Siết chặt quy trình quản lý và sử dụng vốn ODA

“Nguồn vốn ODA thực chất là nợ quốc gia. Nguồn vốn ODA cần được sử dụng một cách chiến lược hơn và cẩn trọng hơn để thúc đẩy sự tăng trưởng của nền kinh tế và huy động các nguồn vốn tư nhân bổ sung cho các nguồn lực công”, ông Hoàng Hải - Phó Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính) phát biểu tại buổi họp báo chuyên đề về quản lý và sử dụng vốn ODA, chiều 25/10/2016.

Ông Hải cho biết, Việt Nam bắt đầu bước vào ngưỡng của quốc gia có thu nhập trung bình thấp, mối quan hệ đối tác và các nguồn tài trợ đang thay đổi, mức độ ưu đãi các khoản vay giảm đi rõ rệt. Việc huy động các nguồn vốn ODA trở nên khó khăn hơn. Nhiều nhà tài trợ đã chuyển từ nguốn vốn ODA sang nguồn vốn hỗn hợp thì việc, Việt Nam bắt đầu phải tiếp cận với các nguồn vốn vay kém ưu đãi hơn.

Dự kiến đến tháng 7/2017, Việt Nam sẽ không còn được vay theo điều kiện ODA mà chủ yếu là vốn vay ưu đãi, tiến tới vay theo điều kiện thị trường. Nguồn vốn ODA đã vay chuyển sang điều khoản trả nợ nhanh gấp đôi hoặc tăng lãi suất lên từ 2-3%. Nếu như thời hạn vay trước đây bình quân từ 30-40 năm, với chi phí vay chỉ khoảng 0,7-0,8%/năm bao gồm cả thời gian ân hạn thì nay thời gian các khoản vay chỉ còn từ 10 đến 25 năm với chi phí vay khoảng 2%/năm hoặc hơn.

Chính bởi vậy, quản lý và sử dụng hiệu quả vốn vay là vấn đề Quốc hội, Chính phủ rất quan tâm. Nhất là hiện nay, trong bối cảnh nợ công Việt Nam đang tăng lên. Vấn đề nâng cao công tác quản lý nguồn vốn vay, đặc biệt là quản lý tài chính nguồn vốn ODA và vay ưu đãi để phát huy hơn nữa hiệu quả sử dụng các nguồn vốn tài trợ của nước ngoài và đảm bảo mục tiêu vay nợ bền vững là nhu cầu bức thiết của Việt Nam trong giai đoạn tới.

Để quản lý và sử dụng hiệu quả vốn vay, Chính phủ đã có Nghị định 16/2016/NĐ-CP về quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi. Hướng dẫn thực hiện Nghị định 16, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 111/2016/TT-BTC về quản lý tài chính các chương trình, dự án sử dụng nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi.

Ông Hải cho biết rõ hơn, trong quá trình soạn thảo Thông tư, Bộ Tài chính đã nhiều lần trao đổi với 6 ngân hàng tài trợ về các vướng mắc hiện tại trong quá trình sử dụng giải ngân nguồn vốn ODA và vốn ưu đãi, để sao cho quy trình quản lý và sử dụng của Việt Nam phù hợp với quy trình của các nhà tài trợ, khắc phục độ vênh hiện có. Và Thông tư 111 phần nào khắc phục vướng mắc trong quản lý tài chính các chương trình, dự án sử dụng nguồn vốn vay nước ngoài thời gian qua và đặt ra yêu cầu về quản lý trong giai đoạn tới.

Thông tư 111 hướng dẫn rõ nội dung và quy trình xác định cơ chế tài chính ngay từ khâu đề xuất chương trình, dự án. Giải tỏa vướng mắc hiện tại về khâu lập kế hoạch và kiểm soát chi, quản lý giải ngân, Thông tư đã bỏ quy định về việc được giải ngân vượt kế hoạch và quy định mới cơ sở kiểm soát chi là kế hoạch được giao hoặc kế hoạch vốn bổ sung do cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Về quy trình kiểm soát chi, đối với vốn ODA, vốn vay ưu đãi áp dụng quy trình chung về quản lý, thanh toán vốn đầu tư và vốn sự nghiệp, thanh toán chi giải phóng mặt bằng; Thông tư bổ sung hướng dẫn một số nội dung đặc thù đối với ODA như hồ sơ kiểm soát chi (có hiệp định, hợp đồng kèm bản dịch, các hồ sơ, chứng từ liên quan). Về nội dung kiểm soát chi, Thông tư 111 bổ sung yêu cầu kiểm soát chi sau đối với hình thức tín dụng thư có hoặc không có thư cam kết.

Việc quy định rõ về quy trình xác định cơ chế tài chính, cơ chế giải ngân quy trình hạch toán ngân sách mới tại Thông tư 111 sẽ tạo điều kiện cho các Bộ, ngành, địa phương nâng cao trách nhiệm trong việc tăng cường công tác quản lý tài chính, thúc đẩy tăng tỷ lệ giải ngân của các Bộ, ngành, địa phương đối với các chương trình, dự án ODA từ đó nâng cao được hiệu quả sử dụng vốn vay nước ngoài, đáp ứng yêu cầu quản lý trong giai đoạn tới.

Trả lời câu hỏi về việc nợ công đang tăng lên và Việt Nam đã phải đảo nợ thì mức an toàn nợ công thế nào, ông Hải khẳng định nợ công vẫn trong ngưỡng an toàn, việc vay nợ và trả nợ vẫn theo đúng giới hạn và các quy định của Luật Ngân sách, Luật Quản lý nợ công và vẫn theo kế hoạch vay và trả nợ năm 2016.