Cần chuẩn bị cho mô hình con người hợp tác với AI

Lao động con người phải kết hợp với máy móc và trí tuệ nhân tạo

Khi tiếp cận các doanh nghiệp, kỹ năng quan trọng nhất mà họ mong muốn ở lực lượng lao động năm 2025 là tư duy phân tích, khả năng kiên cường thích ứng, sự linh hoạt, năng lực lãnh đạo, ảnh hưởng xã hội và tư duy sáng tạo. Đây đều là những năng lực mang tính “bản chất con người” và đang trở thành lõi kỹ năng được tìm kiếm nhiều nhất.

Ông Stephan Mergenthaler cũng chỉ ra ba sự dịch chuyển tư duy quan trọng mà thế hệ mới cần chuẩn bị: chuyển từ tư duy cạnh tranh sang hợp tác với AI, coi công nghệ là công cụ hỗ trợ; chuyển từ “học một lần cho cả đời” sang “học liên tục”, coi kỹ năng là hành trình không ngừng cập nhật; và chuyển từ chuyên môn hóa sang tư duy liên ngành, kết nối các lĩnh vực để tạo ra giải pháp mới , điều mà máy móc chưa thể làm.

Theo nghiên cứu của WEF, báo cáo Future of Jobs cho thấy 39% kỹ năng cốt lõi của lực lượng lao động sẽ thay đổi vào năm 2030. Nhóm kỹ năng tăng trưởng nhanh nhất gồm các năng lực liên quan đến công nghệ như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, an ninh mạng, cùng với các kỹ năng nhân văn như sáng tạo, khả năng phục hồi, óc tò mò và tinh thần học tập suốt đời.

63% doanh nghiệp cho rằng, khoảng cách kỹ năng là rào cản lớn nhất trong quá trình chuyển đổi. Nguyên nhân xuất phát từ tốc độ thay đổi theo cấp số nhân của công nghệ. AI đang bùng nổ với sự tăng trưởng nhanh chóng của năng lực tính toán dành cho huấn luyện các mô hình ngôn ngữ lớn. Điện toán lượng tử cũng phát triển mạnh mẽ, mở ra bước nhảy vọt về năng lực tính toán.

Trong lĩnh vực năng lượng, chi phí pin và lưu trữ giảm mạnh, mở ra mô hình phát triển bền vững mới. Công nghệ sinh học chứng kiến chi phí giải trình tự gene người giảm nhanh, tạo cơ hội đột phá trong y học và sản xuất. Lĩnh vực không gian cũng ghi nhận chi phí phóng tải trọng vào vũ trụ giảm chưa từng có, hình thành nền kinh tế không gian đầy tiềm năng. Khi những thay đổi này diễn ra đồng thời, tương lai việc làm trở nên rõ ràng: lao động con người phải kết hợp với máy móc và trí tuệ nhân tạo.

Theo WEF, trước sự phát triển nhanh của AI, 77% doanh nghiệp sẽ tập trung đào tạo lại lực lượng lao động hiện hữu; 69% sẽ tuyển dụng nhân lực mới có kỹ năng AI; 62% tìm kiếm nhân lực có khả năng làm việc hiệu quả cùng AI. Điều này khẳng định tương lai không phải là câu chuyện AI thay thế con người, mà là xây dựng đội ngũ lai - hybrid teams, nơi máy móc đóng góp sức mạnh tính toán và con người mang đến sáng tạo, tư duy chiến lược và cảm xúc.

Ở góc độ doanh nghiệp công nghệ Việt Nam, ông Đặng Văn Tú - Phó Chủ tịch, Giám đốc công nghệ Tập đoàn CMC – cho biết tập đoàn tiên phong với chiến lược AI-X cho phát triển toàn diện, bền vững. CMC coi nguồn nhân lực trẻ là trung tâm, thành lập C-OpenAI (2025) với đa số nhân sự trẻ tham gia phát triển mô hình ngôn ngữ tiếng Việt; đào tạo 500 kỹ sư AI & bán dẫn trong khuôn khổ hợp tác với SHTP và C4IR; đồng thời, Đại học CMC đang đào tạo hàng nghìn sinh viên, trong đó có 2000 - 3000 sinh viên ngành STEM.

“Bằng cách hợp tác với các trường đại học và startup, CMC tạo lối đi cho tài năng trẻ dẫn dắt, chứng minh rằng chuyển đổi bắt đầu từ việc trao quyền cho thế hệ tiếp theo”, ông Tú khẳng định.

Trong khi đó, Giáo sư Scott Thompson-Whiteside, Tổng Giám đốc Đại học RMIT Việt Nam cho rằng, trong bối cảnh chuyển đổi số, sản xuất tiên tiến và chuyển dịch xanh, thanh niên Việt Nam đóng vai trò then chốt trong phát triển bền vững. Những thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu đòi hỏi giải pháp sáng tạo, và thế hệ trẻ Việt Nam với sự am hiểu công nghệ, tính linh hoạt và tư duy đột phá sẽ đi đầu trong phát triển công nghệ xanh và giải pháp số thân thiện môi trường.