Tính kỹ cho Luật Đầu tư hợp tác công - tư

	Dự luật PPP: Cân bằng lợi ích giữa các bên
	Dự án Luật Đầu tư theo phương thức PPP: Vẫn còn nhiều băn khoăn

Giai đoạn 2016-2020 có gần 600 dự án PPP tại các địa phương được đăng ký thực hiện

Gỡ các nút thắt

Theo số liệu thống kê của Chính phủ, tính đến đầu năm 2019, cả nước đã có 366 dự án PPP được ký kết hợp đồng và triển khai thực hiện. Trong đó có 140 dự án áp dụng hợp đồng BOT, 188 dự án BT và 8 dự án áp dụng các loại hợp đồng khác. Tính đến cuối tháng 1/2019, cả nước đã huy động được khoảng gần 1,61 triệu tỷ đồng để thực hiện các dự án PPP như nêu ở trên.

Tổng hợp từ nhiều địa phương cho thấy, trong giai đoạn 2016-2020 có 16/63 địa phương đăng ký danh mục dự án PPP với tổng số 598 dự án. Nhu cầu vốn để thực hiện số dự án này ước khoảng trên 254.000 tỷ đồng. Trong đó, vốn ngân sách dự kiến bỏ ra khoảng 16.800 tỷ, còn lại là vốn do các nhà đầu tư huy động.

Thực tế, từ cuối năm 2016, căn cứ vào mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của cả nước, Chính phủ đã tính toán được nhu cầu vốn đầu tư cơ sở hạ tầng nói chung và nhu cầu huy động vốn theo hình thức PPP nói riêng. Cụ thể, giai đoạn 2016-2020 tổng nhu cầu vốn đầu tư toàn xã hội được Chính phủ ước tính khoảng 9,7 triệu tỷ đồng. Trong đó, vốn đầu tư của khu vực dân cư và doanh nghiệp tư nhân dự kiến chiếm khoảng 47,4 – 49,6%, tương đương khoảng 4,3 – 4,8 triệu tỷ đồng.

Với số vốn huy động được thông qua các dự án PPP hiện nay chỉ đạt khoảng 2 triệu tỷ đồng. Rõ ràng việc huy động vốn đầu tư của khu vực dân cư và doanh nghiệp tư nhân đang mới chỉ đạt gần 1/2 so với tính toán nhu cầu huy động vốn phát triển kết cấu hạ tầng mà Chính phủ đã đưa ra từ cuối năm 2016 trong Báo cáo số 472/BC-CP.

Vì vậy, việc gấp rút hoàn thiện Luật Đầu tư theo phương thức PPP ở thời điểm này là yêu cầu rất cần kíp và cần được đẩy nhanh tiến độ. Theo phân tích của các chuyên gia tài chính công, hiện nay để hoàn thiện và thống nhất được các quy định của Luật Đầu tư theo phương thức PPP thì các nút thắt chồng chéo giữa các văn bản luật liên quan cần phải được nhanh chóng tháo gỡ.

Cụ thể, các nút thắt về: phân loại dự án PPP, thủ tục quyết định chủ trương đầu tư, thủ tục thẩm định nguồn vốn và giải ngân vốn đầu tư của Nhà nước… giữa Luật Đầu tư công và Dự thảo Luật PPP cần được mổ xẻ và thống nhất đầu tiên để tạo nền tảng cho việc xử lý các quy định chồng chéo khác liên quan đến Luật Xây dựng, Luật Đất đai, Luật Doanh nghiệp, Luật Giá và Luật Bảo vệ môi trường.

Báo cáo mới nhất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy hiện nay, bộ này đã xác định được 16 vướng mắc tại các văn bản quy phạm pháp luật trong quá trình thực hiện các dự án PPP và đã đưa các nhóm vướng mắc này vào báo cáo trình Chính phủ và Quốc hội để phân về các bộ, ngành thực hiện sửa đổi.

Tuy nhiên, để tránh việc xáo trộn quy định tại các luật liên quan, cơ quan soạn thảo Dự án Luật Đầu tư hình thức PPP đã đề xuất theo hướng bãi bỏ tất cả các nội dung liên quan đến đầu tư PPP ở tất cả các luật hiện hành và quy định toàn bộ các nội dung pháp lý đầu tư PPP ở một luật duy nhất như dự thảo hiện tại.

Chuẩn hóa các dự án hiện hữu

Bên cạnh việc tháo gỡ những nút thắt do chồng chéo quy định giữa các luật liên quan, theo các chuyên gia tài chính - đầu tư, Dự thảo Luật Đầu tư hình thức PPP cũng cần căn cứ vào thực tiễn triển khai các dự án PPP hiện tại để điều chỉnh các quy định chế tài phù hợp.

Theo phân tích của các chuyên gia tại Tổng hội Xây dựng Việt Nam, hiện nay công tác chuẩn bị đầu tư đối với đa số các dự án PPP còn sơ sài, thông tin về các dự án chưa được công khai minh bạch. Việc quản lý, giám sát chất lượng công trình các dự án PPP cũng còn khá lỏng lẻo.

Vì vậy, để đảm bảo khi Luật Đầu tư hình thức PPP được ban hành có thể áp dụng ngay được với các dự án hạ tầng hiện hữu, thì ngay từ bây giờ các dự án có sẵn và đăng ký đầu tư mới cần được chuẩn hóa. Theo đó, các quy định lựa chọn nhà đầu tư, thời gian lựa chọn nhà đầu tư cần được lập tức sửa đổi, bảo đảm cạnh tranh trong đấu thầu và tránh tối đa các trường hợp đội vốn dự án so với dự toán.

Đối với các quy định về bảo lãnh của Chính phủ (về doanh thu tối thiểu, chuyển đổi ngoại tệ, rủi ro chính sách) hoặc các quy định về quyết toán dự án PPP, trong thời gian chờ đợi Luật PPP chính thức được ban hành cũng cần nghiên cứu sửa đổi và áp dụng ngay với các dự án hiện hữu.

Cụ thể, Bộ Kế hoạch - Đầu tư nên nghiên cứu, mở rộng một số hình thức bảo lãnh để quy định trong dự thảo Luật PPP. Các cơ chế bảo lãnh đặc thù đối với từng trường hợp dự án cụ thể cũng nên được xem xét để có thể áp dụng trên thực tiễn.

Riêng với hoạt động quyết toán dự án PPP, Bộ Kế hoạch - Đầu tư và Bộ Tài chính có thể dựa trên kết quả mà các dự án đã thực hiện giai đoạn vừa qua để chuẩn hóa các quy định liên quan đến đặc thù của từng ngành, lĩnh vực về tiêu chí quản lý đầu ra của dự án, suất đầu tư và vận hành công trình.

Ngoài ra, các quy định về chế tài xử lý vi phạm, ngay từ bây giờ cũng có thể chuẩn hóa ở cấp độ pháp lý nghị định để hạn chế tối đa tình trạng nhà đầu tư không tuân thủ các cam kết về tiến độ góp vốn, tranh thủ chuyển nhượng dự án lòng vòng dẫn đến chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư.