Cà-phê thế giới khan hiếm, Việt Nam có phá vỡ kịch bản ‘được mùa mất giá’?

Việt Nam - quốc gia sản xuất cà-phê lớn thứ hai thế giới đang tiến gần đến vụ thu hoạch niên vụ 2025-2026, dự kiến bắt đầu từ tháng 10 với sản lượng được dự báo tăng. Câu hỏi đặt ra là liệu niên vụ này sẽ tiếp tục mang lại “mùa vàng” cả về sản lượng lẫn giá bán, hay thị trường sẽ lại chứng kiến kịch bản quen thuộc là “được mùa nhưng mất giá”?

Brazil: Từ suy giảm sản lượng đến xuất khẩu ảm đạm

Tuy chưa có báo cáo chính thức nào đủ toàn diện, nhưng các số liệu tại vùng trồng đã chỉ ra sản lượng cà-phê Brazil niên vụ 2025-2026 suy giảm rõ rệt. Cepea - Trung tâm Nghiên cứu tiên tiến về Kinh tế ứng dụng thuộc Đại học Sao Paulo cho biết nhiều vườn cà-phê Arabica đang trong tình trạng xấu sau giai đoạn khô hạn và nắng nóng mùa thu đông 2024, cộng thêm mưa ít ỏi vào tháng 2 và 3 năm nay. Điều kiện thời tiết bất lợi này đã khiến năng suất giảm trong cả khâu thu hoạch lẫn chế biến.

Theo ước tính của các chuyên gia Brazil, sản lượng niên vụ mới chỉ đạt 48-55 triệu bao (2,9-3,3 triệu tấn). Với mức tiêu thụ nội địa khoảng 21,5 triệu bao (1,3 triệu tấn) và tồn kho dưới 1 triệu bao, xuất khẩu Brazil trong giai đoạn tháng 7/2025 – 6/2026 có thể chỉ đạt 26,5-33,5 triệu bao (1,6-2 triệu tấn), thấp hơn rất nhiều so với dự báo 41,75 triệu bao (2,5 triệu tấn) mà USDA công bố hồi tháng 5 và cũng là mức thấp nhất trong nhiều năm nay.

Trước đó, nhờ giá cà-phê duy trì ở mức cao suốt năm 2024 đến đầu tháng 4 năm nay, hoạt động xuất khẩu của 4 quốc gia sản xuất lớn là: Brazil, Việt Nam, Colombia và Indonesia đã trở nên sôi động hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, chính sự bùng nổ này đã làm tiêu hao nhanh nguồn dự trữ, khiến dư địa xuất khẩu trong niên vụ 2025-2026 bị thu hẹp đáng kể. Áp lực lớn nhất dồn vào Brazil - quốc gia có tồn kho ở mức thấp kỷ lục và đang đồng thời đối mặt với sản lượng sụt giảm.

Bức tranh càng ảm đạm hơn khi căng thẳng thương mại Mỹ - Brazil chưa thấy có dấu hiệu hạ nhiệt. Thuế quan cao từ Mỹ đang làm tê liệt dòng chảy cà-phê giữa hai nước, buộc các nhà nhập khẩu Mỹ phải tạm ngưng giao dịch trong khi vẫn đủ hàng dự trữ cho 30-60 ngày. Để duy trì nguồn cung ổn định, các nhà rang xay Mỹ đã chuyển hướng sang mua mạnh, đặc biệt trên trên Sở giao dịch ICE, kéo tồn kho Arabica tại đây giảm liên tục. Đến ngày 22/8, tồn kho chỉ còn khoảng 730.000 bao, giảm 112.000 bao kể từ 1/7. Đáng chú ý, lượng cà-phê Brazil trên sàn chỉ còn 132.000 bao chưa bằng 1/3 so với cùng kỳ năm ngoái (414.000 bao).

Xuất khẩu cà-phê của 4 quốc gia chủ lực - Nguồn: Cecafe, Hải quan Việt Nam, Chính phủ Colombia (Reuters tổng hợp), Cơ quan thống kê Indonesia, MXV tổng hợp

Việt Nam: “Được mùa có được giá”?

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) vào tháng 5, sản lượng cà-phê Việt Nam trong niên vụ 2025-2026 (từ tháng 10 đến tháng 9) sẽ tăng trưởng nhẹ ở mức 30 triệu bao cà-phê Robusta (1,8 triệu tấn), tăng 7,1% chủ yếu nhờ điều kiện thời tiết tốt khiến tăng năng suất, diện tích cà-phê thu hoạch ước tính được mở rộng lên 620.000 ha (tăng gần 1%). Bên cạnh đó, sản lượng cà-phê Arabica cũng được đề cập tới với mức khiêm tốn là 1 triệu bao.

Theo MXV theo dõi, thời tiết tại Tây Nguyên từ đầu năm đến nay thuận lợi cho sinh trưởng của cây cà-phê. Các vườn cà-phê hiện đa phần ghi nhận phát triển tốt, ít sâu bệnh, nếu chăm sóc đúng kĩ thuật thì sản lượng sẽ tăng hơn năm ngoái.

Giai đoạn xuất khẩu cà-phê đỉnh điểm của Việt Nam thường kéo dài từ tháng 12 cho đến tháng 6, trong đó những tháng cao nhất thường rơi vào quý I. Theo MXV nhận định, nguồn cung cà-phê đến từ 4 nước sản xuất hàng đầu tại giai đoạn này trong năm tới sẽ thấp hơn đáng kể so với cùng kỳ. Giá cà-phê tới đây có thể sẽ tác động mạnh bởi báo cáo của Conab dự kiến công bố vào tháng 9, báo cáo chắn chắn sẽ làm rõ hơn về nhận định của nông dân và giới chuyên gia về vấn đề thâm hụt sản lượng và thời tiết khí hậu khiến sản lượng niên vụ 2026-2027 tại Brazil, các con số đưa ra có thể đẩy thị trường cà-phê thế giới thành thâm hụt thay vì thặng dư theo cáo cáo của USDA. Bên cạnh đó, trước khi lệnh cấm phá rừng của EU có hiệu lực vào cuối năm nay đối với các công ty lớn, nhiều tập đoàn, nhà nhập khẩu khu vực này có khả năng sẽ tăng cường nhập khẩu để đảm bảo nguồn cung.

Giá cà-phê thu mua nội địa Việt Nam – Nguồn: MXV tổng hợp

Do đó, nếu thị trường cà-phê phản ứng mạnh với các yếu tố cơ bản trên, MXV cho rằng giá cà-phê trong những tháng đầu niên vụ mới nhiều khả năng sẽ duy trì ổn định ở mức cao, thậm chí có thể vượt mốc 5.000 USD/tấn. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế và chính trị toàn cầu còn nhiều bất ổn, xu hướng dòng vốn phòng thủ có thể dịch chuyển tạm thời sang các tài sản trú ẩn như vàng và bạc. Điều này có thể làm gia tăng biến động và gây áp lực khiến giá cà-phê khó duy trì quanh ngưỡng 4.500 USD/tấn, thậm chí đối mặt nguy cơ điều chỉnh giảm.