Nông sản Việt đứng trước FSMA
Định vị lại thị trường nông sản Việt Nam | |
Xuất khẩu nông sản tìm đường chính ngạch |
Ở thời điểm cuối năm ngoái, nhiều hy vọng về tiến trình đi tới thông qua Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương vẫn còn, đi liền là cơ hội cho đa số nông sản Việt vào Mỹ có thể được hưởng thuế suất 0%, sẽ là cơ sở để mở rộng kim ngạch nhóm hàng này lên nhiều lần. Tuy nhiên, cuối tháng 1 năm nay, ngay sau khi chính thức ở cương vị Tổng thống Mỹ, ông Donal Trump đã ký Lệnh hành pháp đầu tiên chính thức rút nước này khỏi TPP.
Không làm ăn bài bản, nông sản Việt sẽ khó vào Mỹ |
Cơ hội cho nông sản Việt vào Mỹ có thể tăng trưởng mạnh dường như cũng đóng sập lại với động thái trên. Nhưng không chỉ có cơ hội tan biến, mà thách thức cũng dồn dập đến. Từ 1/9 năm nay, Luật Hiện đại hoá an toàn thực phẩm (FSMA) của Mỹ sẽ có hiệu lực. Theo đánh giá của các chuyên gia, với các quy định của FSMA, DNNVV ngành nông nghiệp của Việt Nam khó “có cửa” vào thị trường này vì thiếu cách làm ăn bài bản, chuẩn mực.
“Nếu như đáp ứng được các tiêu chuẩn GlobalGap hay các tiêu chuẩn quốc tế khác trong sản xuất nông nghiệp đã khó, thì đáp ứng các quy định mới của FSMA còn khó khăn hơn rất nhiều”, ông Đào Đức Huấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển nông thôn của Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cảnh báo như vậy tại Hội thảo quốc tế những yêu cầu mới về tiêu chuẩn để nông sản, thực phẩm Việt hội nhập diễn ra mới đây.
Để thỏa mãn các yêu cầu tại FSMA về xây dựng và quản lý chuỗi cung ứng định hướng sản xuất thực phẩm an toàn cho người tiêu dùng sẽ cần đầu tư rất lớn, trong khi ngành nông nghiệp Việt Nam lâu nay rất khó thu hút đầu tư. Năm 2005, dòng vốn vào ngành này chiếm khoảng 7% tổng đầu tư xã hội, nhưng đến năm 2015 thì tỷ lệ chỉ còn 6%. Đồng thời, theo rà soát thì chỉ có khoảng 4% DNNVV Việt Nam có quy trình chế biến nông - lâm - thủy sản đáp ứng được quy định của thị trường Mỹ, EU...
FSMA cũng đòi hỏi các DN nông nghiệp muốn xuất khẩu sản phẩm vào Mỹ phải đăng ký kế hoạch an toàn thực phẩm dưới sự giám sát và kiểm tra phòng ngừa rủi ro từ Cơ quan quản lý Thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA). Hay nói cách khác, đây là việc chuyển cơ chế giám sát từ kiểm tra chất lượng tại cửa khẩu sang phòng ngừa. Trong khi đó, đa phần DN nông nghiệp của Việt Nam hiện nay là DNNVV và hiện quan hệ thương mại với đối tác Mỹ khá “ngẫu hứng”, không có kế hoạch tiếp cận thị trường bài bản ngay từ đầu.
Đặc biệt, với quy định rà soát rất cụ thể, diện rộng như tại FSMA, sẽ là rất khó khăn cho các DNNVV ngành nông nghiệp Việt Nam vốn ít quan tâm chuẩn bị các phương án tương tác, phù hợp với các quy định mới của thị trường mục tiêu.
Ông Herb Cochran, cố vấn Chương trình Thuận lợi hóa thương mại của Mỹ tại Việt Nam cho biết, các quy định kiểm soát tại FSMA mang tính phòng ngừa rất cao, từ văn bản tới yêu cầu kiểm tra với tần suất khoảng 600 cơ sở ở nước ngoài mỗi năm. Nếu DN vi phạm trong một thời gian dài có thể bị cấm xuất khẩu vĩnh viễn vào thị trường Mỹ.
Đó thực sự là một rào cản rất lớn để nông sản Việt Nam vào được Mỹ. Bởi hiện nay, tỷ lệ kiểm tra lô hàng nông sản Việt Nam của FDA chỉ chiếm khoảng 2%, nhưng với quy định mới thì tỷ lệ này có thể tăng lên gấp nhiều lần. Trong khi, theo thống kê của Viện Chính sách, chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn, hiện trên website của FDA vẫn còn 466 thư cảnh báo đối với nông sản thực phẩm Việt Nam, chủ yếu thuộc nhóm hàng thủy sản, rau quả… Trong đó, có những cảnh báo tồn tại từ năm 2009 đến nay nhưng vẫn chưa được phía DN Việt Nam hợp tác giải quyết triệt để.
Trước vấn đề này, ông Đào Đức Huấn cho rằng các DN cần phải thay đổi mạnh mẽ thói quen thương mại, tiếp cận tiêu chuẩn chất lượng của các nước. Đồng quan điểm, bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội DN hàng Việt Nam chất lượng cao khuyến cáo DN phải thay đổi quan niệm và cách tổ chức sản xuất theo chuỗi cung ứng. Trong đó, mỗi khâu đều phải có tiêu chuẩn phòng ngừa rủi ro, có thiết bị, chuyên gia để khi nông sản thực phẩm xuất sang các nước có thể đáp ứng được yêu cầu về quy trình, tiêu chuẩn của nước đó.
Phía các cơ quan quản lý như Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Khoa học Công nghệ, Bộ Công Thương… cần nhanh chóng nghiên cứu những quy định mới này, đưa ra những hướng dẫn phù hợp cho DN; hỗ trợ DN đảm bảo yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, áp dụng và tuân thủ tiêu chuẩn minh bạch, công khai theo đúng yêu cầu của thị trường nhập khẩu…