Ra Cù Lao Chàm thăm chùa Hải Tạng

Tương truyền các cây cột được làm từ ngoài Bắc đem về làm một chùa nào đó trong Nam nhưng khi đi ngang Cù Lao Chàm, trời tối nên phải neo ghe nghỉ lại. Sáng ra, ghe tiếp tục lên đường, nhưng thật lạ, biển tự dưng sóng dậy, ghe cứ xà quần, tới lui lòng vòng không đi ra khỏi Cù Lao Chàm được. Sau có người trong đoàn lên cúng, xin keo mới biết dàn cột này phải để lại dựng chùa cho Cù Lao Chàm, không được đem đi. Vì thế chùa dựng lên lấy tên là Hải Tạng. Hải là biển, Tạng là kinh, ý nói Chùa là nơi hội tụ kinh tạng mênh mông như biển.

Cổng Tam Quan vào chùa Hải Tạng. (Ảnh: MH)

Chùa Hải Tạng nằm ở Đồng Chùa thuộc thôn Bãi Làng. Là công trình kiến trúc tôn giáo tín ngưỡng nhưng chùa Hải Tạng không chỉ thờ Phật mà còn kết hợp thờ Thánh Thần. Hỏi ra, được biết, sở dĩ như vậy nhằm đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của cư dân trên đảo. Từ hàng trăm năm trước đến tận bây giờ, chùa Hải Tạng còn là nơi thủy thủ các tàu viễn dươngghé vào thắp nhang tỏ lòng thành kính, cầu mong phù hộ độ trì cho chuyến hải trình thuận lợi, bình an, đi đến nơi, về đến chốn.

Chùa Hải Tạng được xây dựng vào năm Cảnh Hưng thứ 19 (1758)

Theo các bô lão ở Cù Lao Chàm, chùa được xây dựng vào năm Cảnh Hưng thứ XIX (1758) ở vị trí cách nơi này khoảng 200m về hướng Đông Bắc. Sau đó, do bão lớn miền biển khơi làm hư hại nặng, chùa được dời về vị trí như hiện nay. Đó là vào năm Tự Đức Nguyên niên (1848). Chùa ở vào thế phong thủy lý tưởng, tọa lạc sát chân núi phía Tây của Hòn Lao thuộc Cù Lao Chàm. Lưng tựa núi vững chãi, mặt tiền xoay theo hướng Tây-Tây Nam nhìn thẳng vào núi Bà Mộc. Đây là hướng nhìn lý tưởng, bởi có sự thông thoáng, tiền hậu, tả hữu phân minh. Ngay dưới chân là đồng ruộng, khu dân cư và mờ xa về đất liền là Đô thị cổ Hội An. Phía Nam có khoảng trống gió lùa trải dài qua xóm Cấm đưa hơi nước từ Hòn Nhờn lướt qua trước mặt thổi lên khu dốc Chùa.

Chùa Hải Tạng đã gần 300 tuổi. (MH)

Tường thành bao bọc xung quanh chùa được xây bằng đá. Cổng tam quan tạo dáng vòm, mái lợp ngói âm dương và đắp nhiều con giống. Toàn bộ tam quan cao 5m, rộng nhất 1,5m, dài 6m. Giữa sân là 4 trụ biểu, chóp trụ có khối hình hoa sen cánh lật…

Một góc Cù Lao Chàm. (Ảnh: MH)

Dù thiên nhiên khắc nghiệt, lại phải đương đầu với nhiều trận cuồng phong hàng trăm năm qua nhưng đến nay, công trình chính vẫn vững vàng, bề thế. Chính điện lợp ngói âm dương, bờ nóc, bờ hồi đắp nổi nhiều đường nét uốn lượn mềm mại, uyển chuyển tạo cảm giác nhẹ nhàng. Ở phần đỡ mái hiên được cách điệu thành hình đèn lồng với thân chạm hình hoa lá, đầu được chạm thành những cánh sen lật, đỡ thẳng lên đòn tay, dưới chạm nổi hình đầu rồng. Lùi vào mái hiên khoảng 2,5m là hệ thống cửa, thượng song hạ bản, gồm 3 bộ, mỗi bộ 4 cánh ngăn không gian bên ngoài với không gian nội thất.

Điểm du lịch hấp dẫn. (Ảnh: MH)

Toàn bộ nếp nhà chính có hệ vì kèo kết cấu kiểu "chồng rường giả thủ" chia làm 3 lòng. Việc mở rộng diện tích ở đây được sử dụng biện pháp tăng thêm lòng nhà bằng cách tăng cường hệ liên kết các cây rường, cột cái, cột quân và giả thủ trong thế đỡ thẳng lên đòn tay (hoành), lòng 3 của mái trước được ngăn cách bởi hệ thống cửa tạo thành mái hiên. Với lối kiến trúc này, cộng với liên kết ngang gồm 4 vì (vài) chia làm 3 gian, tạo cho không gian nội thất của chùa thông thoáng, vừa có chiều cao, vừa có chiều sâu và mở rộng. Nội thất chùa lộng lẫy nhờ hệ thống hoành phi, câu đối sơn son thếp vàng, uy nghiêm, lớp lang huyền ảo thiêng liêng nhờ hệ thống tượng thờ đồ sộ trên những bàn hương án tả hữu, trước sau như những mạch tiếp nối huyền bí thẳm sâu trong khung cảnh đường bệ đầy màu sắc. Nổi bật là bộ Tam thế Phật bằng hợp chất gồm 3 tượng. Kế đến là tượng Thích Ca ngồi trên đài sen…

Toàn cảnh chùa Hải Tạng. (Ảnh: MH)

Cùng với sự hiện diện gần như nguyên trạng về kết cấu kiến trúc, mỹ thuật, cách bố trí tượng thờ nguyên thủy của thời kỳ Tam giáo Đồng nguyên trong Phật giáo ở Hội An, các nhà khoa học, cán bộ nghiên cứu di sản văn hóa xem chùa Hải Tạng là nguồn tư liệu quý, càng nghiên cứu, càng khám phá nhiều điều bất ngờ, thú vị. Chính những nét riêng như thế nên chùa Hải Tạng ngày càng được nhiều du khách biết đến và ghé thăm, chiêm ngưỡng.

Lê Viết Hai