Bỏ tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông

Ảnh minh họa

Đây là dự án Luật đã được Quốc hội khóa XIII thông qua tại kỳ họp thứ 10, ngày 27/11/2015, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2016. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thi hành Bộ luật và Nghị quyết số 109/2015/QH13 của Quốc hội về việc thi hành BLHS năm 2015, qua phản ánh của cử tri, báo chí về những bất cập, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã chỉ đạo Ủy ban Tư pháp (UBTP) Quốc hội chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và các cơ quan hữu quan tích cực, khẩn trương rà soát tổng thể các quy định của BLHS năm 2015 để phát hiện những sai sót và đề xuất phương án khắc phục, bảo đảm áp dụng thống nhất.

Thẩm tra dự án BLHS năm 2015, đa số ý kiến UBTP Quốc hội cơ bản tán thành với nhiều quy định của dự thảo Luật đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ như: Sửa đổi một số điều ở phần Những quy định chung để bảo đảm nhất quán trong chính sách hình sự và không mâu thuẫn với phần Các tội phạm của BLHS; Sửa đổi, bổ sung một số điều quy định về định lượng (về tiền, tài sản, tỷ lệ tổn thương cơ thể, định lượng ma túy, định lượng về động vật, thực vật thuộc loài nguy cấp, quý, hiếm…) có sự chồng chéo, thiếu sót nhằm bảo đảm sự nối tiếp nhau trong các khung hình phạt…

Đối với tránh nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại, trong đó về phân loại tội phạm đối với pháp nhân thương mại (Điều 9 của BLHS năm 2015 - khoản 1 Điều 1 của dự thảo Luật), đa số ý kiến UBTP Quốc hội tán thành với việc cần thiết phải bổ sung quy định về phân loại tội phạm đối với pháp nhân thương mại trong dự thảo Luật để làm căn cứ xác định thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, xác định thẩm quyền tố tụng.

Tuy nhiên, đây là vấn đề mới, phức tạp nên việc giải quyết căn bản về phân loại tội phạm đối với pháp nhân thương mại tại lần sửa đổi này là chưa thể thực hiện được.

Vì vậy, các ý kiến này tán thành cách quy định của BLHS năm 2015, theo đó 31 tội phạm đối với pháp nhân thương mại không quy định độc lập mà đều thiết kế thành khoản cuối của 31 điều luật quy định về tội phạm do cá nhân thực hiện, căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội do cá nhân thực hiện để quy định tương ứng sang hành vi phạm tội của pháp nhân thương mại. Cách tính này về cơ bản là có thể chấp nhận được trong điều kiện hiện nay.

Có ý kiến cho rằng, không cần thiết phải bổ sung quy định phân loại tội phạm với pháp nhân thương mại mà áp dụng trực tiếp các quy định của phần chung (kể cả trường hợp điều luật đó không đề cập đến pháp nhân thương mại), vì Chương XI của BLHS năm 2015 (Những quy định đối với pháp nhân thương mại phạm tội) tại Điều 74 đã quy định theo hướng cho phép áp dụng các quy định khác trong Phần thứ nhất của Bộ luật này mà không trái với quy định của Chương XI đối với pháp nhân thương mại phạm tội.

Đồng thời Điều 75 cũng đã gián tiếp quy định hành vi phạm tội do cá nhân thực hiện nhân danh pháp nhân hoặc có sự chỉ đạo, điều hành hoặc chấp thuận của pháp nhân thì pháp nhân thương mại đó phải chịu trách nhiệm hình sự.

Áp dụng quy định này không chỉ giải quyết được việc phân loại tội phạm mà còn giải quyết được cả các chế định về phạm tội chưa đạt, tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội, đồng phạm, sự kiện bất ngờ, thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự… đối với pháp nhân thương mại phạm tội.

Về việc bỏ tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 292 BLHS năm 2015 - khoản 72 Điều 1 của dự thảo Luật), đa số ý kiến UBTP Quốc hội tán thành với dự thảo Luật về việc bỏ Điều 292 của BLHS năm 2015 với lý do đã được nêu trong Tờ trình của Chính phủ.

Theo tờ trình của Chính phủ, tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 292) là một trong 10 tội phạm trong lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng viễn thông được quy định tại mục 2 thuộc chương XXI của BLHS năm 2015 có khách thể xâm hại là an toàn công cộng, trật tự công cộng.

Tuy nhiên, nội dung quy định về cấu thành tội phạm này không phản ánh rõ mối nguy hại cho an toàn công cộng, trật tự công cộng mà thực chất đây là cấu thành tội “kinh doanh trái phép" trên môi trường mạng và xét về bản chất thì đây là một tội phạm về kinh tế nhưng lại được đặt ở chương "các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng".

Hơn nữa, trong danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện có đến 267 ngành nghề nhưng Điều 292 chỉ đề cập đến một số ngành nghề. Thêm vào đó, cũng các lĩnh vực kinh doanh được nêu tại Điều 292 nhưng nếu thực hiện qua mạng thì bị xử lý hình sự còn nếu không thực hiện qua mạng thì không bị xử lý hình sự.

Như vậy là có sự bất bình đẳng và thiếu nhất quán. Xét trong bối cảnh tội kinh doanh trái phép đã được bãi bỏ thì cũng cần bãi bỏ Điều 292 của BLHS năm 2015, đồng thời tăng cường các biện pháp quản lý của Nhà nước và nâng cao hiệu quả xử phạt hành chính đối với các vi phạm trong lĩnh vực này. "Trên tinh thần đó, dự thảo Luật đề xuất phương án bãi bỏ Điều 292 của BLHS năm 2015 về tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông", tờ trình của Chính phủ nêu rõ.

Trong quá trình xây dựng dự án Luật cũng có ý kiến cho rằng, việc BLHS năm 2015 quy định tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 292) là cần thiết nhằm góp phần tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng, lành mạnh trên môi trường mạng; góp phần tăng cường sự quản lý của Nhà nước trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, cần xem xét thu hẹp phạm vi của tội phạm này cho phù hợp hơn, ít nhất là phải bao quát được hành vi kinh doanh sàn vàng trái phép hoặc kinh doanh đa cấp trái phép trên mạng, thu lợi bất chính lớn.