Tái cơ cấu hệ thống ngân hàng: Tầm nhìn kết nối từ quá khứ tới tương lai

Đó là chia sẻ của PGS.TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam khi bàn về việc định vị hệ thống NH sau giai đoạn tái cơ cấu 2011- 2015.

Theo ông Thiên, nhiệm vụ của tái cơ cấu NH là phải kéo hệ thống NH, gồm cả NHNN và các NHTM trở lại quỹ đạo chức năng chính của mình… Để có cái nhìn toàn diện và cụ thể hơn, Thời báo Ngân hàng xin trích đăng một số ý kiến của các lãnh đạo, chuyên gia xung quanh vấn đề này.

Tái cơ cấu của hệ thống các TCTD giai đoạn 2011-2015 đã đạt được nhiều kết quả khả quan

TS. Trương Văn Phước, Phó chủ tịch Uỷ ban Giám sát tài chính Quốc gia

Hệ thống NH cơ bản đã tự “thở” được

TS. Trương Văn Phước

Phải nhấn mạnh rằng quá trình tái cơ cấu của hệ thống các TCTD giai đoạn 2011-2015 đã đạt được nhiều kết quả khả quan. Ai làm trong hệ thống NH mới thực sự thấm thía tại sao phải tái cơ cấu, và quá trình này gian nan thế nào. “Bình oxy” của hệ thống NH là thanh khoản giờ họ thở được thoải mái hơn, bầu không khí trong lành hơn.

Đến giờ phút này, các TCTD đã cơ bản tự “thở” được bằng chính hơi thở của mình. Điều này kéo lãi suất xuống nhanh, làm cho sức hấp thụ vốn của nền kinh tế tốt hơn. Chúng ta thấy, những NH trong diện tái cơ cấu, sau quá trình này ghi nhận nhiều kết quả đáng mừng: vốn chủ sở hữu tăng 18%, vốn huy động tăng 147%. Đặc biệt, tín dụng của các NH này tăng 87% khiến họ không chỉ thoát khỏi thua lỗ mà còn có lãi, dự phòng rủi ro tăng 146%.

Với những kết quả đạt được, chúng ta tự tin để bước vào giai đoạn định hình lại hệ thống NHTM tốt hơn theo chuẩn mực quốc tế. Một trong những vấn đề cốt lõi đó là xử lý bài toán lãi suất đang ở thế giằng co giữa câu chuyện cung - cầu thị trường và câu chuyện tương quan giữa lãi suất và tỷ giá. Và bài toán này, tôi tin NHNN có thể xử lý được.

TS. Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính tiền tệ Quốc gia

Mua NH 0 đồng là biện pháp sáng tạo của NHNN

TS. Lê Xuân Nghĩa

Việc “ra tay” của NHNN trong việc mua lại các NH yếu kém là cần thiết, chấm dứt tình trạng chây ì, dây dưa.

Tất cả NH được mua 0 đồng đều được Chính phủ, NHNN cho thời hạn khắc phục ít nhất là 2 năm nhưng họ đã không khắc phục được thì việc NHNN phải vào cuộc là tất yếu. Khi kết thúc nhanh chuyện này, NHNN có thể chấn chỉnh lại về tài chính, bộ máy tổ chức, minh bạch hoá thông tin, tài sản… sau đó giao lại cho NHTM khác thì họ mới dám mua lại.

Đây là biện pháp sáng tạo, là cách làm nhanh nhất của NHNN, tránh tình trạng các NHTM mặc cả, “cò cử” với nhau. Đến nay, thanh khoản hệ thống NH có thể hoàn toàn yên tâm trong nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định. Thanh khoản tốt, chất lượng tài sản khá tốt sẽ tạo điều kiện cho khả năng sinh lời. Thời gian sắp tới, cần hoàn thiện căn bản nền tảng hệ thống NH dưới sự điều hành của NHNN, để hệ thống NH hiện đại hoá, chuyên nghiệp hoá hơn.

Ông Nguyễn Hữu Nghĩa, Chánh thanh tra Cơ quan thanh tra, giám sát Ngân hàng (NHNN)

Mọi biện pháp của NHNN đều vì mục tiêu đảm bảo an toàn hệ thống

Ông Nguyễn Hữu Nghĩa

Sau gần 4 năm, chúng ta đã đạt được mục tiêu của đề án tái cơ cấu đề ra thể hiện ở góc độ: thanh khoản hệ thống NH được cải thiện căn bản, NH yếu kém được kiểm soát chặt chẽ, số lượng TCTD nhỏ và yếu kém đã giảm được trên toàn hệ thống. Điều này tạo nền tảng cho việc thực hiện nhiệm vụ khác, trong đó có vấn đề giảm lãi suất. Chúng ta đã lập lại trật tự, kỷ cương trên thị trường tiền tệ; cạnh tranh lành mạnh hơn, hành vi vi phạm pháp luật trên thị trường giảm đi rất nhiều.

