh giá, thấp hơn so với kỳ đánh giá trước.

Theo ông Phan Lê Thành Long - Thành viên HĐQT, Tổng Giám đốc Viện Thành viên HĐQT Việt Nam (VIOD), nguyên nhân chủ yếu đến từ sự thiếu nhất quán trong việc thực thi các tiêu chuẩn quản trị, đặc biệt ở khía cạnh công bố thông tin và chất lượng báo cáo. Hiện tại, chỉ có hơn 70 doanh nghiệp tại Việt Nam cung cấp báo cáo bằng tiếng Anh, nhưng chất lượng không đồng đều dẫn đến điểm số trung bình thấp.

TTCK Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa được nâng hạng lên nhóm thị trường mới nổi, cùng với đó, sự tăng trưởng của TTCK toàn cầu cũng được kỳ vọng mang lại cơ hội thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào thị trường tài chính trong nước.

Tuy nhiên, cơ hội không dành cho tất cả. Các quỹ ngoại khi vào TTCK trong nước sẽ có sự lựa chọn những cổ phiếu và doanh nghiệp tốt. Trong đó, minh bạch và chất lượng công bố thông tin, các báo cáo quản trị, báo cáo tài chính… là yếu tố tiên quyết.

Mặt khác, trong bối cảnh các quốc gia đang phát triển cần thận trọng trước những rủi ro từ biến động dòng vốn quốc tế, đặc biệt khi nhà đầu tư có xu hướng dịch chuyển dòng vốn sang các thị trường phát triển ổn định hơn, việc tăng cường minh bạch và cải thiện hiệu quả quản trị doanh nghiệp trên TTCK là cần thiết để tận dụng cơ hội và đối phó với thách thức.