Với sự cố gắng, nỗ lực của ngành NH cũng như các bộ, ngành liên quan đã giúp xử lý được hơn 98% số nợ xấu được xác định ở thời điểm 9/2012. Điều này cho thấy NHNN đã nhận diện nợ xấu ở thời điểm 9/2012 là tương đối sát. Lúc đó NHNN xác định nợ xấu vào khoảng 465.000 tỷ đồng, đến nay, thời điểm cuối 9/2015 chúng ta đã xử lý được khoảng 458.000 tỷ đồng. Tỷ lệ nợ xấu của TCTD đã xuống 2,93%.

Con số này là điều kiện quan trọng để khai thông lại dòng vốn cho nền kinh tế, cải thiện thanh khoản cho hệ thống NH từ đó thúc đẩy việc mở rộng tín dụng, giúp nền kinh tế phát triển.

Một vấn đề nữa, phải khẳng định lại rằng việc NHNN mua NH 0 đồng là mua cổ phiếu của NH. Đối với những TCTD yếu kém, Nhà nước và NHNN tạo điều kiện cho các TCTD tự tái cơ cấu. Nhưng nếu không tự tái cơ cấu được sẽ phương hại đến lợi ích của người gửi tiền, ảnh hưởng sự an toàn của hệ thống. Việc NH mua lại các NH yếu kém là quan hệ mua bán giữa nhà nước và cổ đông, dựa trên cơ sở giá trị cổ phiếu đã được định giá bởi đơn vị độc lập.

Việc NHNN mua lại NHTM hoàn toàn có cơ sở pháp lý, không phải là quốc hữu hoá. NHNN không mua lại các NH yếu kém để gia tăng trục chi phối trên thị trường tiền tệ của các DNNN, mà mua lại vì sự an toàn của hệ thống, vì mục tiêu bảo vệ quyền lợi của người dân.

Những biện pháp xử lý hệ thống TCTD yếu kém trong thời gian qua phù hợp với thực tiễn của Việt Nam giai đoạn hiện nay, nhằm ổn định thị trường tiền tệ…

TS. Lê Thẩm Dương, ĐH Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh

Nên nhìn tái cấu trúc dưới cả góc độ quản trị

TS. Lê Thẩm Dương

Kinh nghiệm thế giới về mặt quản trị cho thấy, nếu không làm đúng ba vấn đề trong tái cấu trúc thì sẽ thua luôn: chọn vấn đề tái cấu trúc; chuẩn bị cho việc tái cấu trúc và hành vi tái cấu trúc. Trong hơn ba năm vừa qua, NHNN đã thành công trong việc chọn vấn đề tái cấu trúc quá trúng, chọn đúng vấn đề đang gây bức xúc. Không tái cấu trúc là chết, đó là quy luật của sự vận động. Nhưng “tái” mà không đúng cách thì còn nguy hiểm hơn.

Nguyên tắc của sự lựa chọn, thế giới có hai kinh nghiệm: nếu vấn đề tái cấu trúc được chọn từ lãnh đạo, chuyên gia thì chắc chắn sai. Vấn đề tái cấu trúc chỉ đúng khi được chính người làm lựa chọn. Thành công thứ hai là sự chuẩn bị của hệ thống NH. Trong đó, NHNN với vai trò lãnh đạo đã có sự chuẩn bị rất tốt, hội tụ đủ 3 yếu tố về quyền pháp lý, chuyên môn và cá nhân.

Những vấn đề trong thời gian tới là gì? Thứ nhất, sau hơn ba năm tái cơ cấu chúng ta mới giải quyết xong những vấn đề phi hệ thống, chưa giải quyết được những vấn đề như: số lượng ngân hàng là bao nhiêu, loại hình ngân hàng, mô hình, thị phần ra sao? Việt Nam đang vừa thừa, nhưng cũng vừa thiếu ngân hàng.

Thứ hai, quy mô ngân hàng đã đủ lớn để hội nhập chưa? Chúng ta phải có ít nhất hai ngân hàng để “chiến đấu” trong khu vực. Tiếp đến là chất lượng ngân hàng, đặc biệt là quản trị. 60% huyệt tử của ngân hàng liên quan đến quản trị, sau đó là chất lượng nhân sự và vốn.

Thứ ba, nợ. Chúng ta đang tập trung vào nợ xấu, trong khi cái cần dè chừng hơn là nợ chưa xấu nhưng có nguy cơ xấu. Và chúng ta cần hoàn thiện tiếp một loạt các văn bản pháp lý…